کودکان کار و خیابان در جمعیت دفاع از حقوق کودکان کار و خیابان واقع در پاسگاه نعمت آباد تهران

آیدا سید جودکی

تحقیق درسی

پژوهش انجام شده نتیجه ی تحقیقی است که از طریق روش های کیفی مانند مشاهده ی مشارکتی و مصاحبه ی باز و عمیق انجام شده است . این پژوهش با استفاده از روش های ژرفانگر  به بررسی نحوه ی فعالیت ها و تعاملات کودکان کار و خیابان ، تفسیر آن ها از کارشان و خشونت جاری در شهر تهران و همچنین دلایل و نتایج حاصل از این خشونت بر کودکان حاضر در جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان واقع در پاسگاه نعمت آباد شهر تهران پرداخته است ...

 

چکیده :  

در این پژوهش ، شناخت روابط میان کودکان ، خانواده شان و روابطشان با مردم مورد توجه قرار گرفته است . همچنین ترسها،دلهره ها و آزار و اذیت های مختلفی که بر آن ها وارد می شود نیز بررسی شده اند .

پژوهش انجام شده نتیجه ی تحقیقی است که از طریق روش های کیفی مانند مشاهده ی مشارکتی و مصاحبه ی باز و عمیق انجام شده است . این پژوهش با استفاده از روش های ژرفانگر  به بررسی نحوه ی فعالیت ها و تعاملات کودکان کار و خیابان ، تفسیر آن ها از کارشان و خشونت جاری در شهر تهران و همچنین دلایل و نتایج حاصل از این خشونت بر کودکان حاضر در جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان واقع در پاسگاه نعمت آباد شهر تهران پرداخته است . 

 

کلید واژگان : کودکان کار ، کودکان خیابان ، خیابان ، شهر خشونت

 

 

مقدمه :

در دوران معاصر توجه به کودک و حقوق او بسیار مورد توجه قرار گرفت . شکل گیری یونیسف و به تبع آن سازمان های دولتی و غیر دولتی (NGO ها) در کشورهای مختلف باعث شد توجهات بیشتری به حقوق کودکان در عرصه های جهانی جلب شود .

درست است که کودکان کار و خیابان ، پدیده ای جهانشمول است اما باید این معضل را در هر کشوری با توجه به زمینه و بافت فرهنگی و اجتماعی آن کشور بررسی و تبیین کرد و بر این اساس راه حل هایی را در نظر گرفت .

در ایران نیز حدود دو میلیون کودک کار و خیابان وجود دارد . سازمان ها ، نهاد ها و تشکل های غیردولتی مختلفی نیز وجود دارند که فعالیت هایی در این زمینه انجام می دهند . این فعالیت ها در زمینه ی دولتی نتایج مثبت و کارآمدی نداشته است . به طورمثال سازمان بهزیستی که نقش اسلی را باید برای رفع این مشکل در کشور داشته باشد ، نه تنها تلاشی اساسی برای حل این مشکل انجام نداده است بلکه به ادامه ی این روند در جامعه دامن زده است . اما تشکل های غیر دولتی در شهرهای مختلفی از جمله در تهران وجود دارند که به دنبال حل تقریبی این مشکل و یا دست کم کمک به رفع این مشکل هستند . از جمله ی آن ها ، جمعیت دفاع از حقوق کودکان کار و خیابان واقع در پاسگاه نعمت آباد تهران است که در سال هزار و سیصد و هشتاد و دو به عنوان یک تشکل غیر دولتی به ثبت رسید . این سازمان وظیفه ی خود می داند که از کودکان حمایت کند و دولت را نیز وادار به رعایت عملی حقوق کودک نماید . این تشکل اساس کار خود را پیمان نامه ی نوامبر 1989 سازمان ملل ( پیمان نامه ی حقوق کودک ) قرار داده است . این جمعیت سعی کرده است که پروژه های حمایتی – آموزشی را در محلات خود کودکان ایجاد کند . تمام افراد عضو در این جمعیت به صورت داوطلبانه کار می کنند . جمعیت دفاع حدود سه هزار کودک و نوجوان را تحت پوشش خود قرار داده است .

