تکامل انسان (2)

ترجمه و تلخیص: علی مهدوی

آغاز در دور میوسین:
این موضوع به طور کلی مورد قبول است که ریشه و آغاز خانواده انسان در به اصطلاح درختچه تکامل به دور میوسین میانه (16.4- 11.2 میلیون سال پیش) ویه دور میوسین جدید (11.2-5.3 میلیون سال پیش) بر می گردد و مطالعات ژنتیکی صورت گرفته نیز این در واقع مسیر دودمانی را تا دور میوسین جدید تا یید می کند. در واقع بسیاری از نخستی های اوراسیا و آفریقا در این دور زمین شناسی، به عنوان اجداد احتمالی انسان تباران اولیه در نظر گرفته می شوند که در دور پلیوسین  (Pliocene Epoch)زمین شناسی، یعنی حدود 5.3-1.8 میلیون سال پیش در صحنه حیات ظاهر شدند. در حالیکه اجماع کلی در مورد این اجداد اولیه انسان در بین متخصصین وجود ندارد، اما به طور کلی برخی ازاین نخستی ها شامل کنیا پیتکوس ها  (Kenyapithecus)و گریفوپیتکوس ها(Griphopithecus)   هستند که به ترتیب در آفریقا (کنیا) و در اروپای مرکزی و ترکیه امروزی بین 16-14 میلیون سال پیش زندگی می کرده اند. نمونه دیگر دریوپیتکوس  (Dryopithecus)است که بیشتر در اروپای غربی و مرکزی و حدود 13-8 میلیون سال پیش زندگی می کرده است و گراکوپیتکوس  (Graecopithecus)که در شمال و جنوب یونان در حدود 9 میلیون سال پیش می زیسته است. نمونه های متاخر به عنوان مثال ساحل انتروپوس  (Sahelanthropus)است که در آ فریقا (چاد) بین 8-7 میلیون سال پیش و ارورین (Orrorin ) که در کنیا حدود 6 میلیون سال پیش می زیسته اند.در یک مدل که با تاکید بر گونه های دور میوسین آفریقا ارائه شده است گونه ای به نام سامبوروپیتکوس ((Samburupithecus که در شمال کنیا در حدود 9 میلیون سال پیش زندگی می کرده است به عنوان جد استرالوپیتکوس افارنسیس ((Australopithecus afarensis در نظر گرفته شده که جد احتمالی هوموها یا به عبارتی انسانها ست. دور میوسین زمین شناسی با تغییرات آب و هوایی در کل سطح کره زمین همراه بوده که منجر به تغییرات فصلی بسیاری در شمال استوا شده که در واقع بسیاری از جنگلهای همیشه سبز انبوه ( با برگهای پهن) جای خود را به بیشه زار ها، بوته زارها، چمنزارها و زیستگاه های متنوعی دادند که برخی اوقات با دریاچه های وسیع، رودخانه ها و جریان های آب نیز همراه بوده اند. چنین تنوع محیطی سازگاری های جدیدی را به خصوص در ارتباط با لوکوموسیون (Locomotion) یا حرکت در میان این نخستی ها ایجاد کرده که نهایتاً منجر به ترک زندگی درختی و روی دو پا ایستادن و در آخر راه رفتن برروی دو پا در دور بعدی زمین شناسی یعنی پلیوسین شده است.

