پهنه های کلان شهری (8): دهلی

ترجمه ی ملیحه درگاهی

مقدمه:
دهلی( (Delhi یا دهلی قدیم ( Old Delhi)، مرکز قلمرو پایتخت ایالت ملی دهلی است و در شمال هندوستان واقع شده است. این شهر بر رودخانه ی یامونا (Yamuna River) که رودخانه ی جومنا (Jumna River) هم نامیده می شود، واقع شده و در قسمت جنوبی با دهلی نو (New Delhi )، پایتخت ملی، هم مرز است. دهلی با دیوارهای سنگی بلندی که در سال 1638 بر پا شده اند، احاطه شده و دسترسی به آن از طریق هفت دروازه ی اصلی از جمله دروازه ی دهلی: در جنوب، دروازه ی آجمر (Ajmer Gate) در شرق و دروازه ی کاشمر (Kashmīr Gate) در شمال، در دسترس  است. درون دیوارها مسیر پرپیچ و خمی است از خیابان های باریک، کوچه ها، بازارهای پر رفت و آمد و برخی از شگفت انگیز ترین شاخصه های معماری هندو- مسلمان (Indo-Muslim) کشور. در امتداد  چاندی چاوک (Chandni Chowk) ( خیابان نقره ای)  ناگهان با یکی از پر جاذبه ترین خیبان های جهان که ناحیه ی تجاری اصلی شهر به حساب می آید، مورد توجه قرار می گیرد.
دهلی مرکز اصلی حمل و نقلی، تجاری و صنعتی است.  از جمله تولیدات آن شامل تجهیزات الکتریکی و الکترونیک ، نساجی، جواهرات، صنایع شیمیایی، سنجه های دقیق و قطعات خودرو است. دانشگاه دهلی (University of Delhi) ( 1922) نیز در این شهر واقع شده است.

نقاط دیدنی:
مسجد جامع حیره کننده  از نقاط شاخص دهلی است؛ مناره های نوک تیز و گنبدهای پیازی شکل آن بر چشم انداز شهری احاطه یافته است. در نزدیکی این مسجد قلعه ی سرخ (Red Fort) ( 1684) با شکوه، مجموعه ای از ساختمان های محصور شده با دیوار ماسه سنگی سرخ و مرتفع که زمانی به عنوان کاخ امپراطوری حاکمان مغول استفاده می شد، قرار دارد. دو تا از مشهورترین عمارتهای قلعه ی سرخ دیوانی   ( تالار ملاقات های عمومی) جائیکه مغول  بزرگ از یک شاه نشین سلطنتی با دیوارهای مرمرین جواهر پوش اداره می شود و عمارت کوچکتر دیوان خاص ( تالار ملاقات های خصوصی)، هستند. دیوارهای تزئین شده با مرمر سفید که به عنوان شاهکار معماری موغال مد نظر قرار می گیرند با دوبیتی به زبان فارسی حکاکی شده اند که مضمون آن چنین است " اگر بهشتی بر زمین وجود داشته باشد، همینجاست- همینجاست". رنگ محل (Rang Mahal) (کاخ نقاشی شده) و مسجد متی (Moti Masjid) (مسجد مرواید) از دیگر عمارت های شاخص قلعه ی سرخ هستند. از جمله نقاط تاریخی برجسته ی خارج از دهلی قطب مینار (Qutb (Kutb) Minar)، برج بلند و آذین شده متعلق به قرن 13، مقبره ی سلطنتی همایون مرتبط با قرن 16 و راج گات (Raj Ghat)، محل سوزاندن ماهاتما گاندی، می باشند.

تاریخ:
عنوان دهلی ابتدا در قرن اول پیش از میلاد ثبت شد و برای نامگذاری بر شهر های متوالی که پیش از پایه گذاری شهر حاضر در سال 1638 توسط حاکم مغول، شاه جهان (Shah Jahan  ، در این محل ساخته می شدند، به کار می رفت. اولین شهر در قرن 12 میلادی توسط حاکم کاهامان (Cahaman)، پریسویراجا (Prithviraja)، پایه گذاری شد. این شهر در سال 1193 بوسیله ی مسلمانان تسخیر و بدل به پایتخت امپراطوری مسلمانان در هند و تحت حاکمیت قطب الدین آیباک (Qutubuddin Aybak)، سازنده ی برج قطب مینار، شد. حاکمیت مسلمانان در اواخر قرن 14 با اشغال و تخریب دهلی توسط فاتح ترک، تیمور لنگ (Tamerlane)، به پایان رسید. بابر (( Babur، پایه گذار پادشاهی مغول در هندوستان، جایگاه پایتختی را به دهلی بازگرداند و پسرش همایون شهر جدیدی را در این محل ساخت. در سل 1540 شهر توسط شیر شاه ((Sher Shah ، مهاجم افغان، تصرف و ویران شد و بوسیله ی شهر جدید دیگری جاگزین گردید. اکبر ((Akbar پسر همایون، دهلی را باز پس گرفت اما پایتخت خود را به اَگرا (Āgra) منتقل کرد و بدین ترتیب اجازه داد دهلی تخریب شود. در سال 1600 دهلی توسط نوه ی اکبر، شاه جهان، به شکل امروزی خود بازسازی و مجددا  پایتخت مغول شد. دهلی تا سال 1739 زمانی که توسط حاکم ایرانی، نادر شاه، به تصرف در آمد و گنجینه های آن از جمله تخت طاووس (Peacock Throne) مشهور به غارت برده شد، پایتخت موغال باقی ماند.در حدود سالهای 1771 بود که ماراتاس (Marathas) کنترل را بدست گرفت و تا سال 1803 یعنی هنگامیکه نیروهای بریتانیایی شهر را اشغال کردند، در قدرت باقی ماند. دهلی از سال 1912 تا 1931 زمانیکه نیو دهلی رسما به عنوان پایتخت در نظر گرفته شد، پایتخت موقتی بریتانیا به شمار می آمد. دهلی از سال 1947 هنگامی که هندوستان استقلال خود از بریتانیای کبیر را بدست گرفت هم به لحاظ صنعتی و هم جمعیتی رشد سریعی داشته است. در حال حاضر دهلی سومین شهر بزرگ هندوستان پس از ممبئی و کلکته است و جمعیت آن در سال 2001 برابر با 12،791،458 نفر بود.

منبع: [Delhi." Microsoft® Student 2009 [DVD"

Email: [e-mail]