بیان مسأله :

بنابر آمارهای رسمی حدودا دویست و شصت میلیون کودک کار و خیابان در جهان و نزدیک به هفتصد هزار کودک کار و خیابان در ایران وجود دارد . فعالان حقوق بشر و حقوق کودک معتقدند که حدود دو میلیون کودک کار در ایران وجود دارد . البته تخمین آن ها نیز به طور قطع نیست زیرا بسیاری از این کودکان در خیابان ها حضور ندارند بلکه در کارگاه های مختلف مشغول به کار هستند . بسیاری از این کودکان در مدرسه حضور نمی یابند و از فرصت تحصیل محروم هستند . این کودکان در خانواده نیز مورد آزارهای جسمی ، جنسی و روحی – روانی هستند . بنابراین خانواده نیز نقش تربیتی کودکان را به درستی انجام نمی دهد . سازمان بهزیستی که مسئولیت این کودکان را برعهده دارد به درستی از مسئولیت و انجام وظایف خود سرباززده و به ادامه این روند در کشور دامن زده است و همینطور باعث ایجاد ترس و واهمه در کودکان خیابانی نیز شده و حتی به رکودی و کسادی کار آن ها به ویژه از طریق رسانه ها و ایجاد حس بی تفاوتی در مردم دامن زده است . کودکان کار همیشه مورد خشونت واقع بوده اند . خشونت از طریق والدین ، کارفرمایان و نهادهای رسمی و دولتی بر آن ها اعمال می شود.

بسیاری از این کودکان از سوی پدران یا کارفرمایان خود مورد تجاوز قرار می گیرند یا به کارفرمایان خود فروخته می شوند . زندگی این کودکان همواره توأم با ترس ، فقر و آزارهای فیزیکی و روانی است . 

 

اهداف تحقیق :

1 – شناخت عوامل و دلایلی که که کودکان را به سوی کار کردن سوق می دهد ،

2 – شناخت دلایل ترجیح برخی کودکان به کار در محیط های سربسته مانند کارگاه ها به نسبت کار در خیابان ها ،

3 – شناخت و بررسی روابط اجتماعی کودکان کار و خیابان از لحاظ خانوادگی ، درون گروهی (میان کودکان)، در محیط خیابان

(ارتباط با مردم)،

4 – شناخت این نکته که کودکان کار چه تفسیری از کار خود ، روابط با مردم و روابط درون گروهی خود دارند .

 

ضرورت و اهمیت تحقیق :

کودکان کار به بخشی از جامعه ی انسانی گفته می شود که با داشتن کمتر از پانزده یا هجده سال سن مشغول به کار هستند . ثبت آمار در دنیا نشان می دهد که بیش از دویست و شصت میلیون کودک برای ابتدایی ترین نیازهای خود و خانواده شان ناچار به کار کردن هستند . این معضلی است که کشور ما نیز سال هاست با آن روبرو است . آمارها نشان می دهند که دو میلیون کودک در ایران به آدامس فروشی ، گل فروشی ، کار در مزارع ، کوره پز خانه ها و کارگاه های قالی بافی و برخی موارد دیگر مشغول به کار هستند . بنابر تعریف سازمان های جهانی ، هرجا کودکی به جای بازی ، مدرسه و تفریح مجبور به کسب درآمد و کار باشد جزء آمار کودکان کار است گرچه به حساب نیاید . این کودکان از سلامت ، تغذیه ی مناسب ، آموزش ، امنیت و شادی و بازی دوران کودکی محروم مانده اند ترس ، دلهره و حسرت کودکی آن ها را تباه کرده است . در طی سه دهه ی گذشته نیز مهاجرت های زیادی از کشور افغانستان به ایران اتفاق افتاده است . در این مدت نیمی از کودکان کار در کشورمان را کودکان افغان تشکیل داده اند . بسیاری از این کودکان حتی از داشتن شناسنامه محروم هستند ، در نتیجه از دیگر موارد آموزشی و رفاهی نیز محروم مانده اند .

مسأله ی دیگری که باعث اهمیت بیشتر این معضل شده است ، مسأله ی کودک آزاری است ، که این کودکان بیش از هر کودک دیگری مورد آزار و اذیت های مختلفی قرار می گیرند . این کودکان حتی نوان و شهامت دفاع از خود را ندارند و قربانی این گونه بدرفتاری ها می شوند .

