بررسی تحولات نظام استاد – شاگردی در ایران

گروه کتاب و رسانه

فیوضات، ابراهیم (1372)، بررسی تحولات نظام استاد – شاگردی در ایران، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
شهرنشینی  و صنف های پیشه وری در ایران قدمت زیادی دارند. اسناد باستان شناسی، نوعی نظام آموزشی درقالب استاد – شاگردی را در سه شکل مکتب خانه، مدرسه و کارگاه منعکس می کند. بسیاری عوامل از جمله کمبود استادکار موجب عدم انتقال تجربه های این نظام که در قرون چهارم و پنجم در اوج خود بوده، به زمان اکنون شده است. علاوه بر این انقلاب صنعتی غرب و انتقال آن به دیگر کشورها و از جمله ایران، موجب شد که شیوه های آموزش قدیم جایشان را به آموزش نوین دهند.
بررسی تحولات نظام استاد – شاگردی در ایران عنوان کتابی از دکتر ابراهیم فیوضات است که با بهره گیری از نظرات افراد بسیاری از جمله برخی اساتید دانشگاه و متخصصان مسائل تاریخی و اجتماعی و استادکارانی چیره دست، نگاشته شده است.
این کتاب تنها به نظام استاد – شاگردی در شکل آموزشی کارگاه می پردازد که شناخت آن در رشد صنعت کشور و حفظ فرهنگ های باستان راهنماست. در بخشی از کتاب می خوانیم:
«در نظام استاد – شاگردی گذشته سلسله مراتبی وجود داشت که شاگرد تلاش می کرد تا به استادی برسد. این سلسله مراتب آزمایش هایی بود که شاگرد می باید از درون مشکلات و "فوت و فن کاسه گری" بگذرد تا به مرتبه ی خلیفه، شیخ و استادی برسد. نایل شدن به مقام استادی همراه با جشن و آئین خاص مذهبی، سنتی و اجتماعی توام بود. وجود چنین آیینی به نظم و نسق و انضباط کاری آرایش مستحکمی می داد. کار را با سختی و طاقت فرسایی اش قابل پذیرش و دلنشین می ساخت. محیط کار را توام با نشاط و شادی می کرد. جور و کتک خورن از استاد را آسان می ساخت. به تدریج روحیه ی مقاوم بودن و سخت جانی در کار جا می افتاد. علاقمندی و احساس مسئولیت در کار به شکل عادت مشخص شده و فرد اهلیت پیدا می کرد. وحدت میان کار روزانه و استراحت شبانه و سختی ها و لذت های محیط کار به نظام استاد – شاگردی ثبات و دوام بیشتری می داد...» (ص: 15 و 16)

فصول کتاب؛
-    آموزش حرفه ها در دوران باستان
-    آموزش حرفه از قرن سوم تا پایان عصر صفوی
-    آموزش حرفه و نظام استاد – شاگردی (عصر ماشین)                                                                    
-    نتیجه گیری

::

مطلب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ؛
http://anthropology.ir/node/4877

::