آیا روزی تقسیم شده

در بعضی آیات آمده که خداوند تقسیم روزی می کند قسم بینهم معیشتهم سوره زخرف آیه ۳۲ خداوند بین مردم تقسیم معیشت می کند و او متکفل رزق هر جنبنده ای است و ما من دابه فی الارض الا علی الله رزقها سوره هود آیه ۶ هیچ جنبنده ای در زمین نیست, الا اینکه روزی او به عهده خداوند است

در بعضی آیات آمده که خداوند تقسیم روزی می‌کند: قسم بینهم معیشتهم [سوره زخرف آیه ۳۲.] خداوند بین مردم تقسیم معیشت می‌کند و او متکفل رزق هر جنبنده‌ای است: و ما من دابه فی الارض الا علی الله رزقها... [سوره هود آیه ۶.] هیچ جنبنده ای در زمین نیست، الا اینکه روزی او به عهده خداوند است. در بعضی دیگر از آیات آمده که وسعت و تنگی روزی به خواست خداست: او لم یروا ان الله یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر [سوره روم آیه: ۳۷ آیات مشابه این آیه هم در قرآن یافت می‌شود.] آیا ندیدند که خداوند هر که را بخواهد صاحب روزی وسیع می‌کند، و هر که را خواهد تنگ روزی گرداند. در روایات اسلامی هم به این معنا اشاره شده است. علی علیه‌السلام می‌فرمایند: <و قدر الارزاق فکثرها و قللها و قسمها علی الضیق و السعه> [نهج‌البلاغه خطبه ۹۱.] خداوند ارزاق را مقدر ساخته و زیاد و کم نموده، و بر حسب تنگی و وسعت معیشت آن را تقسیم کرده است.

اکنون این سوال پیش می‌آید که: اگر چنین باشد، تلاش و کوشش برای تحصیل معاش و روزی و برنامه‌ریزی برای بهبود وضع اقتصادی مفهومی نخواهد داشت، ولی با توجه به سایر آیات و روایات هنگامی که همه در کنار یکدیگر چیده شود، پاسخ این سوال روشن می‌گردد، که: منظور از تضمین رزق از سوی خداوند و تکفل و تعهد و تقسیم آن، فراهم آوردن زمینه‌ها است، زمینه هائی در خارج از وجود انسان، و زمینه‌هایی در درون وجود او، که هرگاه دست به دست هم دهند، انسان سهم خود را از روزی دریافت می‌کند، این درست به آن می‌ماند که حقوق کارکنان یک شرکت از طرف رئیس آن شرکت تعیین می‌شود، ولی هرگز در خانه آنها نمی آورند، بلکه آنها باید شخصا بروند، و لیست حقوق را پر کنند، و حق خود را دریافت دارند.

این نکته را نیز نباید فراموش کرد که خداوند برای اینکه مردم در عالم اسباب گم نشوند، و روزی را نتیجه منحصر به فرد تلاش و کوششهای خود به تنهائی ندانند، گاه به اشخاصی روزی می‌رساند، که: تلاش چندانی نکرده اند، و گاه روزی را از کسانی می‌گیرد که: تلاش فراوان داشته اند، تا روشن سازد در پشت این دستگاه، قدرت دیگری حاکم است، ولی نباید فراموش کرد که: این در حقیقت یک استثناء است، اما اصل اساسی همان تلاش و کوشش است. و شاید به خاطر همین مطلب است که در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: <و اعلموا ان الرزق رزقان: فرزق تطلبونه و رزق یطلبکم فاطلبوا ارزاقکم من حلال فانکم ان طلبتموها من وجوهها اکلتموها حلالا و ان طلبتموها من غیر وجوهها اکلتموها حراما... [وسائل الشیعه جلد ۱۲/ ۲۹.]> بدانید رزق دوگونه است: رزقی که شما به‌دنبال آن می‌روید و رزقی که آن به دنبال شما می‌آید.

بنابراین رزق را از طریق حلال طلب کنید، که: اگر از طریق صحیح آن را بطلبید، آن را به‌صورت حلال می‌خورید و اگر از غیر طریق صحیح بطلبید همان را به‌صورت حرام می‌خورید. این دو گونگی روزی در واقع دلیل بر جمع میان آیات و روایاتی است که روزی را مقسوم و تضمین‌شده می‌شمرد، و آیات و روایاتی که نقطه مقابل آن، جد و جهد و تلاش را شرط بهره گیری از روزی معرفی می‌کنند. [جهت اطلاع بیشتر از این روایات به جلد ۱۲ وسائل الشیعه کتاب التجاره ص ۹ و ۱۶ و ۱۸ و ۲۲ و ۲۴ و ۲۶ مراجعه شود.]‌. به‌علاوه آگاهی بر این دو گونگی رزق سبب می‌شود که: افراد حریص از حرص باز ایستند و مومنان خود را آلوده کارهای حرام برای طلب روزی نکنند و محرومان نیز به یأس و نومیدی کشیده نشوند.