پس لرزه های جنگ سرد

رویكرد آمریكا مبنی بر خروج از پیمان های خلع سلاح و گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه به رغم انحلال پیمان ورشو و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی حاكی از رفتارهای نوع جنگ سرد است

هشدار ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه مبنی بر تعلیق عضویت كشورش از «پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا» نمونه بارز از پس‌لرزه‌های جنگ سرد است. پوتین اعلام كرد: «در شرایطی كه پیمان ورشو تحت رهبری شوروی دیگر وجود خارجی ندارد، پایگاه‌های ناتو و موشك‌های پدافندی آمریكا در كنار مرزهای روسیه تقویت می‌شوند.» پوتین هشدار داد: «تا زمانی كه همه اعضای ناتو پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا را تصویب و به‌طور كامل اجرا نكنند، روسیه مصلحت می‌داند عضویت خود را در این پیمان به تعلیق درآورد. پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا در سال ۱۹۹۰ بین اعضای پیمان ناتو و ورشو با هدف اعتمادسازی و ایجاد موازنه قوا در اروپا امضا شد. اما آیا نقض پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا توسط آمریكا و اعضای ناتو و متقابلاً تهدید روسیه به خروج از این پیمان را می‌توان دور جدیدی از جنگ سرد نامید؟

در پی تهدید رئیس‌جمهوری روسیه مبنی بر تعلیق عضویت كشورش از پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا، كاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریكا، مقامات كرملین را به كنار گذاشتن افكار دوره جنگ سرد فرا خواند.

حال آنكه رویكرد آمریكا مبنی بر خروج از پیمان‌های خلع‌سلاح و گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه به‌رغم انحلال پیمان ورشو و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی حاكی از رفتارهای نوع جنگ سرد است.البته جنگ سرد، آنچه كه در حیات اتحاد جماهیر شوروی روی داد پایان یافته و برخی تحلیلگران سیاسی، جنگ لفظی بین مقامات كاخ سفید و كاخ كرملین را نمایش قدرت علیه یكدیگر می‌دانند.به عبارت دیگر صاحبان صنایع نظامی و نئومحافظه‌كاران آمریكا با خطرناك نشان دادن روسیه، به دنبال كسب بودجه‌های هنگفت از كنگره هستند و تیم حاكم وفادار به پوتین در روسیه نیز با اقتدارگرایی در پی تقویت حاكمیت خود در آخرین ماه‌های ریاست‌جمهوری پوتین می‌باشد. اما مسیر روابط آمریكا و روسیه، واقعیتی دیگر را نشان می‌دهد آمریكا برای استقرار سپر دفاع موشكی در شرق اروپا به توافقاتی با لهستان و جمهوری چك دست یافته است.

آمریكا به بهانه مقابله با تهدیدهای موشكی ایران و كره شمالی، اما در واقع با هدف تضعیف قابلیت‌های نظامی روسیه قصد دارد سپر دفاع موشكی در شرق اروپا مستقر كند. استقرار سپر دفاع موشكی آمریكا در اروپا، توازن قوای استراتژیك را به ضرر روسیه تغییر خواهد داد. آمریكا اساساً با استقرار سپر دفاع موشكی كه یك طرح جهانی است و بخش‌هایی از این سیستم در خاك این كشور مستقر شده و تلاش می‌شود به اروپا و شرق آسیا نیز توسعه یابد، قصد دارد هژمونی خود را در جهان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تثبیت كند.

اجرای این طرح بازدارندگی نظام بین‌الملل را برهم خواهد زد و آمریكا با مصون ماندن از تهدید نظامی رقبا نظیر روسیه ضمن به چالش كشاندن آنها، رفتار یكجانبه خود را در عرصه بین‌المللی گسترش خواهد داد. رویداد دیگر كه باعث تعلیق عضویت روسیه در پیمان كاهش سلاح‌های متعارف شد، امضای مصوبه كنگره آمریكا توسط جورج بوش درخصوص موافقت با عضویت مقدونیه، كرواسی، آلبانی و همچنین اوكراین و گرجستان در ناتو بود. روس‌ها احساس می‌كنند مرحله دیگر گسترش ناتو به سمت مرزهای كشورشان برای آنها نفس‌گیر خواهد بود.

روند فعلی روابط آمریكا و روسیه را اگر شكلی از «جنگ سرد» ندانیم حاكی از «صلح سرد» بر فضای روابط دو كشور است. در واقع چالش‌های روابط آمریكا و روسیه به مسائل استراتژیك و رقابت‌های ژئوپلیتیك دو كشور مربوط است. در این راستا، پوتین به كاخ سفید اعلام كرد كه روسیه بر همه مسائل سیاسی داخل خود فائق آمده و یكی از ده‌ها اقتصاد بزرگ جهان است و به این ترتیب با به تعلیق درآوردن عضویت كشورش از پیمان كاهش سلاح‌های متعارف در اروپا، از مرحله جنگ لفظی عبور كرده و به مرحله رویارویی عملی با آمریكا و ناتو وارد شده است. اگرچه روسیه همچنان با برخی مشكلات اقتصادی روبه‌رو است و مایل به وارد شدن با آمریكا در رقابت تسلیحاتی نیست، اما برای حفظ توازن قوای استراتژیك به توسعه كیفی سلاح‌های استراتژیك ادامه می‌دهد. تعلیق عضویت روسیه در پیمان كاهش سلاح‌های متعارف اروپا چنان اهمیت دارد كه باعث نگرانی شدید در اروپا شده است. بدون تردید، رویارویی آمریكا و روسیه، ثبات بین‌الملل را تهدید می‌كند.