 

 

پرسش های تحقیق :

1 – چه عواملی باعث می شوند که امروزه کودکان بیشتر به کار در محیط های سربسته روی بیاورند و کمتر به کار در خیابان ها مشغول باشند ؟

2 – روابط اجتماعی کودکان کار مانند روابط با خانواده ، روابط با همکاران و گروه همسالان ، روابط در محیط آموزشی (جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان پاسگاه نعمت آباد تهران ) چگونه است ؟

3 – کودکان کار و خیابان چه تفسیری از کار خود ، از خیابان و فضای کاری خود دارند ؟

4 – شهر و خشونت موجود در آن چگونه به ادامه ی این روند ( معضل کودکان کار و خیابان ) دامن می زند ؟

 

روش شناسی تحقیق :

رویکرد روش شناختی این تحقیق رویکردی انسان شناختی است که به وسیله ی روش های کیفی و ژرفانگر و با نگرشی امیک (از درون ) سعی در شناخت این موضوع داشته است . با استفاده از مصاحبه ی نیمه ساخت یافته و مشاهده ی مشارکتی تلاش شده تا این تحقیق به انجام رسانده شود .

موضوع کودکان کار ، موضوعی است که باید بسیار عمیق و تا حدود زیادی از دیدگاه همان کودکان(کودکان کار ) بررسی شود . باید متوجه باشیم که کودکان در مورد کار خودو محیط و فضای کاری خود چه نگرشی دارند . در واقع باید به جهان زیست های آن ها توجه نمود .

مصاحبه :

مصاحبه با مسئولان و مدیران و فعالان حقوق کودک در جمعیت دفاع از حقوق کودکان کار و خیابان واقع در پاسگاه نعمت آباد تهران و همچنین تعدادی از کودکان حاضر در آن جمعیت دفاع به صورت نیمه ساخت یافته انجام شد . مصاحبه با فعالان درمورد شکل گیری این تشکل ، تعداد کودکان مورد سرپرستی آن ها ، فعالیت های جمعیت دفاع مذکور ، مشکلات کودکان و تلاش هایی که برای رفع حدودی مشکلات کودکان و خانواده ی آن ها انجام می شود ، صورت گرفت .

علاوه بر آن ، مصاحبه با چند نفر از کودکان حاضر در جمعیت دفاع نیز انجام شد . مصاحبه با آن ها در مورد وضعیت خانوادگیشان ، روابط آن ها با والدین و خواهرها و برادرهایشان حتی در محیط کار ، نحوه ی فعالیت و کارشان ، محیط و فضای کاری آن ها ازجمله اینکه در خیابان کار می کنن و یا در محیط های سربسته و نگرش آن ها نسبت به آن محیط ها ، ارتباطشان با کودکان دیگر ، فعالیت هایشان در جمعیت دفاع ، ارتباطشان با محیط بیرون ( در محیط شهری و خیابان )

 

مشاهده ی مشارکتی :

آنجه که در روش های کیفی انسان شناختی یکی از روش های اساسی مطالعه و نحوه ی برخورد با موضوع مورد مطالعه همواره مورد توجه قرار گرفته است ، مشاهده ی مشارکتی است . این نوع از مشاهده به معنای ورود محقق به صحنه ی مورد مشاهده است با توجه به این نکته که محقق نیز بخشی از صحنه ی مشاهده است و در آن نقشی  ایفا می کند . از این روش با حضور در جمعیت دفاع از حقوق کودکان کار و خیابان استفاده شد . با به کارگیری از این روش تلاش شد تا از فاصله ای نزدیک ، زندگی ، کنش ها ، فعالیت ها و نگرش های آن کودکان مورد بررسی و شناخت قرار بگیرد . 

