عزت نفس، اعتماد به نفس و راه‌های تقویت آن

خودبینی یا عزت نفس یا حرمت نفس اصطلاحی در روان‌شناسی است که برای بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش خود می‌باشد. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، درباره ارزش و اهمیت خود دارد. حرمت نفس را می‌توان با عوامل مختلف توضیح داد از جمله فردی که حرمت نفس دارد معتقد است که انسان مقدّس است و به دلیل این مقدّس بودن نمی‌توان او را قربانی اعتقادات و ارزش‌های دیگران کرد. به باور کارل راجرز تمامی انسان‌ها به حرمت نفس و عزت نفس نیازمند می‌باشند. در درجه‌ی نخست، عزت نفس نشان دهنده‌ی احترامی می‌باشد که دیگران برای ما قائل هستند.

تاثیر تربیت والدین در اعتماد به نفس فرزندان

هنگامی که پدر و مادر به فرزندان خود، توجه مثبت غیرشرطی نشان می‌دهند و آن‌ها را جدا از رفتارهایی که دارند به عنوان انسان‌هایی که از شایستگی‌های درونی برخوردارند می‌پذیرند، در اصل به رشد عزت نفس آن‌ها کمک می‌کنند. اما هنگامی که والدین به کودکان توجه مثبت شرطی نشان می‌دهند، و در واقع هنگامی آنها را می‌پذیرند که به شیوه‌ی مورد نظر و مطلوب رفتار می‌کنند، کودکان در شرایط ارزشی قرار می‌گیرند و گمان می‌کنند که فقط هنگامی شایستگی دارند که مطابق با خواست والدین رفتار کنند. برای آن‌که هر شخص توان بالقوه‌ی منحصر به فردی دارد، کودکانی که به شرایط ارزشی دچار می‌گردند، تا اندازه‌ای در درون خویش احساس ناامیدی می‌کنند.

آن‌ها نمی‌توانند کاملا مطابق با خواست دیگران عمل کنند، و با خود نیز روراست باشند. اما این به این معنا نمی‌باشد که ابراز خود ناگزیر به تعارض منجر می‌گردد. به باور کارل راجرز هنگامی که در تلاش برای رسیدن به توان بالقوه‌ی خویش، دچار ناکامی می‌گردیم، به دیگران آسیب می‌زنیم یا به شیوه‌های ضداجتماعی رفتار می‌نماییم. اگر پدر و مادر و دیگران تفاوت‌هایمان را دوست بدارند و آن‌ها را تحمل نمایند ما نیز آن تفاوت‌ها را دوست خواهیم داشت. حتی اگر ترجیحات، توانایی‌ها و ارزش‌هایمان با همدیگر متفاوت باشد. اما در بعضی از خانواده‌ها کودکان می‌آموزند که داشتن برخی باورها به ویژه در مورد موضوعات جنسی، سیاسی و مذهبی زشت است. از این رو هنگامی که می‌فهمند مورد تایید والدین و بزرگ‌ترها نیستند، خود را شخصی نافرمان می‌بینند. و به احساس‌هایی چون احمق و شیطانی دچار می‌گردند. بنابراین اگر بخواهند خودپنداره و عزت نفس سازگاری داشته باشند باید احساس‌های خویش را انکار و بخشی از وجود خود را پنهان نمایند. بدین ترتیب خودپنداره‌ی آن‌ها تحریف می‌گردد.

بنابر گفته راجرز آگاهی از وجود احساس‌ها و تمایلات ناسازگار با خود پنداره‌ی تحریف شده موجب اضطراب می‌گردد و چون اضطراب نا خوشایند می‌باشد شخص تلاش می‌کند تا وجود احساس‌ها و تمایلات واقعی و اصیل خویش را انکار کند. به باور راجرز مسیر خودشکوفایی به روراست بودن با احساس‌های واقعی، پذیرفتن و عمل نمودن به آن‌ها نیاز دارد و این هدف اصلی روش روان‌درمانی راجرز یعنی درمان مراجع‌محور است. او معتقد بود که ما در باره‌ی اینکه چه کسی می‌توانیم باشیم، تصورات ذهنی داریم. این تصورات که خودآرمانی نام دارد ما را بر می‌انگیزد تا تفاوت بین خودپنداره و خود آرمانی را کاهش دهیم.

راه‌های تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس

1. خود را سرزنش نکنید: سرزنش و سرکوفت زدن به خود، نشاط و شادمانی را از شما سلب می‌کند. زیرا نسبت‌های ناروا به خود دادن، در ضمیر ناخودآگاه باقی می‌ماند و از ضمیر ناخودآگاه پیام‌های منفی به ذهن مخابره می‌شود ودر این شرایط احساس می‌کنید که توان انجام کاری را ندارید. البته این گفته بدان معنا نیست که اشتباهات را نادیده بگیرید. بلکه نشان می‌دهد که راجع به نقاط ضعف و قدرت، باید قضاوت منصفانه داشت.
2. انتظار نداشته باشید که دیگران از شما تعریف کرده و یا شما را تشویق کنند: چون ممکن است بی‌توجهی یا حسادت و نظایر آن باعث شود که دیگران کمتر شما را تشویق کنند. ولی خودتان را هرچند وقت یکبار تحسین کنید و به خود پاداش بدهید. این امر وجودتان را از شور و شوق و شادمانی لبریز می‌کند.
3. بر نقاط قوت خود پافشاری کنید: بالیدن به توانایی‌های خود، برچسب منفی به خود نزدن و برجسته کردن امتیازات، احساس رضایت و خرسندی به شما خواهد داد. پس با هر نوع تفکر منفی برخورد کنید تا غم و غصه شما را فرا نگیرد.
4. محدودیت‌ها و کمبودهای خود را بپذیرید و با آن‌ها کنار بیایید: از مشکلات نهراسید و به شکست‌ها نیندیشید بلکه به موفقیت‌ها فکر کنید و بدانید که فقط شما نیستید که دارای این مشکل هستید. از این طریق جرأت پیشروی و مسئولیت‌پذیری پیدا می‌کنید و شادی بر زندگی‌تان حاکم می‌شود.

