خانه، نوجوان و اشتیاق محرمانگی

منیژه غزنویان

نقاشی فوق، اثری است از: Paul Bond

همان طور که پیشتر اشاره شد جو کرافت، مقاله‌ای با عنوان «عمری با حسرت، پشت در اطاق خواب: فضای نوجوانی و ساخت‌های هویت‌های خصوصی» دارد. او در این مقاله، ارتباط بین نوجوانی و فضای خانگی را در ابعاد مختلفش مورد بررسی قرار داده و مسائل جالب توجهی را مطرح می‌کند. اولین ویژگی‌ای که این مقاله درباره اطاق نوجوان به آن اشاره می‌کند ضرورت «محرمانه» نگه داشتن است، به صورتی که از دیگران خواسته می‌شود فاصله خود را از آن حفظ کنند. کرافت در این‌باره می‌نویسد:

«من با این فرض منطقی شروع می‌کنم که موقعیت تغییریافته بدن نوجوان به طریقی باعث تغییر مناسبات او با فضای خانگی می‌شود. ما نوجوانی را با اشتیاق محرمانگی در ارتباط می‌دانیم و اگر یک معنای نوجوانی از فضا وجود داشته باشد به نظر می‌رسد تا حد زیادی مقید به «موضوع محرمانه» است. در حالت ایده‌آل، فضای محرمانه‌ای که نوجوان برای اقامت، جستجو می‌کند مجهز به مکان‌های پوشیده است، مانند درهایی که می‌توانند قفل شوند، آینه‌هایی که راز می‌تواند در آن دیده شود، جایی که بدن بتواند به شیوه‌ای رازآمیز و به دقت بررسی شود. این مکان می‌تواند خواه اطاق خواب، حمام، جارختی، یک صندوق یا تکه‌ای از یک نوشته باشد، جایی که به هر حال بتواند از مرزهای شکننده بدن نوجوان حفاظت کند.»

او تاکید می‌کند که در این بحث، بیش از فضای واقعی، بر فضای مطلوب نوجوانان تکیه دارد: «البته همه نوجوانان «اطاقی از آن خودشان ندارند» و نوجوانی به هیچ وجه خودش یک مفهوم جهانی و یک دسته‌بندی غیرتاریخی نیست. به عبارت دیگر، مفهومی که من در این جا مورد بحث قرار می‌دهم مربوط به نوعی از فضای مطلوب برای نوجوانان است، یک اطاق مطلوب نوجوانی. من بیش از مالکیت واقعی نوجوانان بر فضاهای خوابشان، به اشتیاق آن‌ها نسبت به فضای خصوصی علاقمندم و تمام متون ادبی‌ای که قصد دارم در این فصل بر آن‌ها متمرکز شوم نیز به همین شکل است. به شیوه‌های مختلفی قصد دارم این میل نوجوان به یافتن مکانی «مناسب» با احساساتش را دنبال کنم. به عنوان مثال، در دو کتابی که اول نام بردم یعنی «خاطرات سری آدرین مول 13¾ ساله» نوشته سو تانسند (1982) و «نامه‌های راشل» نوشته مارتین آمیس (1973)، اطاق‌های خوابِ راوی‌ها، صراحتا به عنوان اجزاء اصلی هویت‌های نوجوانی ایشان بازنمایی شده‌اند. در مثال سومم «در جوانی، لذت است»، نوشته دنتون ولچ (1950) که یک رمان خودشرح‌حال‌نگارانه است نیز ما شاهد یک تفسیر بسیار پیچیده از فضای نوجوانی هستیم، جایی که بازیگر اصلی، هر چه بیشتر و بیشتر، فضاهای درونی محصور را جستجو می‌کند- قفسه لباس و حتی کشوها- تا طبیعت نفسانی دوگانه خودش را بیان کند. در بخش پایانی مقاله، من دو متن دیگر از جمله «دوقلوهای ساکت»[1] نوشته مارجوری والاس[2] و نیز «استخوان‌های دوست‌داشتنی[3]» نوشته آلیس سبالد[4] را بررسی می‌کنم که این میل نوجوانی را به ویژه در اشکال نگران‌کننده‌اش نشان می‌دهد. به طور بسیار قابل توجهی، همه این متون نشان می‌دهند که چه طور، نوجوانی به یک احساس اختلالی وابسته است که ارتباط بین ذهن و بدن و بین درون و بیرون را در مرز بحرانی قرار می‌دهد.»

از آن جایی که روانکاوی از مهم‌ترین حوزه‌های مورد علاقه کرافت است مواجهه با ارجاعات متعددی به این حوزه از دانش، در مقاله او عجیب نخواهد بود. کرافت با استناد به کتاب «پسر دیوانه؛ یادآوری نوجوانی، معالجه‌ها و رویاها[5]»، نوشته ژانت سایرس[6] روانکاو، مثالی را درباره خودآگاهی مختل‌شده نوجوانی چنین مطرح می‌کند: «یک دوست نویسنده در 60 سالگیش به من گفت از وقتی که 13 سالش بود شروع کنیم و بحث را از دوران نوجوانیش ادامه دهیم، زمانی که او آگاهی ترسناکی را درباره بدن خودش پیدا می‌کرد و سریع به نزدیک‌ترین اطاق فرار می‌کرد ولی بدنش هنوز با او بود. او درنهایت خودش را می‌یافت ولی سعی می‌کرد از آن فرار کند. به همین دلیل هنگام ترک خانه به مقصد کالج ناراحت بود.»

