بررسی و تحلیل محتوای برنامه‌های ورزشی تلویزیون

ابراهيم شكراني

زمان پخش این مقوله‌ها شده، همخوانی ندارد و رسانه‌ ملی در ایفای نقش و وظایف خود در ورزش  چندان موفق نبوده و نتایج این مقاله حاکی از رویکرد مسلط ورزش­ قهرمانی و حرفه­ای و عدم ­توجه کافی تلویزیون به ورزش ­همگانی، ورزش پایه (دانش‌آموزی)، ورزش بانوان، علوم ورزشی و ورزش باستانی و پهلوانی می­باشد.

هدف از این تحقیق، تعیین مدت زمان پخش برنامه‌های ورزشی تلویزیون بر اساس مقوله‌های از پیش تعیین شده‌ با استفاده از روش تحلیل محتوا می‌باشد. تحلیل محتوای ارتباطی، مهم‌ترین و بحث انگیزترین شیوه تحلیل محتوا است. این نوع تحلیل در ابتدا فقط به عنوان فنی جهت توصیف پیام‌های ارتباطی شناخته می‌شد و به توصیف ساختارها و قالب‌ها می‌پرداخت، اما بر اساس دیدگاه‌های جدید، تحلیل محتوای رسانه‌های گروهی به عنوان تکنیکی در جهت شناخت جامعه و فرهنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر آن تأثیری که محتوا می‌تواند بر افراد بگذارد، نیز مورد توجه است. (هولستی،1380)

بسیاری از اندیشمندان، عصر جدید را عصر ارتباطات می‌خوانند، زیرا در  این زمان، انقلابی در فضا و زمان رخ داده و جهان هر روز کوچک‌تر شده و به بیان مک لوهان[1] دهکده جهانی تولد یافته است، هر حادثه کوچکی در عرض چند ثانیه در سراسر گیتی انتشار می‌یابد و همه مردم دنیا را مطلع می‌سازد (کازنو، 1374).

امروزه، با توجه به عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، تلویزیون تبدیل به اثرگذارترین رسانه شده است که تا اعماق لایه‌های اجتماعی نفوذ دارد (گیدنز، 1385)، به همین دلیل نقش رسانه‌ها بویژه تلویزیون در گسترش هر چه بیشتر ورزش انکار ناپذیر می‌باشد. برنامه‌های ورزشی بیش از یک پنجم کل برنامه‌های تلویزیونی جهان را تشکیل می‌دهند و پربیننده‌ترین و مستمرترین قسمت برنامه‌های تلویزیونی، بخش‌های ورزشی و گزارش مسابقات بزرگ ورزشی هستند. (شکرانی، 1386) یکی از مهم‌ترین عواملی که می­تواند وضعیت ورزش را در جامعه بهبود بخشد، فرهنگ­سازی در این زمینه ا­ست که نقش رسانه­های گروهی و نشریات ورزشی از مهم­ترین عوامل آن­ به شمار می­آید. (فرهادیان،1390)

ورزش پدیده‌ای اجتماعی- فرهنگی است که ارتباط مستقیمی با مجموعه نهادها و ساختارهای اجتماعی دارد، به این معنی که دستاوردهای ورزش و فعالیت‌های آن، به طور کلی یک شاخص عمومی است که از یک سو، می‌توان از طریق آن درباره سطح پیشرفت اجتماعی و فرهنگی یک جامعه داوری کرد و از سوی دیگر، پیشرفت و ترقی ورزشی نیز به داده‌ها و عوامل اجتماعی حاکم بر جامعه وابسته است (پیام یونسکو، 1372).

دیوید رُو در کتاب «ورزش، فرهنگ و رسانه» خود بیان می‌کند که؛ تلویزیون بزرگترین عامل تحول در قرن بیستم محسوب می‌شود. از نظر او، رسانه بر ورزش اثر می‌گذارد و اما خود ورزش آثاری گسترده‌تر بر فرهنگ و جامعه دارد. حضور یا عدم حضور پوشش رسانه‌ای افراد بر ورزش به گونه‌ای بوده که آن را به پدیده‌ای به روز و دردسترس تبدیل کرده است. «روُ» معتقد است که از منظر اهمیت زمینه تاریخی تحلیل، رسانه به عنوان نقطه اتصال پدیده‌های اجتماعی محسوب می‌شود. (رو، 2004)

البته این نکته را باید مد نظر قرار داد که؛ ورزشکاران مختلف در مقابل تأثیر رسانه‌ها، عملکرد متفاوتی از خود بروز می‌دهند. در طول تاریخ، به خصوص در چند سال اخیر کشورهای صاحب نام در ورزش مثل ژاپن، کانادا، چین  سعی در کنترل تأثیرگذاری رسانه‌ها داشته‌اند. حتی برخی از کشورها مثل ژاپن در المپیک زنان در سال 2006 و کانادا در المپیک زمستانی تورینو در سال 2006 توانستند، این اثر رسانه‌ها را به طور مثبت به سمت خود جلب نمایند ولی بسیاری از ورزشکاران کشور چین در المپیک 2004 آتن به خاطر تأثیر منفی رسانه‌ها نتوانستند عملکرد مناسبی داشته باشند. (وان پوم بروک، 2006)

    ارزیابی این وضعیت و اتخاذ راهکارهای مفید برای ارتقاء ورزش و کارکردهای آن در جامعه از طریق تلویزیون، ضرورت نگارش این مقاله را ایجاب می‌نماید تا از این طریق به سؤالات بسیاری که در ذهن پژوهش‌گر نقش بسته است، از جمله به این سؤال‌‌ پاسخ داده شود؛

• عناوین و مدت زمان پخش برنامه‌های ورزشی  رسانه ملی چیست؟ (وضع موجود)

در این مقاله، ابتدا عناوین کل برنامه‌های ورزشی که در طول 4 هفته اسفند ماه 1390 از تلویزیون پخش ‌شدند، از طریق سایت اطلاع رسانی سیما با آدرس اینترنتی http://www.iribtv.ir و سایت‌های اطلاع‌رسانی شبکه‌های 1،2،3،4،5،6 و مستند با آدرس‌های اینترنتی http://ch1.iribtv.ir، http://ch2.iribtv.ir، http://ch3.iribtv.ir، http://ch4.iribtv.ir ، http://ch5.iribtv.ir ،  http://ch6.iribtv.ir ،  http://mostanad.iribtv.ir  استخراج شد. سپس برنامه‌های پخش شده توسط 8 شبکه 1،2،3،4،5،6، مستند و جام جم (شبکه‌هایی که برنامه ورزشی پخش می‌کردند) از 16 شبکه تلویزیونی موجود، در طول 4 هفته به عنوان نمونه مشاهده شد و زمان و مدت پخش آن‌ها ثبت گردید.

در پایان، مدت زمان اختصاص یافته به هر یک از مقوله‌های از پیش تعیین شده ورزش همگانی، ورزش قهرمانی، ورزش حرفه‌ای، ورزش پایه، ورزش بانوان، ورزش باستانی، آموزش ورزشی، علوم ورزشی، ورزش فوتبال و موارد غیر مرتبط (موسیقی، خواندن نامه‌ها و غیره) در برنامه‌های ورزشی مشاهده شده از طریق تلویزیون، مشخص شد.

[1] Mc Luhan

 

متن کامل + جدوال و نمودارها در پیوست

پیوست	اندازه
16718.doc	418 KB