فواید عزت نفس زیاد

1. روشن شدن توانایی‌های فردی، منابع، علایق و جهتهای خویش، یعنی فردی که منابع خود را می‌شناسد و به آنها توجه دارد، فرصتها را غنیمت خواهد شمرد و از آنها استفاده خواهد کرد.
2. مؤثر بودن و احساس رضایت‌مندی کردن در روابط میان فردی، یعنی نوجوانی که یاد می‌گیرد چگونه به نحو مؤثر با دیگران رابطه برقرار کند، توانایی زیاد خواهد داشت که در طول زندگی نیازهای فردی و اجتماعی اش را برآورده کند.
3. روشن شدن جهت، یعنی نوجوانی که اعتماد به نفس دارد بهتر می‌تواند راه‌های گوناگون را بسنجد و مناسبترین آنها را برای دوره بزرگسالی برگزیند.
4. سودمندی شخصی، درخانه، مدرسه و درکارش درآینده، یعنی نوجوانی که احساس می‌کند با کفایت و ارزشمند است، میل دارد پای به میدان عمل بگذارد و بیاموزد که چگونه به نحو مؤثر و مفیدی از وقتش استفاده کند.

چگونه می توانیم سه نوع اصلی و اساسی از عزت نفس را در خود به وجود آوریم؟

سه نوع اصلی عزت نفس عبارتند از :

• عزت نفس رفتاری
• عزت نفس احساسی و عاطفی
• عزت نفس روحی و معنوی

به منظور آن که اقتدار شخصی لازم را به دست آورده و رضایتی که استحقاقش را داریم را تجربه کنیم به هر سه نوع عزت نفس نیاز داریم. عزت نفس رفتاری، به معنای قابلیت و توانایی درعمل کردن و انجام دادن کارهاست مثل به تحقق رساندن رویاها این عزت نفس مورد نظر اغلب ماست.

نوع دوم، عزت نفس احساسی و عاطفی است و به معنای توانایی در تسلط و به کنترل درآوردن دنیای احساسی و عواطف خودمان است. این‌که بدانیم چه احساساتی داریم، معنای آنها را بفهمیم و بتوانیم انتخاب‌های احساسی درستی بکنیم و از خود درمقابل درد و رنج روحی و لطمه و صدمه‌های عاطفی محافظت کنیم و بدانیم که چگونه روابطی صمیمی، سالم و ماندگار خلق کنیم.

سومین نوع عزت نفس که مهم‌ترین آن‌ها نیز می‌باشد اعتماد به نفس روحی و معنوی است که همان اعتماد و ایمان ما به جهان هستی و کل آفرینش و موجودات است. این ایمان روحی که زندگی، هدف و نهایتی مثبت را در پی خواهد داشت به عقیده دی آنجلیس بدون این نوع از عزت نفس، کسب و به دست آوردن دو نوع دیگر مشکل خواهد بود.

چگونه می‌توان عزت و نفس و خودباوری را از همین الان در خود تقویت کرد؟

اولین قدم در راه تقویت عزت نفس و خودباوری آن است که وا نمود نکنید عزت‌نفس‌تان از آنچه به راستی حقیقت دارد بیش‌تر است. یعنی در مورد ناامنی‌ها و بی اعتمادی‌هایتان با خودتان صادق باشید. هنگامی که فقط دست به کارهایی می‌زنید که می‌دانید و مطمئن هستید از دست‌تان بر می‌آید و توان انجامش را دارید، هرگز به عزت نفس واقعی دست نخواهید یافت. عزت نفس حقیقی این نیست که نترسید. عزت نفس واقعی آن است که بدانید و مطمئن باشید با این که می‌ترسید اما بی‌گمان دست به عمل خواهید زد. عزت نفس یا خودباوری هرگز با غرور، منیت و خود بزرگ بینی یکی نیست. عزت نفس به این معناست که خودتان را باور کنید. غررو و منیت آن است که بخواهید به دیگران اثبات کنید از آنان مهمتر و برترید.

سخن آخر

بدانید که تمامی آنچه بدان نیاز دارید تا بتوانید به رویاهای خود در زندگی جامه عمل بپوشانید هم اکنون از آن شماست . هرگونه فقدان یا کمبود اعتماد به نفسی که در خود احساس می‌کنید فقط توهمی بیش نیست. شما مخلوق با شکوه و بی‌کم‌وکاست خالقی مهربان و صاحب شعور هستید.هر چه خودتان را بیشتر دوست داشته باشید و از زندگی خود لذت ببرید خالق خود را نیز بیشتر ارج نهاده و به بزرگی و عظمت خواهید ستود .

منابع: ویکی‌پدیا، وبلاگ روانشناسی