اندرزهای امام باقر علیه السلام به یکی از اصحابش

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهی شد تا چنان شوی که اگر تمام همشهریانت گرد آیند و یک زبان گویند که تو مرد بدی هستی مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکی هستی موجبات شادی تو فراهم نشود

حضرت باقر العلوم (ع) در اندرزی به «جابر بن یزید جعفی» از اصحاب مکرمش می‌فرماید:مبادا در کارها امروز و فردا کنی که‏ این دریایی ‏است که نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.

اندرزهای حکیمانه امام باقر علیه‌السلام به یکی از اصحابش به‏ نام «جابر بن یزید جعفی»:

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهی شد تا چنان شوی که اگر تمام ‏همشهریانت گرد آیند و یک زبان گویند که تو مرد بدی هستی مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکی هستی موجبات شادی تو فراهم نشود.

تو را به پنج چیز سفارش می‏کنم:

▪ اگر مورد ستم واقع شدی تو ستم‏ مکن،

▪ اگر به تو خیانت شود تو خیانت مکن،

▪ اگر به تو دروغ گویند تو دروغ ‏مگو،

▪ اگر تو را ستودند شاد مشو،

▪ اگر نکوهشت کردند بی‌تابی مکن و در باره ‏آنچه در خصوص تو می‏گویند بیندیش اگر آنچه درباره‏ات می‏گویند در خودت‏ دیدی بدان که سقوط تو از چشم بینای خداوند عزو جل در هنگامی که برای ‏کار درستی خشم کردی مصیبتی بزرگتر است برایت از این که بیم داری از چشم مردم بیفتی و اگر بر خلاف واقع گفته‏اند این خود ثوابی است که بی‏رنج‏ آن را به دست آورده‏ای.

- وای بر تو به راستی تو یکی از دزدان گناهان هستی هر آنگاه که بر تو شهوتی ‏یا ارتکاب گناهی رخ دهد و تو شتابان به سوی آن روی و به جهل خویش در انجام آن بکوشی گویی که در برابر چشم خدا نیستی و یا خداوند در کمین تو ننشسته است.

- امّا همواره خودت را به قرآن عرضه کن که اگر به راه قرآن می‏روی و آنچه را که او نخواسته تو نیز نمی‏خواهی و آنچه را که خواسته، می‏خواهی و از آنچه برحذر داشته می‏ترسی پس استوار باش و مژده‏ات باد که هر چه درباره تو گویند، تو را زیان نرساند و اگر از قرآن جدایی پس چرا بر خود می‏بالی!

- به راستی مؤمن ‏سرسختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبه‏ کند.یک بار نفس را از کژی به راستی آرد و با خواهش او برای خدا مخالف ‏شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایش ‏دست گیرد و از جا بلند کند و از لغزشش بگذرد و متذکر شود و از خدای ‏بترسد توبه کند و معرفت و بنیائی‏اش افزون شود چرا که ترسش از او بیشتر شده است و خداوند در این باره می‏فرماید: إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ(۱) ؛ به راستی چون ایمان آورندگان را از شیطان وسوسه‏هایی به دل رسد، هماندم خدا را به یاد آرند و بی‌درنگ بصیرت یابند.

- ای جابر! روزیِ اندک را از سوی خدا برای خویشتن بسیار بدان که از عهده ‏شکرش باید به درآیی و طاعت افزون خود را برای خود اندک انگار تا بدین‏ وسیله نفس را خوار داری و خود را سزاوار گذشت گردانی.

- شرّ موجود را از خود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به ‏کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیداری و هشیار بودن کناره‏گیر و نیک بیداری را با ترس صحیح از خداوند تحصیل کن و از آرایش‌های ‏نهانی به زندگی موجود دنیوی بر حذر باش و زیاده‌روی‌های هوا به راهنمایی ‏عقل محدود کن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایی و مدد جو و اعمال ‏خالصانه‏ات را برای روز قیامت ذخیره نگهدار و با انتخاب قناعت از زیاد حرص ورزیدن خودداری نما.

- با کوتاه کردن آرزو، شیرینی زهد را به سوی‏ خدا جلب کن و طناب‌های آز را به سردی یأس و ناامیدی ببر.

و با خودشناسی ‏راه خودبینی را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگی برس و با فزون یاد کردن خداوند در خلوت‌ها به رقّت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانی کن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ کن.

- مبادا به ‏امیدواری دروغین دل خوش کنی که این تو را در هراسی راست خواهد انداخت.

امام باقر علیه السلام فرمود: "سخن پاک را از هر کس که می‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمی‏کند، زیرا خداوند می‏فرماید: « الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللهُ ؛ بندگانی که سخنان را می‏شنوند و از بهترین آن پیروی می‏کنند. آنانند کسانی که خدا هدایتشان کرده است.»

- مبادا در کارها امروز و فردا کنی که‏ این دریایی ‏است که نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.

- مبادا غفلت کنی که این مایه سنگدلی است و از آنچه در آن عذر و بهانه‏ای برایت نباشد بپرهیز که پشیمان‌ها به دین پناه می‏آورند و به پشیمانی بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته‏ات باز گرد و با دعای ‏خالصانه و راز و نیازهای شبانه از رحمت و گذشت الهی برخوردار شو، و با بسیاری شکر، نعمت‌های بیشتری به سوی خود جلب کن و با کشتن آز و طمع‏ در پی بقای عزت و سرفرازی باش و این آز را با عزّت ناامیدی از میان بر و این عزّت ناامیدی را با بلند همتی به دست آر و کوتاه کردن آرزو را از دنیا توشه بردار.

- از هر فرصتی برای رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به ‏چیزی که بدان اطمینان نداری، اعتماد کنی.

- هیچ ‏ثروتی همانند بی‌نیازی دل و هیچ شناختی همچون خودشناسی نیست و هیچ‏ نعمتی مانند عافیت و هیچ عافیتی مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفی ‏همسنگ بلند همتی نیست و هیچ زهدی همگون با کوته آرزویی نیست و هیچ ‏عدالتی همانند انصاف و هیچ ستمی همچون موافقت با هوا و هوس و هیچ اطاعتی به مانند انجام فرایض نیست و هیچ مصیبتی همچون بی‏خردی و هیچ گناهی همانند کوچک شمردن گناهت و خشنودی از حالتی که در آن هستی، نیست و هیچ فضیلتی همچون جهاد و هیچ جهادی همانند جهاد با هوا و هوس و هیچ نیرویی همچون نیروی جلوگیری از خشم ‏نیست و هیچ ذلّتی همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت، بهره‌وری را از دست دهی که این عرصه‏ای است که به اهل خود زیان می‏رساند.

- ای جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مرکبت کُند و همتت سُست‏ است.

پس وای خدایا از این طالب و مطلوب! وای گریزنده از دوزخ! چه ‏شتابان به سوی آتش روانه‏ای و چه زود خود را در آن فرو می‏افکنی.

منبع: سایت تبیان

پایگاه استاد حسین انصاریان