الهام بخش برای همه

ماندلا در اوایل دهه ۴۰ میلادی زمانی قدم به میدان مبارزه علیه آپارتاید گذاشت که یک اقلیت ۱۳ درصدی سفیدپوست بر اکثریت ۷۷ درصدی سیاهپوست و رنگین پوست در کشور آفریقای جنوبی حکومت می کردند

ماندلا در اوایل دهه ۴۰ میلادی زمانی قدم به میدان مبارزه علیه آپارتاید گذاشت که یک اقلیت ۱۳ درصدی سفیدپوست بر اکثریت ۷۷ درصدی سیاهپوست و رنگین‌پوست در کشور آفریقای جنوبی حکومت می‌کردند. حاکمان سفیدپوست خود را نژاد برتر می‌دانستند و سیاهپوستان را از داشتن کمترین حقی محروم کرده بودند. ماندلای جوان فرزند یکی از روسای قبایل بزرگ آفریقای جنوبی بود و با اتکا به همین جایگاه سنتی می‌توانست زندگی آرام و مرفهی را در پیش بگیرد اما او ترجیح داد که زندگی خود را وقف آزادی سیاهپوستان هموطنش کند.

ماندلا با ورود به کالج و آشنا شدن با جوانان سیاهپوست مبارز، فعالیت خود را در عرصه سیاست آغاز کرد. در آن زمان «کنگره ملی آفریقا» مهم‌ترین نهاد مبارزاتی سیاهان علیه حکومت آپارتاید بود. ماندلا و همراهان جوانش نقش مهمی در فعال‌تر کردن «کنگره ملی آفریقا» و ارتقای روش‌های مبارزاتی آن به مداری بالاتر ایفا کردند. گرچه ماندلا به عنوان رهبر مبارزات عاری از خشونت مشهور شده است اما او در طول دوران مبارزاتی‌اش هرگاه صلاح دید به استفاده از روش‌های خشونت‌آمیز نیز روی آورد. گرچه استفاده او از این روش‌ها محدود و کوتاه‌مدت بود اما هرگز خود را محدود به یک روش مبارزاتی خاص نمی‌کرد. ماندلا در سال ۱۹۶۲ به اتهام رهبری فعالیت‌های خرابکارانه به حبس ابد محکوم شد اما زندان نه‌تنها جلوی فعالیت‌های مبارزاتی ماندلا را نگرفت بلکه باعث تشدید آن شد.

ماندلا عملا از درون زندان، مبارزه علیه رژیم آپارتاید را در سطح کشور رهبری می‌کرد. او در یکی از پیام‌های مهمش از درون زندان خطاب به یاران و همرزمانش نوشت: «من تمام زندگی‌ام را وقف مردم ‌آفریقا کرده‌ام. من علیه نفوذ سیاه و سفید، هر دو جنگیده‌ام. من درصدد دست یافتن به جامعه‌یی دموکراتیک و آزادم که در آن همه افراد در هماهنگی و تعادل کامل در کنار یکدیگر زندگی کنند و از فرصت‌های مساوی برخوردار باشند. این آرمانی است که مرا زنده نگه می‌دارد و به امید تحقق آن روزشماری می‌کنم اما اگر لازم باشد، به خاطر آن حاضرم بمیرم.» ماندلا ۲۷ سال از عمرش را در زندان رژیم آپارتاید سپری کرد. مبارزات سیاهان ‌آفریقای جنوبی تحت رهبری ماندلا از درون زندان تدریجا اوج گرفت. اگر رهبری خردمندانه و توام با مدارای ماندلا و دی کلرک (رییس دولت آفریقای جنوبی از ۱۹۸۹ به بعد) نبود، جان‌های بسیاری در این کشور از دست می‌رفت. قدرت رهبری ماندلا و وسعت بینش او، در مذاکراتش با روسای دولت آفریقای جنوبی نمایان شد. عاقبت در آوریل ۱۹۹۴ اولین انتخابات سراسری در آفریقای جنوبی برگزار شد. سیاهپوستان آفریقای جنوبی برای اولین بار صاحب حق رای شدند. ماندلا با کسب بیش از ۶۰ درصد آرا به عنوان اولین رییس‌جمهور سیاهپوست آفریقای جنوبی انتخاب شد اما این پایان کار نبود. شاهکار دیگر ماندلا، تاسیس «کمیسیون اعتراف و بخشودگی» بود.

تندروهای سیاهپوست پس از پیروزی ماندلا خواهان انتقامگیری از شکنجه‌گران سابق خود بودند. کسانی که عزیزان‌شان به دست عوامل رژیم آپارتاید کشته شده بودند به چیزی کمتر از اعدام این افراد رضایت نمی‌دادند. سیاهان تشنه انتقام از سفیدها بودند اما ماندلا با یاری دوست مبارزش اسقف دزموند توتو دست به ابتکار بدیعی زد که ثمره‌اش پایان دادن به چرخه معیوب خشونت‌ها و برقراری آشتی ملی بود. دولت ماندلا اعلام کرد هر کسی که در شکنجه و قتل سیاهپوستان دست داشته می‌تواند به کمیسیون مراجعه کند و پس از اعتراف به جنایت‌هایش بخشودگی بگیرد. این راهکار جواب داد. مجرمان سابق گرچه بخشودگی گرفتند اما مجازات‌شان شرمساری نزد عموم مردم بود. ماندلا گفت: «می‌بخشیم اما فراموش نمی‌کنیم.»ماندلا با فراهم کردن زمینه اعتدال، میانه‌روی، خویشتنداری، آشتی نژادی و ملی و همزمان توسعه اقتصادی کشورش، آفریقای جنوبی را به یکی از موفق‌ترین کشورهای جهان مبدل کرده است. الگوی رهبری ماندلا می‌تواند الهام‌بخش همه باشد .

بیژن اشتری

مترجم کتاب زندگینامه نلسون ماندلا