Cytarabine | اطلاعات دارویی | اطلاعات عمومی دارو

Cytarabine

سیتارابین

موارد و مقدار مصرف:
موارد و مقدار مصرف
توجه: موارد و مقدار مصرف اين دارو ممكن است تغيير يابد. براي اطلاع از موارد و مقادير مصرف جديد به منابع پزشكي مراجعه شود.
الف) درمان لوسمي ميلوسيتيك حاد و ساير لوسمي‌هاي حاد ديگر.
بزرگسالان و كودكان : مقدار mg/m2 100 از راه انفوزيون مداوم وريدي طي روزهاي اول تا هفتم درمان تجويز شده يا ميزان mg/m2 100 توسط انفوزيون مداوم وريدي هر 12 ساعت جهت اينداكشن، از روزهاي 1 تا 7 مصرف مي‌گردد.
لوسمي مننژ: مقدار mg/m2 30 از راه اينتراتكال (ميزان قابل مصرف از mg/m2 75-5 متغير است) هر 4 روز مصرف مي‌شود تا زماني كه يافته‌هاي CSF بيمار به ميزان نرمال برگردند؛ كه بعد از آن يك دوز ديگر نيز تجويز مي‌شود. تناوب مصرف از يك دوز روزانه به مدت 4 روز تا هر 4 روز يك دوز متغير است. در صورت تجويز از راه اينتراتكال از رقيق كننده‌هاي حاوي بنزيل الكل استفاده نشود. براي تهيه محلول تزريقي بايستي دارو با مايع CSF خود بيمار يا محلول نرمال‌سالين بدون پرزرواتيو مخلوط شده و بلافاصله مصرف گردد.
ب) مننژيت لنفوماتوز (سيتارابين ليپوزومال)
بزرگسالان: درمان اينداكشن ـ دو دوز mg 50 از راه اينتراتكال طي 1 تا 5 دقيقه هر 14 روز (هفته‌هاي 1 و 3) مصرف مي‌شود.
درمان نگهدارنده: 4 دوز 50 ميلي‌گرمي از راه اينتراتكال طي 1 تا 5 دقيقه هر 28 روز (هفته‌هاي 17، 21، 25 و 29) مصرف مي‌شود. اگر سميت عصبي وابسته به دارو بروز كند، ميزان دوز به mg 25 كاهش مي‌يابد. در صورت ادامه عارضه علي‌رغم كاهش دوز، لازم است درمان متوقف شود.
بايستي مقدار mg 5 دگزامتازون خوراكي يا وريدي دو بار در روز به مدت 5 روز براي بيمار تجويز شود، كه از روز اول تزريق سيتارابين آغاز مي‌گردد.

موارد منع مصرف و احتياط:
موارد منع مصرف و احتياط
موارد منع مصرف: در سابقه حساسيت مفرط به اين دارو، مصرف آن ممنوع مي‌باشد. فرم ليپوزومال دارو، در بيماران مبتلا به عفونت فعال مننژ منع مصرف دارد. بايستي در بيماران مبتلا به نقص عملكرد كليه با احتياط مصرف شود.

