تندباد در اقتصاد انرژی جهان

در سال ۱۹۹۱, هنگامی كه وزارت انرژی آمریكا در گزارشی با عنوان منابع باد ملی اعلام كرد كه انرژی بادی قابل كنترل در سه ایالت بادخیز داكوتا شمالی, كانزاس و تگزاس برای تأمین كل برق مورد نیاز این كشور كفایت می كند, جهانیان به شدت حیرت زده شدند و اینك گزارش جدید دیگری كه توسط تیمی از مهندسان استانفورد انتشار یافته, نشان می دهد كه پتانسیل انرژی بادی آمریكا بسیار بیشتر از آن چیزی است كه در سال ۱۹۹۱ برآورد شده بود

پیشرفت های به دست آمده در طراحی توربین های بادی از سال ۹۱ تاكنون موجب شده است تا این توربین ها بتوانند با بادهای كم سرعت نیز به حركت درآیند و انرژی بادی بیشتری را مهار كنند و در مجموع منابع بادی قابل كنترل را به میزان چشمگیری افزایش دهند. بر اساس برآوردهای اخیر از پتانسیل باد مناطق ساحلی و دریایی، عظمت این منابع بیش از پیش نمایان شده، به طوری كه نیروی باد به تنها قادر به تأمین كل برق مورد نیاز آمریكا است، بلكه می تواند كل نیازهای انرژی ایالات متحده را برآورده سازد.

بر اساس ارزیابی مشابهی كه توسط انجمن انرژی بادی اروپا و صلح سبز و با عنوان «نیروی باد-۱۲» از منابع بادی جهان صورت گرفته، فرض گذشته مبنی بر قابل دسترس بودن انرژی بادی تنها در ۱۰ درصد خشكی های زمین مورد بازبینی قرار گرفته و این میزان در درونمای تأمین برق جهان تا سال ۲۰۲۰ به دو برابر افزایش یافته است. مطابق این ارزیابی، می توان مناطق بسیار زیادی را برای بهره گیری از انرژی بادی مورد استفاده قرار داد و با احتساب منابع بادی در مناطق دریایی و دور از ساحل به نظر می رسد كه نیروی باد می تواند علاوه بر تأمین كل برق مورد نیاز جهان، برای برآورده ساختن كل نیازهای انرژی جهانیان نیز كافی باشد.