قدم گذاردن در دور پلیوسین:
انسان تنها موجودی نیست که روی دو پا راه می رود، اگرچه می توان گفت شکل خاصی از آن منحصر به انسان است، یعنی در حالیکه برخی جانوران  مثل اردک بصورت لی لی راه می روند انسانها برای راه رفتن گام بر می دارند. در واقع این تنها انسان اندیشمند است که منحصراً با راه رفتن ( گام برداشتن) البته در طی یک دوره نسیتاً طولانی سازگار شده است. دو پا بودن انسان یک رشد طبیعی از شکل اولیه بدن نخستی های درخت زی ست که در آن از پاها برای حرکت کردن (با کمک دست)، به صورت قائم نشستن در هنگام غذا خوردن و استراحت کردن به طور معمول استفاده می شود که تغییرات و در واقع گذار مراحل اولیه از چهار پا به دوپا احتمالاً مربوط به ایستادن برای دسترسی به چیزی (با بازوهای خمیده) و یا حالت نیمه ایستاده بوده است که در طی روند رو به جلو راه رفتن های طولانی و دویدن نیز به مرور شکل گرفته اند. از لحاظ آنا تومیک و به طور خلاصه میتوان گفت که تفاوت در استخوان های پا، ران و قسمتهایی از لگن و البته جمجمه بین گپی های بزرگ و انسان ها او را قادر به روی دو پا ایستادن میکند که خوشبختانه در مطالعات دیرین انسان شناسی با استفاده از فسیلهای بدست آمده می توان نشان داد که انسان تباران اولیه چگونه حرکت می کرده اند و همچنین با مطالعات مقایسه ای این فسیلها و استخوان های بدست آمده، این تفاوت های  آناتومیک نسبتاً چشمگیر و روند شکل گیری آنها را که در نهایت به روی دو پا راه رفتن انجامیده و بدون شک از شاخص های مهم در تکامل انسان است را میتوان دست کم تا حدود خاصی مشخص کرد. به طور نمونه میتوان به استخوان تهیگاهی(ilia) و استخوان خاجی (sacrum) در لگن اشاره کرد که در انسان ها کوتاه و در گپی های بزرگ بلند است، که این استخوان تهیگاهی خمیده در انسان بعضی از ماهیچه های حرکتی ران ها را در کنار مفصل خاصره قرار می دهد، به صورتی که این ماهیچه ها لگن را ثابت نگه می دارند و پاها به سمت جلو و عقب تاب می خورند و این مکانیسم به ما اجازه میدهد که به آرامی و نرمی و بدون انحراف بالا تنه به طرفین راه برویم. در مقایسه ای دیگر می توان به استخوان نشیمنگاهی ((ischia در لگن اشاره کرد که در انسان کوتاه و در گپی ها بلند است که لگن قدرتمند شان به آنها اجازه می دهد تا به راحتی از درخت بالا بروند. قسمت انتهایی پا (Feet)انسان نیز به سبب انحنا و قوس ویژه و همچنین پاشنه قوی و قدرتمند متفاوت و در واقع بی همتا بوده و از جای پای دیگرحیوانات به آسانی قابل تشخیص است. در مورد جمجمه نیز به طور کوتاه میتوان به موقعیت متفاوت سوراخ پس سری (foramen magnum) (محل ورود نخاع ) ودیگر ویژگی های ریخت شناختی آن اشاره کرد.

فسیل ها:
یک رد پای 3.7 میلیون ساله حدوداً 27.5 متری در تانزانیا که بر اثر خاکسترهای آتشفشانی به جا مانده و بوسیله  دو یا سه نفر ایجاد شده نشان میدهد که این انسان تباران در آن زمان روی دو پا راه می رفته اند و جای پای آنها بسیار شبیه جای پای انسان است که البته نباید فرض کرد که دیگر قسمت های بدن آنها نیز شبیه بدن ما بوده است. تمام انسان تبارانی که در زمان این رد پاها می زیسته اند احتمالاً روی دو پا راه می رفته اند اما بعضی از آنها خصوصیت هایی را نشان میدهند که دلالت بر بالا رفتن از درخت دارد:برای پیدا کردن غذا، سپری کردن شب و احتمالاً فرار از حیوانات شکارچی. روستای هادار(Hadar) در اتیوپی گنجینه ای از بقایا و فسیلهای استرالوپیتکوس افارنسیس یعنی یکی از اجداد احتمالی هوموهاست که بیانگر روی دو پا ایستادن است: استخوان تهیگاهی کوتاه، استخوان نشیمنگاهی کوتاه و پهن و... که البته باید اضافه کرد که انگشت های خمیده دست و پا به همراه دست های دراز و همچنین شکل قفسه سینه آنها نشان می دهد که میتوانسته اند از درخت نیز ماهرانه بالا بروند. اسکلت های بدست آمده از استرالوپیتکوس افریکانوس( (A. africanus (3.2-2.4 میلیون سال پیش)، یعنی یکی دیگر از اجداد احتمالی هوموها، نیز شبیه مورد قبلی هستند.در یک سایت حفاری در مرکز اتیوپی به نام بوری (Bouri) استخوان هایی متعلق به 2.5 میلیون سال پیش بدست آمده است که حاکی از گام برداشتن روی زمین و تا حدودی زندگی درختی ست. با ظهور انسان ماهر یا هومو هابیلیس(Homo  habilis) (2.5-2 میلیون سال پیش)، این آمیزه زندگی درختی و زمینی همچنان قابل مشاهده است و شاید به همین دلیل است که برخی از صاحب نظران آنها را استرالوپیتکوس هابیلیس می نامند. به هر حال به نظر می رسد تعیین مرزی مشخص بین زندگی درختی و زمینی و یافتن یک حلقه گمشده در اینجا نیز غیر ممکن و کاری عبث است. آنچه در اینجا اهمیت دارد ویژگی های بسیار خاص هوموهابیلیس یعنی انسان ماهر است که شاید بارز ترین و البته مهمترین آنها افزایش حجم مغز و ساختن ابزار باشد که مطمئناً در مسیر پر پیچ و خم تکامل انسان می توان به جرات گفت که از مهمترین مولفه هستند که در ادامه این مبحث و در بخش بعدی به آنها پرداخته خواهد شد.

متن به صورت زیر ارجاع داده شود:

•    MLA Style:   "human evolution." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.
•    APA Style:   human evolution. (2010). Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite.  Chicago: Encyclopædia Britannica.