درد زانو از نوجوانی

والدین با انتخاب و آگاهی صحیح رشته ورزشی, در پیشگیری از درد زانو مؤثرند

وزن زیاد، کم تحرکی و تغییر شکل استخوان‌های پا از جمله عوامل ایجاد درد زانو در گروه‌های سنی نوجوانان و جوانان است. ورزش، تقویت عضلات و کاهش وزن از جمله روش‌های پیشگیری ازدرد محسوب می‌شود. توجه و نظارت خانواده‌ها به نوع فعالیت ورزشی فرزندانشان، نقش مؤثری در جلوگیری از ابتلا به این درد شایع دارد. دکتر محمد معتمدی متخصص ارتوپدی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص جلوگیری از پیشرفت درد زانو توصیه‌هایی را دارد.

● رابطه میان مشکلات آناتومی و درد در ناحیه زانو چیست؟

درد‌های شایع زانو از نرم‌شدن غضروف استخوان کشکک ناشی می‌شود و از نظر آناتومی وتشریحی کشکک تحتانی استخوان ران و فوقانی استخوان درشت نی، طوری قرار می‌گیرد که حفره‌ای به نام حفره زانو به‌وجود می‌آید و این حفره زانو باعث نرم شدن غضروف استخوان کشکک شده و در نهایت منجر به زانو درد می‌شود.

● چه عواملی باعث نرم شدن غضروف استخوان کشکک می‌شود؟

سه عامل مهم درنرم شدن غضروف مؤثر است که باید به آن توجه شود. اولین علت عمده نرم شدن غضروف استخوان زاویه‌دار شدن استخوان ساق است.

این زاویه دار شدن منجر به انحراف شده و فرم پا پرانتزی می‌شود و در نتیجه استخوان کشکک دچار ساییدگی خواهد شد و این ساییدگی با گذشت زمان باعث نرم شدن غضروف می‌شود.

در افراد مبتلا به این انحراف، هنگامی که در حالت دو زانو یا چهار زانو قرار دارند، احساس درد هنگام تغییر حرکت و برخاستن بیشتر وجود دارد.

این افراد هنگام کوهنوردی دچار درد شدید در ناحیه زانو می‌شوند.

این نرم شدن غضروف که از زاویه دار شدن استخوان ناشی می‌شود، شایع‌ترین نوع درد زانو در نوجوانان و جوانان است.

علت دیگر ایجاد درد زانو تحمیل فشار زیاد به زانو‌هاست.

برخی افراد که در رشته‌های ورزشی مانند بدمینتون یا ورزش‌های رزمی فعالیت دارند، با انجام حرکات غیر تکنیکی فشار زیادی را به مفصل‌های بدن وارد می‌کنند.

این افراد اصول تمرین‌های ورزشی را رعایت نمی‌کنند و مدت زمان زیادی را در شبانه روز بدون آمادگی جسمانی قبلی و گرم‌کردن عضلات، به انجام حرکت‌های سنگین می‌پردازند.

این عامل فشار زیادی به مفصل‌های زانو وارد می‌کند.

انجام تمرینات غیر اصولی در مدت‌زمان طولانی منجر به ساییدگی استخوان کشکک و در نهایت نرمی و درد زانو می‌شود.

سومین عامل مهم در ایجاد درد زانو تحرک نداشتن است.

افرادی که هیچ‌گونه ورزش، حرکت و جنبشی در شبانه‌روز ندارند، بتدریج استخوان کشکک پای شان نرم و منجر به درد زانو می‌شود.

● شیوع درد زانو در کدام رده‌های سنی بیشتر است؟

احساس درد در ناحیه زانو یکی از شایع‌ترین دردهایی است که نوجوانان و جوانان بین سن ۱۰ تا ۲۵ سالگی به آن مبتلا هستند.

● علائم و نشانه‌های درد زانو کدام است؟

علائم بالینی را بیمار در ناحیه زانو احساس کرده و پیش از معاینه بیان می‌کند.

بیماران مبتلا به نرمی غضروف استخوان کشکک از درد رنج می‌برند و با وجود این‌که غضروف استخوان، عصب ندارد ولی به‌علت فشار روی کپسول مفصلی زانو، احساس درد به‌وجود می‌آید.

نشانه دوم در بیماری نرمی غضروف استخوان کشکک، ایجاد تورم در ناحیه زانو است، انحراف و زاویه‌دار شدن زانو منجر به این تورم خواهد شد.

اگر تجمع میزان مایع غضروف مفصلی بیشتر از حد معمول آن باشد باعث لاغرشدن عضلات و در نهایت نرمی غضروف استخوان می‌شود. علت دیگر نرمی غضروف، قفل شدن زانو است. برخی از بیماران از این مسئله شکایت دارند که وقتی می‌خواهند از حالت نشسته به حالت ایستاده تغییر حالت دهند، زانوی آنها نیمه خم می‌ماند و باید کمی راه بروند تا از حالت خم بودن خارج شوند.

در افراد مبتلا به نرمی غضروف، هنگام بالا رفتن و پائین آمدن از کوه و پله بر شدت درد زانو افزوده می‌شود.