باد در دهه گذشته سریع الرشدترین منبع انرژی جهان بوده، به طوری كه از میزان ظرفیت تولید ۴۸۰۰ مگاوات در سال ۱۹۹۵ به ۳۱۱۰۰ مگاوات در سال ۲۰۰۰ یعنی تا ۶ برابر افزایش یافته است. به عبارت دیگر، توربین های بادی موجود در جهان هم اكنون قادر به تأمین جریان برق مورد نیاز ۴۰ میلیون ساكن اروپا هستند. منابع بادی جهان به لحاظ فراوانی، ارزانی، پایان ناپذیری، گستردگی و پاكیزگی از اهمیت والایی برخوردارند. هزینه برق تولیدشده از این منبع انرژی، از هر كیلووات ساعت معادل ۳۸سنت در اوایل دهه ۱۹۸۰ به هر كیلووات ساعت معادل ۴سنت كاهش یافته است و توافقات جدید آمریكا و انگلستان می تواند در بلندمدت این نرخ را به ۳ سنت كاهش دهد. «گزارش نیروی باد- ۱۲» میانگین نرخ هر كیلووات ساعت جریان برق تولیدی از انرژی باد را در سال ۲۰۱۰ در حدود ۶/۲ سنت و در سال ۲۰۲۰ حدود ۱/۲ سنت در نظر گرفته است و حتی برخی از كارشناسان معتقدند كه با بكارگیری تدابیر مناسب می توان این قیمت را به ۱ تا ۲ سنت كاهش داد. با وجود آن كه بهای برق تولیدی از باد تقریباً ارزان است، این بها همچنان كاهش خواهد یافت و بر خلاف نفت هیچ سازمان اوپك یا سازمان مشابهی برای قیمت گذاری باد در جهان وجود ندارد. ویژگی دیگر این منبع انرژی آن است كه تقریباً تمام كشورها می توانند از این منبع بهره مند شوند، در حالی كه نفت تنها در اختیار و كنترل كشورهای معدودی قرار دارد. دانمارك با ۲۰ درصد جریان برق تولید شده از باد، هم اكنون پیشاهنگ انرژی بادی در جهان است. برحسب ظرفیت تولید خالص نیز آلمان با ۱۲ هزار مگاوات، رهبری این نهضت را برعهده دارد و تا پایان سال میلادی جاری می تواند به هدف سال ۲۰۱۰ خود یعنی تولید ۱۲۵۰۰ مگاوات برق دست یابد. آلمان در راستای كاهش ۴۰ درصدی انتشار كربن تا سال ۲۰۲۰، توسعه منابع انرژِی باد را در محور فعالیت خویش قرار داده است. رشد سریع بهره گیری از این انرژی در جهان، سهیم شدن بسیاری از كشورهای دیگر را نیز در این جنبش طلب می كند و هم اكنون علاوه بر دانمارك، آلمان، اسپانیا و آمریكا، كشورهای دیگری نظیر انگلستان، فرانسه، برزیل و چین نیز به شدت در این زمینه تلاش می كنند. اروپا با جمعیت متراكم، بهره گیری از منابع بادی دریا و مناطق دور از ساحل را نیز در دستور كار دارد، به طوری كه هم اكنون دانمارك دومین نیروگاه دریایی خود را با ظرفیت تولید ۱۶۰ مگاوات راه اندازی كرده و آلمان تولید ۱۲ هزار مگاوات برق از منابع بادی دریایی را تحت بررسی دارد.

نیروی باد هم اكنون یك صنعت پایدار، نیرومند و سریع الرشد به شمار می رود و می توان این نیروی ارزان را در تولید جریان برق و در الكترولیز آب و تولید هیدروژن مورد استفاده قرار داد. هیدروژن به نوبه خود سوخت مطلوب پیل های سوختی بسیار كارآمدی است كه در آینده در موتور اتومبیل ها و در تولید برق و گرم و سرد كردن ساختمان ها كاربرد بسیار وسیعی خواهند داشت. هیدروژن همچنین می تواند به عنوان شیوه ای برای ذخیره سازی انرژی بادی و انتقال كارآمد آن از طریق لوله یا كشتی مورد توجه قرار گیرد. رشد سرمایه گذاری های آتی در عرصه انرژی، در حوزه منابع بادی و هیدروژنی و تولید برق ارزان از باد رخ خواهد داد. پیل های خورشیدی هم اكنون سالانه ۳۰ درصد رشد می كنند و از آنها می توان در تأمین برق مورد نیاز ۷/۱ میلیارد انسانی كه هنوز از دسترسی به برق محرومند، به ویژه در روستاهای كشورهای در حال توسعه بهره گرفت، اما استفاده از آنها هنوز هم بسیار پرهزینه است. اقتصاد انرژی جهان طی قرن بیستم همراه با روی آوردن كشورها به نفت رشد فزاینده ای را پشت سر گذاشت و به سوی جهانی شدن پیش رفت، اما این روند در قرن بیست و یكم تغییر خواهد یافت و با روی آوری به انرژی باد، انرژی خورشیدی و هیدروژن تولیدی از نیروی باد، اقتصاد انرژی جهان به سوی محلی و منطقه ای شدن پیش خواهد رفت. باد و هیدروژن تولیدی از نیروی باد در آینده نه تنها شاخه انرژی اقتصاد، بلكه كل اقتصاد جهانی را تغییر شكل خواهد داد. انرژی فردا، انرژی باد خواهد بود.