 

رویکرد نظری تحقیق :

مفاهیم نظری که در این تحقیق بدانها پرداخته شده است :

1 – کودکان کار

2 – کودکان خیابانی

3 – خیابان

4 – شهر خشونت

 

کودکان کار :

کودکان کار گروهی از کودکان هستند که در بیرون از محیط خانه و خانواده مشغول به کار هستند . کار آن ها طیف وسیعی را که

شامل کارگری ، دستفروشی ، واکس زدن و بسیاری موارد دیگر است، می شود . کار کودکان در گذشته و همچنین در جوامع

روستایی و عشایری معمول بوده است . اما امروزه در شهرها و به ویژه کلان شهرها به دلیل تغییر در شیوه ی تولید و به وجودآمدن نظام سرمایه داری و بعد از دوره ی صنعتی شدن بهره برداری از کودکان مورد اعتراض قرار گرفت . بنابراین می توان کار کودکان ، ماهیت آن و تبعات و نتایج آن را به دو دوره ی قبل از صنعتی شدن و بعد از صنعتی شدن تقسیم کرد .  کودکان در گذشته در خانه و محیط اطراف آن و با هدف کمک به خانواده نقشی را برعهده داشتند که جزء وظایف آنان بر اساس سیستم تقسیم کار بود اما امروزه به عنوان کارگر و با هدف تولیدی فراتر از کمک به اقتصاد خانگی به کار کردن مشغول می شوند .  در نتیجه کودکان کار به دلیل ارزان قیمت بودن دستمزدشان ، پایین بودن سنشان و  به راحتی تحت فشار گذاشتن آن ها هم از لحاظ جسمانی و هم روانی، به بیانی بهتر ، استثمار کردن آن ها به سهولت ، همیشه به عنوان نیروی کار ارزان به کار گماشته می شوند . آن ها همواره از فقیرترین اقشار جوامع محسوب می شوند .

 

 

کودکان خیابانی :

یونیسف کودکان خیابانی را به سه گروه تقسیم کرده است :

1 – کودکان زندگی خیابانی : کودکانی هستند که از خانواده جدا شده و به تنهایی در خیابان زندگی می کنند ،

2 – کودکان کار خیابانی : کودکانی هستند که بیشترین زمان خود را در خیابان ها می گذرانند ، خود را تأمین می کنند اما به طور منظم به خانه برمی گردند ،

3 – کودکان مربوط به خانواده های خیابانی : کودکانی هستاد که با خانواده ی خود در خیابان ها زندگی می کنند .

در این تحقیق ، منظور از آوردن اصطلاح " کودکان خیابانی " کودکان مربوط به گروه دوم در تقسیم بندی سازمان یونیسف است که بیشترین زمان خود را در خیابان ها مشغول به کار هستند و هرشب به خانه ی خود بازمی گردند .

خیابان :

 خیابان یکی از فضاهای شهری است که تاریخی به قدمت شهرها داردو سرنوشت آن با فرازونشیب های بسیاری همراه بوده است .

خیابان همچنین همواره محلی برای مشاغل کوچک و شکننده بوده است . ولگردان ، زنان بدکاره ، کودکان خیابانی دسته های

اوباش ... از قدیمی ترین ایام تا امروز ساکنان همیشگی خیابان ها در تمام شهرهای جهان بوده اند و بر این گروه ها باید تعداد بیشتری از مردمان بی خانمان را چه در کشورهای فقیر و چه در کشورهای توسعه یافته که خیابان محل سکونت همیشگی شان است ، افزود . بسیاری از این گروه ها خرده فرهنگ های شهری متعددی را به وجود آورده اند . (فکوهی ، 1383 : 312)

خیابان برای کودکان کار محل کار و کسب درآمد است . اما از سویی دیگر محلی بر پایه ی ترس و خشونت است زیرا این کودکان همیشه مورد تهاجم نیروهای امنیتی و بزرگسالان خود قرار می گیرند . در حقیقت خیابان برای آن ها محلی است برای کار ، فرار، پیدا کردن سرپناه برای در امان ماندن از تهاجم اطرافیان و پلیس ، و همینطور گذراندن ساعاتی از شبانه روز .

برای برخی از کودکان، خیابان  محلی است هم برای کار و هم  برای زندگی کردن . 