عوارض جانبي:
ملاحظات اختصاصي
1- جهت تهيه محلول براي تزريق وريدي يا زيرجلدي به ويال 100 ميلي‌گرمي ml 5 آب قابل تزريق باكتريوستاتيك ( mg/ml 20) و به ويال 500 ميلي‌گرمي ml 10 آب تزريقي باكتريوستاتيك ( mg/ml 50) اضافه گردد.
2- براي انفوزيون مداوم وريدي، مي‌توان دارو را با محلول دكستروز پنج درصد يا محلول نرمال‌سالين رقيق كرد.
3- براي تهيه محلول به منظور تزريق از راه غلاف طناب نخاعي، بايد مقدار 15-5 ميلي‌ليتر از محلول رينگر لاكتات، محلول اليوت (Elliot's B) B، يا محلول نرمال‌سالين بدون مادة محافظ را به ويال 100 ميلي‌گرمي اضافه كرد. دارو بعد از برداشت حجمي معادل از مايع مغزي ـ نخاعي تزريق مي‌شود.
4- براي تزريق دارو از راه اينتراتكال نبايد آن را با رقيق كننده‌هاي باكتريوستاتيك تهيه كرد، زيرا ماده محافظ (بنزيل الكل) ميزان بروز مسموميت نورولوژيك را افزايش مي‌دهد. براي تهيه محلول تزريقي دارو، بايستي آن را با CSF خود بيمار يا محلول نرمال‌سالين بدون پرزرواتيو مخلوط نموده و بلافاصله مصرف كرد.
5- محلولهاي تهيه شده جهت تزريق تا 48 ساعت در دماي اتاق پايدار هستند. محلولهاي كدر بايد دور ريخته شوند.
6- در صورت بروز ترومبوسيتوپني، لكوپني، بيماري كبدي يا كليوي، و بعد از پرتو درماني يا شيمي درماني، مقدار مصرف دارو نياز به تنظيم دارد.
7- بيمار بايد از نظر بروز علائم عفونت (سرفه، تب، گلودرد) تحت نظر بوده و تعداد كامل سلولهاي خوني اندازه‌گيري شود.
8- مراقبت دقيق از دهان مي‌تواند از بروز عوارض جانبي در دهان جلوگيري كند.
9- شيوع تهوع و استفراغ در صورت تزريق سريع وريدي مقدار زياد اين دارو بيشتر است. اين عوارض با انفوزيون شيوع كمتري دارند. براي كاهش تهوع، قبل از مصرف اين دارو، بايد داروهاي ضد استفراغ تجويز كرد.
10- ميزان مصرف و دفع مايعات پيگيري شود. بيمار مايعات زياد بنوشد و در صورت نياز، آلوپورينول مصرف كند تا از نفروپاتي ناشي از اسيداوريك در درمان لوسمي جلوگيري شود. غلظت اسيداوريك و ديگوكسين سرمي اندازه‌گيري شود.
11- عملكرد كبد بايد پيگيري گردد.
12- در صورت مصرف مقادير زياد دارو، بايد وضعيت بيمار از نظر اختلال عملكرد مخچه بررسي شود.
13- براي جلوگيري از بروز كراتيت ناشي از مصرف دارو، بايد براي بيمار قطره‌هاي چشمي استروئيدي (دگزامتازون) تجويز كرد.
14- براي جلوگيري از خونريزي، بايد از تزريق عضلاني داروها در بيماران مبتلا به كاهش شديد تعداد پلاكتها (ترومبوسيتوپني) خودداري كرد.
15- براي جلوگيري از نوروپاتي، مي‌توان مكملهاي پيريدوكسين مصرف كرد. با اين وجود، مصرف پيريدوكسين به عنوان پيشگيري، مانع مسموميت عصبي ناشي از سيتارابين نمي‌شود.
16- مصرف سيتارابين از راه اينتراتكال و تزريق وريدي به فاصله چند روز از هم، خطر مسموميت طناب نخاعي را افزايش مي‌دهد.
17- بايستي ويال‌هاي سيتارابين ليپوزومال در يخچال نگهداري شود و از يخ‌زدگي و به‌هم زدن شديد دارو اجتناب گردد.
18- سندرم سيتارابين، مي‌تواند 6 تا 12 ساعت پس از تجويز دارو رخ دهد كه به شكل تب، درد عضلاني، درد استخوان، درد قفسه سينه، راش‌هاي ماكولوپاپولر، التهاب ملتحمه و بدحالي بروز مي‌كند. جهت درمان اين سندرم از كورتيكوستروئيدها استفاده مي‌شود كه همواره همراه سيتارابين بكار برده مي‌شوند.
19- ذرات سيتارابين ليپوزومال، از لحاظ اندازه و شكل ظاهري به WBCها شباهت دارند، لذا در تفسير آناليز CSF بايستي به اين مطلب توجه نمود.
نكات قابل توصيه به بيمار
1- مايعات زياد بنوشيد تا افزايش حجم ادرار دفع اسيداوريك را تسهيل كند.
2- از تماس با كساني كه مبتلا به عفونت هستند، خودداري كنيد. و در صورت بروز علائم عفونت يا خونريزي غير طبيعي به سرعت به پزشك اطلاع دهيد.
مصرف در شيردهي: ترشح سيتارابين در شير مادر مشخص نيست. با اين وجود، به علت خطر بروز عوارض جانبي شديد، موتاژنيك و كارسينوژنيك بودن دارو براي شيرخوار، شيردهي در حين درمان با سيتارابين توصيه نمي‌شود.
مصرف در بارداري: بايستي از باردار شدن حين درمان با اين دارو پرهيز شود، چون خطر آسيب به جنين وجود دارد.

تداخل دارويي:
تداخل دارويي
در صورت مصرف همزمان، سيتارابين جذب سلولي متوتركسات راكاهش مي‌دهد و اثربخشي آن را كم مي‌كند. بايد از استفاده همزمان آنها پرهيز شود.
سيتارابين ممكن است فعاليت جنتامايسين در مقابل كلبسيلاپنومونيه را خنثي كند. در صورت عدم پاسخ مناسب بيمار، بايد از آنتي‌بيوتيك ديگري استفاده شود.
صدمه گذرا به دستگاه گوارش به وسيله سيتارابين، ممكن است جذب خوراكي ديگوكسين را حتي چندين روز پس از قطع شيمي‌درماني مختل كند. بهتر است در صورت مصرف همزمان سطح سرمي و اثرات ديگوكسين مورد ارزيابي قرار گيرد.

مکانيسم اثر:
مکانيسم اثر
اثر ضد نئوپلاسم: سيتارابين بعد از تبديل به متابوليت‌هاي فعال آن در درون سلول، به عنوان مهار كننده رقابتي آنزيم پلي‌مراز DNA، ساخت طبيعي DNA را مختل مي‌كند.