● روش‌های تشخیص بیماری نرمی غضروف چیست؟

در معاینات پزشکی، از بیمار مبتلا به نرمی غضروف خواسته می‌شود عضله ران را منقبض کند و اگر بر شدت درد زانو افزوده شود، مشخص می‌شود غضروف کشکک نرم شده است.

نرمی غضروف از نظر آزمایشگاهی قابل تشخیص نیست اما در رادیوگرافی مشخص می‌شود تیغه‌های استخوان کشکک نازک شده‌اند یا حالت طبیعی دارند.

نقش خانواده‌ها در جلوگیری از پیشرفت درد زانو چیست و چه توصیه‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

تقویت عضلات مناسب‌ترین شیوه برای جلوگیری از پیشرفت نرمی غضروف است و تنها راه تقویت عضلات، ورزش است چون ابتلا به بیماری‌های درد زانو در گروه‌های سنی ۱۰ تا ۲۵ سال شایع است و معمولاً انجام فعالیت‌های ورزشی در کودکی آغاز می‌شود، نقش پدر و مادر به عنوان اولین راهنما در انتخاب نوع فعالیت ورزشی فرزندانشان و زمان شروع آن فعالیت بسیار مهم است.

برای مثال برخی ورزش‌ها مانند ورزش فوتبال اگر زودتر از ۱۸ سالگی آغاز شود، در رشد مفاصل و زانوها اختلال ایجاد می‌کند و باعث کوتاه ماندن قد و در نهایت منجر به مشکلات دردهای زانو می‌شود.

ورزش وزنه برداری در سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی باعث انتقال فشار به استخوان‌های در حال رشد شده و در طولانی‌مدت منجر به دردهای زانو می‌شود.

در نتیجه پدرها و مادرها باید به زمان شروع و خاتمه فعالیت‌های ورزشی فرزندانشان توجه و با کارشناسان مجرب ورزشی مشورت کنند.

همچنین توصیه می‌شود خانواده‌ها برای جلوگیری از ابتلا به دردهای زانو، کودکان خود را از سنین سه تا چهار سالگی با ورزش شنا آشنا کنند تا فرزندانی سالم داشته باشند.

● چه حرکات ورزشی‌ای برای تقویت عضله چهارسرران مناسب است؟

فرد باید دراز کشیده و عضلات چهار سر ران را بطوری که انگشتان پا به طرف صورت قرار گرفته باشند، منقبض کند و پنج ثانیه در این حالت عضلات را نگه داشته و بعد آزاد کند.

این تمرین باید سه بار در روز ۲۰ بار تکرار شود. در روشی دیگر فرد، تمرین اول را همراه یک بالشت سفت به قطر ۱۰ سانتی‌متر انجام می‌دهد.

یک تمرین مناسب دیگر، این است که فرد یکی از پاها را به طرف بالا حرکت دهد و زمانی که به حالت مستقیم قرار گرفت عضلات چهارسر را به مدت پنج ثانیه منقبض کرده و ۲۰ مرتبه این عمل را تکرار کند.

برای جلوگیری از پیشرفت درد زانو، هنگام استفاده از پله، به یک پا تکیه نکنند و از انجام ورزش‌هایی مانند کوهنوردی و دوچرخه‌سواری خودداری کنند.

این افراد هنگام نماز خواندن باید از میز برای رکوع و سجود استفاده کنند. در صورت رعایت کردن مواردی که گفته شد بعد از دو ماه درمان خواهند شد.

● درمان دارویی برای این درد توصیه می‌شود؟

بطورکلی این نوع از درد زانو در جوانان و نوجوانان شایع است و پزشکان برای درمان ورزش را به درمان دارویی بخصوص داروهای غضروف ساز ترجیح می‌دهند زیرا داروهای غضروف‌ساز، عوارضی مثل افزایش قند خون ایجاد می‌کنند.

همچنین این داروها برای غضروف از بین رفته جایگزینی نخواهد بود. از این رو، داروهای غضروف‌ساز هیچ اثری ندارد و تنها تسکین‌بخش درد هستند.

● تغذیه تا چه اندازه در درمان نرمی غضروف نقش دارد؟

تغذیه مناسب حاوی ویتامین‌ها تا حدودی قدرت عضلات را بیشتر می‌کند. کمبود ویتامین «دی» منجر به نرم شدن استخوان می‌شود.

یک نوجوان بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد ویتامین «دی» در شبانه‌روز نیاز دارد.

تأمین ویتامین «دی» از طریق اشعه خورشید و انواع لبنیات و میوه‌جات امکان‌پذیر است.

● چاقی چه تأثیری در تشدید درد زانو دارد؟

چاقی درد زانو را افزایش می‌دهد، فرد چاق هنگام بالا رفتن و پائین آمدن از پله یا کوهنوردی ۱۰ برابر وزن خود به زانوانش فشار وارد می‌کند.

برای مثال، اگر فردی ۸۰ کیلو وزن داشته باشد هنگام کوهنوردی به میزان ۸۰۰ کیلو به زانوی خود فشار وارد می‌کند، بنابراین داشتن وزن مناسب باعث می‌شود تا خود از درد در ناحیه زانو شکایتی نداشته باشد.