 

شهر خشونت :

« خشونت های شهری سه خصوصیت دارند . اولین خصوصیت خشونت شهری را باید در فراوانی نسبی آن به نسبت خشونت های روستایی دانست . دومین خصوصیت خشونت شهری ، شدت این خشونت است که در قالب خشونت های خانوادگی فیزیکی ، جنسی و غیر فیزیکی علیه زنان و کودکان به دلیل وجود اشکال بیمارگونه مشاهده می شود . سومین خشونت نیز ، خشونت شهری در تبلور آن به ویژه در پدیده ی خشونت خیابانی است . منظور از این نوع خشونت ، اعمال عموما مخرب و جنایتبار است دسته های بزهکار خیابانی یا گنگ هاست . » (فکوهی ، 1383 : 276 )

منظور از خشونت در این تحقیق نوع دوم این خشونت هاست . این نوع از خشونت در طول تاریخ همواره وجود داشته است اما در سال های اخیر به ویژه از طریق سوء استفاده های جنسی افزایش یافته است . دلایل متعددی از جمله فقر اقتصادی ، عارضه و بیماری های روانی ، اعتیاد به مواد مخدر و الکل در پدران و مادران این دسته از کودکان از دلایل اصلی خشونت های وارده بر کودکان کار و خیابان هستند .

علاوه بر خشونت های خانوادگی می توان به خشونت هایی اشاره کرد که از طرف سازمان ها و نهادهای دولتی بر این کودکان اعمال می شود . این خشونت ها همواره با ایجاد ترس و دلهره در کودکان همراه است . در مجموع می توان گفت زندگی کودکان کار خیابان مملو از ترس از محیط و فضای شهری ، خیابان و محیط خانوادگی است .

پیشینه :

موضوع کودکان کار و خیابان همواره از رویکردهای مختلف و از دیدگاه های متفاوت متخصصان مختلف مورد بررسی قرار گرفته است . برای نمونه تحقیق نفیسه ایمانی و امیلیا نرسیسیانس( 1389 ) با نگرشی انسان شناختی با مطالعه بر کودکان کار و خیابان شهر کرج نشان می دهد که وضعیت کودکان کار و خیابان معلول شرایط اجتماعی بوده و این کودکان جزء گروه کودکان در معرض خطر قرار دارند و همچنین تأکید بر کودکان کار افغان می کنند که در کرج نیمی از جمعیت کودکان کار و کودکان کار خیابان را تشکیل می دهند .

مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد پژوهش سید حسن حسینی (1385)  است که بررسی عوامل شیوع خیابانی شدن کودکان در کشور می پردازد . این پژوهش عوامل جامعه شناختی و همچنین جمعیت شناختی را مورد بررسی قرار می دهد .

به هر حال شناخت این مسأله بدون توجه به بافت فرهنگی نمی تواند به طور کامل و عمیق مورد تجه و بررسی قرار بگیرد .

درست است که کودکان کار و خیابان پدیده ای جهانشمول است و تمام این کودکان در فقر ، ترس و هراس زندگی می کنند و همواره مورد آزار و اذیت های مختلفی قرار می گیرند اما باید به تفاوت های فرهنگی ، خصوصصیات اجتماعی و ارتباطاتی (درون گروهی و برون گروهی) این کودکان در هر جامعه ای توجه کرد .

 

یافته های تحقیق :

فعالین حقوق کودک کودکان کار را به دو دسته تقسیم می کنند : گروه اول ، گروهی هستند که در مکان های سربسته مانند کارگاه ها مشغول به کار هستند و گروه دوم ، کودکان کار خیابان هستند که به کارهایی از جمله دیتفروشی ، گل فروشی ، آدامس فروشی و واکس زدن کفش های عابران مشغول هستند .

از مهم ترین عواملی که کودکان را به سمت کار خیابان سوق می دهد قطعأ عامل اقتصادی است . در واقع این عامل از پایه ای ترین عوامل در به وجود آمدن این بحران است . فقر اقتصادی یک خانواده منجر به ترک تحصیل یا فرار کودک از مدرسه می شود .

علاوه بر این ، مهاجرت به کلان شهرها از جمله عوامل فقر اقتصادی خانواده ها است .

