افسانه های قوچان

موسی الرضا غربی

ارجی،علی اصغر (1385)،افسانه های قوچان، مشهد: ماه جان ،280 صفحه
افسانه ها و به طور کلی ادبیات شفاهی به عنوان بخشی از فرهنگ معنوی هر مردمی همواره مورد توجه محققین و انسان شناسان بوده است ، افسانه های که به نوعی انعکاس زندگی و تجربه زیسته  مردم ، آرزوها ، آرمانها و دغدغه ها و ترسهای آنها هستند.

همان طور که گفته شد، افسانه ها و به طور کلی ادبیات شفاهی برای انسان شناسان و بویژه انسان شناسان هنر همواره محل دقت وتوجه بوده است ،چه در بررسی و تحلیل  مستقل این افسانه ها به عنوان هنر زبانی و شفاهی مردم مورد مطالعه و چه  استفاده از آنها برای درک بهتر هنرهای دیگر آن مردم، در موارد بسیاری انسان شناسان هنر ، در بررسی تحلیل و تفسیر فرهنگی یک پدیده هنری علاوه بر مشاهده و مصاحبه با هنرمندان بومی به عناصر فرهنگی دیگر فرهنگ مورد مطالعه از جمله ادبیات شفاهی و افسانه ها هم توجه  می کنند چرا که محقق انسان شناس  در روند تفسیرفرهنگی خود از پدیده مورد نظر به موارد و مسائلی برخورد می کند که خود هنرمندان و مردم بومی هم درباره آن چیزی نمی دانند و صرفا آنرا به طور سینه به سینه از پدران و مادران  خود دریافت کرده اند بدون آنکه از ماهیت آن چیزی بدانند ، بنابراین در اینجا افسانه ها و به طور کلی ادبیات شفاهی در کنار سایر عناصر فرهنگی به مثابه دادها و مواد خامی هستند که می توان محقق را به سمت یک درک و تفسیر صحیحتر از پدیده هنری رهنمود کنند.
کتاب افسانه های قوچان که به همت آقای علی اصغر ارجی گرد آوری شده و توسط پژوهشکده مردمشناسی و با همکاری انتشارات ماه جان درمشهد چاپ شده است ، از جمله منابعی است که می تواند داده های ذی قیمتی را به پژوهشگران فرهنگ خراسان ارائه کند.در این کتاب با توجه به تنوع قومی قوچان سی افسانه از زبان کردی ، ترکی ، و گویش فارسی محلی به فارسی معیار برگردان شده است که البته آخرین افسانه کتاب به نام "محمد تنبل" به همان گویش محلی آورده شده است.
در پایان فهرست افسانه کتاب را جهت آشنایی بیشتر می آوریم:
پسر پادشاه و چرموک /آش بی بی سه شنبه /ابراهیم ادهم/بری کلا احمد / بی بی زرنگار/تنبل و انگشتر سحر آمیز / دختر شاه پریان/ درخت سیب/ دل دل/ دندان فولاد/سنگ صبور/شاه اسماعیل و عرب زنگی/ شاه عباس و تقدیر نویس/ عشق زندگی /ماه پیشانی/ فاطمه بی بی/ کنجشگ سرار گو/ نی سخنگو/ خل و بردار سواد دار/ دختر دانا و با هوش/ دو دزد/ روستای دیوانه ها/کوه مرواری/شاه عباس/کچل/کنجکاوی پادشاه/میراث پدر/نادر/وزیردانا/ممدتنبل

برخی مطالب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ:
افسانه های خراسان ، سبزوار
http://anthropology.ir/node/4827
  فرهنگواره ضرب المثل های سبزواری
http://anthropology.ir/node/6536
فصلنامه فرهنگ و مردم ایران، ویژه نامه قصه ها و افسانه ها

http://anthropology.ir/node/5244