پاسخ به چالش های داروینیسم

داروینیسم دقیقاً چه چالش هایی برای ایده خدا فراهم می كند؟ دو چالش وجود دارد: یكی مرتبط با علم و قدرت خداوند است و دیگری مربوط به محبت، عدالت و رحمانیت او. اول اینكه داروین می گفت …

داروینیسم دقیقاً چه چالش هایی برای ایده خدا فراهم می كند؟ دو چالش وجود دارد: یكی مرتبط با علم و قدرت خداوند است و دیگری مربوط به محبت، عدالت و رحمانیت او. اول اینكه داروین می گفت تفاوت های نسبی در سازگاری موجودات زنده با محیط زیستشان تصادفی است، به این معنی كه به وسیله هیچ حكمت هدایت كننده ای جهت دار نشده است.

برخی موجودات زنده به صرف تصادف، تناسب بیشتری برای تولید مثل دارند. این تصادفی بودن تنوع ها این شائبه را ایجاد می كند كه ما در جهانی سردستی كه فاقد طراحی یا حاكمیت حكیمانه است زندگی می كنیم. بنابراین سئوالاتی بر سر راه اعتقاد دینی ما به مشیت الهی ایجاد خواهد شد. دوم اینكه به نظر می رسد باورهای داروین مفهوم محبت، عدالت و رحمانیت خدا را به چالش می كشد. تنازع میان موجودات قوی و ضعیف برای بقا و یا میان «مناسب» و «نامناسب» با آنچه ما از رحمانیت و انصاف در نظر داریم جور درنمی آید. قانون «انتخاب طبیعی» چنان كور و عاری از عواطف به نظر می رسد كه الهیات بعد از داروین بایستی نشان دهد كه چگونه این قانون با مفاهیم عشق و عدالت الهی سازگار می شود.

بنابراین تكامل هم برای مشیت و هم برای نیك سرشتی خدا ابهاماتی به وجود می آورد. هرچند كه تكامل گرایان مستقیماً به صورت اثباتی نمی توانند وجود خدا را انكار كنند اما بسیاری خواهند گفت كه بی رحمی موجود در تكامل با جهانی فاقد خدا بهتر منطبق است تا با جهانی كه ریشه در قدرت و محبت خدا داشته باشد. البته قابل ذكر است كه الهیات همواره با این سئوال درگیر بوده است كه چگونه رنج و شر با مضامین دوگانه قدرت الهی و رحمت الهی جور درمی آید. این همان مسئله قدیمی «عدالت الهی» است. لذا سئوالات الهیاتی اصلی كه توسط داروین ایجاد شده است به هیچ وجه سئوالات جدیدی نیستند. برای بسیاری از مومنان چالشی كه داروین برای مفاهیم مشیت و رحمانیت الهی ایجاد كرده چیزی بر مجموعه سئوالاتی كه الهیات از قبل با آنها مواجه بوده است ایجاد نمی كند. مثلاً اگر چالشی كه داروینیسم برای الهیات به وجود آورده را در كنار تاریخ خشونت ها و رنج های بشر و خصوصاً جنایت های قرن گذشته قرار دهیم كم اهمیتی آن چالش را خواهیم دید. با این حال داروین و پیروانش نوعی از رنج را به ما نشان می دهند كه از قبل برای ما پوشیده بود. آگاهی كنونی ما به داستان بسیار طولانی حیات و وقوف به رنج های موجود در آن كه بسیار قبل از ظهور تكاملی انسان وجود داشته است به سئوال قدیمی ما عمق بیشتری می بخشد كه چرا خدا درد و رنج را مجاز داشته است. امروزه هیچ عالم الهیات آگاهی نمی تواند از آنچه علم تكاملی در باب موضوع رنج بیگناهان در معرض قضاوت الهیات قرار می دهد شانه خالی كند.

منبع: جان هاوت (۲۰۰۱) پاسخ هایی به ۱۰۱ سئوال درباره خدا و تكامل

هادی صمدی