کودکان به دلیل اینکه نیروی کار ارزان محسوب می شوند و همچنین می توانند باعث ایجاد حس ترحم و دلسوزی در مردم و عابران در سطح خیابان ها شوند ، می توانند برای صاحب کاران خود سودآور تلقی شوند و یا حتی از جانب والدین به ویژه پدران به کارفرمایان فروخته شوند . برخی کودکان از این طریق بالإجبار وارد باندهای قاچاق کالا و مواد مخدر می شوند . بنابراین این کودکان برای فروش کالاهای ارزان قیمت وارد خیابان ها می شوند .

از سویی دیگر ، شهرداری ها از جانب دولت موظف هستند که برای زیبا شدن خیابان ها ، کودکان را از سطح شهر جمع کنند و به بهزیستی منتقل کنند که به این کار مبلمان کردن خیابان گفته می شود . جمع آوری کودکان از سطح شهر همواره برای کودکان با ترس و دلهره صورت می گیرد . زیرا آن ها را به بهزیستی برده و به درستی با آن ها رفتار نمی کنند و پس از مدتی هم آن ها را رها کرده ، به اصطلاح " آن ها را از سر خود باز می کنند . "

موارد بسیار کمی دیده شده که این  کودکان به مواد مخدر اعتیاد داشته باشند . در اکثر موارد اعتیاد پدر و کارفرمایان ، کودکان را مجبور به کار ، خرید و فروش مواد مخدر می کند و همین مسأله حتی منجر به فرار کودکان از خانه هایشان می شود .

رها شدن از سوی سازمان بهزیستی و مورد توجه قرار نگرفتن این کودکان از سوی دولت و نهادهای دولتی ، عادی جلوه دادن کار کودکان در رسانه ها و نشان دادن این مسأله که کودکان در برخی موارد باید برای کمک به خانواده کار کنند از جمله مواردی هستند که به ادامه ی روند این معضل و کمک نکردن به برطرف کردن آن در کشور دامن زده است .

هنگامی که از چند نفر از کودکان در مورد ارجحیت کار در کارگاه ها یا در کل محیط های سربسته در نزد این کودکان سؤال پرسیده شد چند دلیل برای آن آوردند : اولأ ، ترس و دلهره های محیط خیابان را ندارد ، همان ترس ها ، فرار و گریزهایی که به دلیل تهاجم مأموران امنیتی انجام می شود ، ثانیأ ، درآمدهای بدست آمده از کار در کارگاه ها کمی بیشتر از فروش کالاهای ارزان قیمت در خیابان ها است ، و ثالثأ ، دختران بیشتر در این محیط ها کار می کنند . می توان دید جنسیتی نیز نسبت به کار کودکان داشت . کودکان کار دختر بیشتر در محیط های بسته و سرپوشیده کار می کنند اما این مسأله نشان دهنده ی امنیت و آرامش آن ها در این محیط ها نیست . فضاهای سربسته نیز همواره همراه با آزارهای جسمی ، روانی و یه ویژه جنسی همراه بوده است . کودکان به ویژه کودکان دختر در این محیط ها مورد تجاوزات جنسی کارفرمایان خود قرار می گیرند .

بنابراین ، این فضاها نیز ترس و دلهره ی مخصوص به خود را دارند . هنگامی که از کودکان حاضر در جمعیت دفاع در مورد روابط با خانواده شان پرسیده شد ، پاسخ می دادند که اکثریت آن ها به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحت نظارت والدین به ویژه پدران خود هستند . کودکان بخشی از درآمد خانواده را به دوش دارند و باید هرشب درآمد حاصل از کار خود را به آن ها بدهند . بسیاری از این کودکان به دلیل خوب کار نکردن ، پول کافی بدست نیاوردن و اعتیاد سرپرستان خود مورد تنبیهات جسمی و روانی قرار می گیرند . تعدادی از آن ها به همین دلیل مجبور به فرار از خانه می شوند .

از سویی دیگر ، در طول کار در خیابان ، در اکثر موارد خواهر و برادرهای کوچکتر مورد حمایت برادر یا خواهربزرگتر قرار می گیرند ، حتی در طی مصاحبه ، یکی از پسران بیان کرد که در خانه نیز در مقابل آزار و اذیت های جسمی پدر ، از برادران و خواهران کوچکتر خود دفاع می کند و آن ها را مورد حمایت خود قرار می دهد .