کرافت در توضیح این مثال می‌نویسد: «این پسر با یک احساس بیگانگی نسبت به بدن خودش دست‌پاچه شده و به وضوح هیچ جایی نیست که او احساس در خانه بودن کند- نه حتی وقتی که درون پوست خودش است و نه داخل دیوارهای خانه خانوادگیش. در اینجا، انگیزه «فرار از خود» در شرایطی که درون و بیرون و بدن و اطاق، مخدوش شده، صراحتا بیان می‌شود. روانکاو دیگری به نام موسس لوفر[7]، مثال تلخ‌تری را درباره بحران بدنی نوجوان، در مقاله‌ای با عنوان «تمایلات جنسی نوجوان؛ یک پیوستار ذهنی- بدنی» توضیح می‌دهد. او به سوابق یک نوجوان دارای پارانوئیا با استناد می‌کند که احساس می‌کرد «بدنش هم آزاردهنده و هم دوستش است.» او همچنین توصیف می‌کند که چگونه یک نوجوان دیگر حس می‌کرد «بدنش مرده یا مال خودش نیست.» برای لوفور، احساس نوجوانی عمیقا مخدوش شده است، شکافی ایجاد شده بین ذهن و بدن و به نظر می‌رسد که هیچ مکانی از این حس مخدوش شدگی، در امان نمانده باشد: «قبل از بلوغ، آن‌ها می‌توانستند این عقیده را حفظ کنند که قادر مطلق بدنشان هستند که فاقد موجودیت جنسی است. بلوغ جنسیِ فیزیکی، ناگهان این وهم را شکست و آن‌ها را با واقعیت این که بدن‌هایشان، همزمان، نامساعد و خطرناک هستند مواجه ساخت.»

بنابر آنچه در اینجا مطرح شد می‌توان میل به خلوت و فضاهای پوشیده را یکی از مهم‌ترین نیازها و تقاضاهای فضایی نوجوانان در دوره بلوغ دانست چرا که بدن آن‌ها در حال تغییری مداوم و سریع است و متناسب با آن، ذهن نیز نیازمند خلوتی برای فهم این تغییرات و پذیرفتن آن‌هاست، اتفاقی که طبیعتا در جمع، به سهولت خلوت قابل وقوع نیست. نوجوان از آنجایی که حتی درون خودش، احساس راحتی و آرامش نمی‌کند نیازمند فضایی است که به صورتی اغراق‌شده، این آرامش از دست رفته را به او بازگردانده و حافظ تمامیتش باشد. از این رو جو کرافت، با واکاوی برخی بازنمایی‌های متون مهم ادبی در فرهنگ قرن 20 اروپا به ما نشان می‌دهد که تغییر مناسبات نوجوان و فضای خانوادگی، چرا و چگونه به وقوع می‌پیوندد و توجه به آن، چه اهمیتی دارد.

 

The Silent Twins [1]، داستان عجیب یک دوقلوی همسان به نام‌های جون و جنیفر گیبون است که مخالف زندگی اجتماعی بوده و در سکوت، یک زندگی مخفی و باشکوه و خلاقانه‌ای را تجربه می‌کنند. آن‌ها از ابتدای کودکی و به واسطه دوقلو بودشان از یک زبان رمزی برای ارتباط با هم استفاده کرده و یک زندگی فانتزی برای خود می‌سازند. این انزوای خودساخته درنهایت باعث تغییراتی هورمونی در آن‌ها شده به صورتی که در دوره نوجوانی و به واسطه عیاشی‌های وحشیانه‌اش به ناچار در بخش بزهکاران روانی بیمارستان بستری می‌شوند.

[2] Marjorie Wallace

[3] The Lovely Bones، ماجرای دختر چهارده ساله‌ای به نام سوزی است که توسط یک قاتل سریالی در همسایگی‌شان به قتل می‌رسد و از دنیایی دیگر به تماشای خانواده‌اش و زندگی‌شان و همچنین قاتلش می‌نشیند.

[4] Alice Sebold

Boy Crazy; Remembering Adolescence, Therapies and Dreams[5] کتابی است که با رویکردی روان‌شناسانه و با تمرکز بر تجربیات اروپا در زمینه نوجوانی، خاطرات دوران بلوغ و پیش از آن را بررسی کرده و ناشناخته‌هایی از دوره نوجوانی را به تصویر می‌کشد.

[6] Janet Sayers

[7] Moses Laufer

 

منبع:

َCraft, Jo, 2006,"A Life of Longing Behind the Bedroom Door: Adolescent Space and Makings of Private Identity”, in, Our House: The Representation of Domestic Space in Modern Culture, Amsterdam - New York: Rodop, pp 209-225.

 

 

درباره نویسنده مقاله اصلی:

«جو کرافت»، متخصص فضای خانگی و هویت

 

ایمیل نویسنده این مطلب: [e-mail]

 

ویژه نامه‌ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139

 

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد.

کمک های مالی شما حتی در مبالغ بسیار اندک، می توانند کمک موثری برای ما باشند:

شماره حساب بانک ملی:
0108366716007

 شماره شبا:
 IR37 0170 0000 0010 8366 7160 07

 شماره کارت:
6037991442341222

به نام خانم زهرا غزنویان