فارماكوكينتيك:
فارماكوكينتيك
جذب: به علت غيرفعال شدن سريع در لومن روده، به ميزان ناچيزي (كمتر از 20 درصد) از دستگاه گوارش جذب مي‌شود. حداكثر غلظت پلاسمايي دارو بعد از تزريق عضلاني يا زيرجلدي كمتر از تزريق وريدي است.
پخش: به سرعت و به طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار مي‌يابد. تقريباً حدود 13 درصد دارو به پروتئين‌هاي پلاسما پيوند مي‌يابد. در تزريق سريع وريدي، فقط مقدار كمي از سد خوني ـ مغزي عبور مي‌كند، ولي در انفوزيون مداوم وريدي، غلظت دارو در مايع مغزي ـ نخاعي به 60-40 درصد غلظت پلاسمايي آن مي‌رسد.
متابوليسم: به طور عمده در كبد متابوليزه مي‌شود، ولي در كليه‌ها، مخاط دستگاه گوارش، و گرانولوسيتها نيز متابوليزه مي‌شود.
دفع: داراي دو مرحله است: با نيمه‌ عمر اوليه هشت دقيقه و نيمه‌ عمر نهايي 3-1 ساعت. فرم ليپوزومال دارو داراي نيمه‌ عمر 100 تا 263 ساعت مي‌باشد. سيتارابين و متابوليت‌هاي آن از طريق كليه دفع مي‌شوند. كمتر از 10 درصد از هر دوز اين دارو به صورت تغيير نيافته از طريق كليه دفع مي‌گردد.

اشكال دارويي:
اشكال دارويي:
Injection, Powder: 100mg,1g
Injection, Solution, Concentrate: 20 mg/ml, 50ml, 20 mg/ml, 5ml

اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: آنتي‌متابوليت (اختصاصي فاز S چرخه سلولي).
طبقه‌بندي درماني: ضد نئوپلاسم.
طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده D
نام‌هاي تجاري: Alexane, Cytosar
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي
سيتارابين ممكن است غلظت اسيداوريك خون و ادرار را افزايش دهد. همچنين، اين دارو ممكن است غلظت‌هاي سرمي آلكالين فسفاتاز، آسپارتات آمينوترانسفراز (AST) و بيلي‌روبين را افزايش دهد، كه نشان دهنده مسموميت كبدي ناشي از دارو است.
سيتارابين مي‌تواند منجر به كاهش سطح هموگلوبين و هماتوكريت گردد، همچنين ممكن است تعداد مگالوبلاست‌ها را افزايش و تعداد WBC، RBC، پلاكت و رتيكولوسيت‌ها را كاهش دهد.
عوارض جانبي
اعصاب مرکزي: مسموميت عصبي، نوروپاتي محيطي و نوريت (با مصرف مقادير زياد)، سردرد، سرگيجه، تب.
پوست: راش پوستي، ريزش مو، خارش.
چشم: التهاب ملتحمه.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، اسهال، اشكال در بلع، درد شكمي، زخم مقعد، بي‌اشتهايي، نواحي قرمز رنگ در محل اتصال لبها و به دنبال آن زخمهاي دهاني به فاصله 10-5 روز. تزريق سريع وريدي مقدار زياد دارو ممكن است موجب احساس استفراغ ناگهاني شود.
خون: لكوپني (پايين‌ترين حد 9-7 روز پس از قطع مصرف دارو و پايين‌ترين حد ثانويه (و شديدتر) 24-15 روز بعد از قطع دارو بروز مي‌كند)، ترومبوسيتوپني، رتيكولوسيتوپني (كمترين تعداد پلاكت بين روزهاي 12 و 15 بروز مي‌كند)، مگالوبلاستوز، كاهش فعاليت مغز استخوان (به مقدار مصرف دارو بستگي دارد).
كبدي: مسموميت كبدي (معمولاً خفيف و قابل برگشت است)، يرقان.
متابوليك: هايپراوريسمي.
ساير عوارض: سندرم شبه آنفلوآنزا، عفونت، آنافيلاكسي، ادم، ترومبوفلبيت، نارسايي كليوي، دردهاي عضلاني ـ اسكلتي.
توجه: در صورت كاهش تعداد گرانوسيتهاي پلي‌مورفونوكلئر به ميزان كمتر از /mm3 1000، و كاهش تعداد پلاكتها به ميزان كمتر از /mm3 50000 در طي درمان نگهدارنده (نه طي درمان براي فروكش كردن بيماري)، بايد مصرف دارو قطع شود.
مسموميت و درمان
تظاهرات باليني: سركوب فعاليت مغز استخوان، تهوع، استفراغ، و مگالوبلاستوز.
درمان: شامل اقدامات حمايتي و انتقال اجزاي خون و مصرف داروهاي ضداستفراغ مي‌باشد.