در محیط کار نیز این واکنش وجود دارد . حتی کودکانی که مدتی طولانی با یکدیگر دوست و همکار بوده اند یا در جمعیت دفاع مذکور همکلاس و آشنا بوده اند ، مورد حمایت یکدیگر هستند . اگر کودکان در یک محیط مثلا بر سر یک چهارراه باهم کار می کنند ، سعی می کنند کالاهای مختلفی را برای دستفروشی انتخاب کنند تا هردو فروش بهتری داشته باشند .

هنگامی که در مورد نحوه ی ارتباط با مردم و ارتباط مردم با آن ها از کودکان سؤال پرسیده شد ، پاسخ دادن که تمایل دارند کالاهایشان به فروش برود زیرا اگر نتوانند درآمد مکفی را بدست بیاورند مورد آزار پدران و کارفرمایان خود قرارمی گیرند.

علاوه بر این ، آن ها از احساس ترحم مردم و یا کسب پول بدون فروش کالاهایشان راضی نیستند ؛ به همین دلیل سعی در جذب مشتری و فروش کالاهای خود دارند . آن ها باید کالاهای خود را به فروش برسانند تا نیمی از مخارج خانواده را تأمین کنند . بسیاری از این کودکان تنها نان آور خانواده ی خود هستند . بنابراین باید بتوانند با مردم خوب ارتباط برقرار کنند تا بتوانند بیشتر فروش داشته باشند .

باید لباس های نامناسب تری را هنگام کار به تن داشته باشند یا از الفاظ خاصی مانند یکسری اصطلاحات خاص مثل " قسم ها ، دعاها و التماس های متعارف " استفاده کنند .  در ادامه ی مصاحبه با مسئولان جمعیت دفاع به این نکته نیز اشاره شد که در برخی موارد که به مادران این کودکان تجاوز می شود و درواقع مادران نیز مورد ستم همسر و صاحب کارانشان قرار می گیرند کودکان به ویژه کودکان پسر از اینکه نیمی از خرج خانه و حتی در برخی موارد کل خرجی خانه را بر عهده دارند به خود افتخار می کنند . به این معنا که در این موارد کودکان تفسیر از کار خود را مثبت تلقی می کنند .

 

برخی از این کودکان درس نمی خوانند و کار می کنند که برادران و خواهران کوچکتر بتوانند درس بخوانند . اگر هم فرزندان کوچکتر در کنارشان کار کنند مورد حمایت آن ها خواهند بود . در جمعیت دفاع ارتباط با کودکان و بالعکس ، ارتباط کودکان با مسئولان بسیار خوب است . برخی از کودکانی که از خانه هایشان فرار می کنند به این جمعیت پناه می برند . در جمعیت دفاع کودکان هم درس می خوانند ، هم تفریح می کنند و هم آرامش نسبی خود را بدست می آورند .

هنگامی که با کودکان درباره ی این جمعیت دفاع ، کیفیت آن و نحوه ی رفتار و ارتباط برقرار کردن ، مصاحبه شد ،پاسخ های بسیار مثبتی دریافت شد . دو نفر از کسانی که از همان ابتدای تأسیس این جمعیت در آن جزء کودکان کار محسوب می شدند امسال در دانشگاه پذیرفته شده بودند . این اتفاق نشان دهنده ی سعی و تلاش ، دلسوزی حقیقی و نحوه ی برخورد و رفتار درست مسئولان این جمعیت دفاع با کودکان است .

جمعیت دفاع حدود سه هزار کودک و نوجوان را تحت پوشش خود قرار داده و حتی در مواردی دیده شده که فعالان این جمعیت سعی در برطرف کردن مشکلات خانوادگی این کودکان نیز داشته اند که در بسیاری از آن ها نتایج مثبتی حاصل شده است .

به عنوان مثال اگر مادری به دلیل فشارهای اقتصادی فراوان  دست به تن فروشی بزند ، این جمعیت از طریق خود کودکان آگاه شده و تمام تلاش خود را برای حل این مشکل می کنند . در بسیاری موارد دیگر ، این جمعیت از بسیاری از ازدواج های کودکان دختری که در این جمعیت هستند جلوگیری کرده است .

تمامی این موارد نشان دهنده ی اعتماد سازی مسئولان این جمعیت دفاع در میان کودکان و خانواده های آن ها است . از طریق اعتمادسازی ، توجه و احترام کودکان نسبت به فعالان این جمعیت افزایش پیدا کرده که نتیجه ی آن به وجودآمدن محیط صمیمی و دوستانه ای است که مسئولان حتی از زندگی خانوادگی این کودکان آگاهی پیدا می کنند و برای برطرف کردن آن ها تمام تلاش خود را می کنند حتی اگر برای خودشان مشکلات متعددی به وجود بیاید . 

 

نتیجه گیری :

می توان سه عامل را برای به وجود آمدن بحران کودکان کار و خیابان برشمرد : فقر اقتصادی ، اعتیاد والدین و در نتیجه ی آن اجبار برای کار کودکان و عامل سوم بی توجهی سازمان ها و نهادهای دولتی و عادی نشان دادن کار کودکان از طریق رسانه ها و ایجاد حس بی طرفی و بی تفاوتی در میان برخی از مردم .

بسیاری از این کودکان از حق تحصیل محروم هستند چه به اجبار والدین و چه به دلیل فشارهای دولتی بر کودکان مهاجر افغان .

کودکان افغان نیز نیمی از جمعیت کودکان کار و خیابان کشور را تشکیل می دهند .

امروزه اکثر کودکان کار تمایل به کار کیردن در محیط های سرپوشیده دارند . اما در آن فضاها نیز احساس امنیت ، آرامش و حتی امنیت اقتصادی نیز ندارند . این کودکان از جانب والدین و صاحب کاران خود مورد آزار و اذیت های مختلفی واقع می شوند .

آن ها با بحران های اجتماعی از سنین پایین مواجه می شوند . نیمی از مادران آن ها تن فروشی می کنند ، پدران و مادرانشان به اعتیاد دچار هستند ، خود کودکان نیز هم از جانب پدر و هم از سوی صاحب کارانشان مورد تجاوز قرار می گیرند .

با این حال بسیاری از فرزندان بزرگتر ، فرزندان کوچکتر را مورد حمایت قرار می دهند .

علاوه بر دلهره های محیط خانه باید به ترس ها ، دلهره ها و فرار و گریزهای در خیابان ها که بسیاری از کودکان کار خیابان آن ها را تجربه کرده اند نیز اشاره کرد .

برخی از نهادهای غیر دولتی سعی در کاهش دادن این مشکلات برای کودکان دارند و یا حداقل تلاشی که می کنند آموزش آن ها است . بسیاری از این کودکان در این تشکل ها درس می خوانند اما نیمی از آن ها به دلیل فرصت نداشتن برای ادامه ی تحصیل آن را رها می کنند اما به هر حال کودکانی هستند که به درس خواندن ادامه می دهند و موفق هم می شوند .

امید است که تعداد این تشکل های غیر دولتی در کشور و نحوه ی رفتار درست ، منطقی و کارآمد با این کودکان افزایش یابد .

در نهایت باید به این نکته نیز توجه داشت که با بی تفاوتی ، پلیسی رفتار کردن ، همچنین ترحم و دلسوزی های بی مورد و نابجا و شعار دادن، این بحران نه تنها حل نمی شود بلکه همچنان ادامه پیدا خواهد کرد .

 

 

 

 

منابع و مآخذ :

1 – ایمانی، نفیسه ، نرسیسیانس ، امیلیا (1391) ،« مطالعه ی انسان شناسانه ی پدیده ی کودکان کار خیابانی در شهر کرج» ، در ، مجله مسائل اجتماعی ایران ، شماره ی 1 ، تابستان

2 – حسینی ، حسن(1385 )، کودکان کار و خیابان ، تهران : سلمان

3 – فکوهی ، ناصر ( 1387 )، انسان شناسی شهری ، تهران : نی

4 – کودکان کار و بازتولید نابرابری اجتماعی ، نادر طالبی ، کارشناسی ارشد جامعه شناسی ، دانشگاه علامه طباطبایی ، 1388