فردای جنگ و بحران آواره های لبنان

یك میلیون لبنانی به دلیل حمله های اسرائیل بی خانمان شده اند و بسیاری از آنان در آینده هم نخواهند توانست به كشور خود بازگردند. سرنوشت آواره ها و پناه جویان لبنانی، این كشور را در معرض یك گسیختگی اجتماعی قرار می دهد، فرآیندی كه پایان آنچه بسا یك جنگ داخلی باشد. «احمد عطیه» برای اولین بار در طول عمرش میان شهروندان مسیحی زندگی می كند. این جوان بیست ساله از دو هفته پیش در ساختمان مدرسه ای دولتی در منطقه «باداد» سكنی گزیده است. این مدرسه كوچك ۱۳ خانواده آواره لبنانی را در كلاس های معدودش جای داده است. باداد منطقه ای در كوهپایه های بیروت است، منطقه ای مرفه كه اكثر بچه های آن به مدارس خصوصی می روند. احمد حتی آن زمان كه از محبت ها و كمك های همسایگان جدیدش شگفت زده می شود نیز چندان تمایلی به آنان ندارد و می گوید: «درست است كه آنها از ما پذیرایی می كنند و غذا و لباس و شیر بچه های ما را فراهم می كنند اما با ما خیلی فرق دارند.»
ولی احمد چاره دیگری ندارد زیرا دیگر آن خانه شخصی واقع در حاشیه جنوبی لبنان كه متعلق به پدر و مادر او بود، وجود خارجی ندارد و چندین روز است كه بر اثر بمباران های نیروهای اسرائیلی، تنها تلی خاك از آن خانه برجای مانده است.
احمد از خود می پرسد: «چه آینده ای را در پیش رودارم» با ویران شدن آن خانه در واقع این پسر جوان كارش را نیز از دست داده است زیرا وی در طبقه همكف خانه اش مغازه كفاشی داشت. احمد می گوید: «معلوم نیست كه در آینده باید در كنار خیابان ها زندگی كنم یا نزد اقوامم.» احمد اما این را می داند كه در كنار مسیحی ها نخواهد توانست زندگی كند و به گفته خودش: «نه برای مدتی طولانی.»
بر پایه برآوردهای دولت لبنان نزدیك به یك میلیون شهروند این كشور از آغاز جنگ و بمباران های اسرائیل، از خانه و كاشانه خود آواره شده اند. البته در سومین هفته از جنگ این آوارگان در محل های درنظر گرفته شده اسكان موقت داده شده و كمك رسانان هم با تهیه امكانات ضروری تا حد زیادی از عهده وظایف خود برمی آیند. اما آنچه در این محیط كوچك بیش از هرچیز به چشم می آید همبستگی میان این آوارگان است. هر روز بعدازظهر چند به اصطلاح دلقك به این مدرسه كوچك واقع در باداد می آیند و با بچه ها بازی می كنند و برایشان كتاب می خوانند و آنها را سرگرم می كنند تا حداقل ساعتی آنها را از نگرانی درآورند. اما هرچه بیشتر این جنگ وحشتناك طول بكشد و هرچه بیشتر روستاها و شهرهای لبنان ویران شود، به همان اندازه بر ناامیدی های پناه جویان و میزبانان آنها افزوده می شود، زیرا این آوارگان و بی خانمانان لبنانی دیگر جایی برای بازگشت به آن نخواهند داشت و محكوم به رانده شدن هستند.
«احمد فتفات» وزیر كشور لبنان می گوید: «آنها به همین صورت خواهند ماند و این مسئله می تواند در آینده تبدیل به مشكلی جدی و بزرگ برای لبنان بشود. در حال حاضر نوعی ناآرامی و تنش در میان این آوارگان وجود دارد و این حالت می تواند هر لحظه به نوعی مقابله و برخورد منجر شود. من وضعیت را خیلی جدی می بینم و از آینده هراس دارم.» احمد فتفات درحالی كه پشت میز كارش در ساختمان مجلل وزارت كشور بیروت نشسته در فكر مصیبتی است كه بار دیگر لبنان به آن گرفتار شده است. در عرض ۲۵سال بار دیگر لبنان آماج گلوله ها و راكت های اسرائیل شده است و این بار چنان خساراتی به بار آورده كه به اصطلاح جمع كردن آن قابل تصور نیست. به گفته این وزیر لبنانی گرچه كه می توان در آینده و در عرض شش ماه بخشی از جنوب لبنان را بار دیگر قابل سكونت كرد اما مسئله بزرگ دولت حاشیه پرجمعیت شهر بیروت است. بیش از ۱۵۰ هزار نفر تا قبل از جنگ در آن منطقه زندگی می كرده اند و حداقل دو سال طول خواهد كشید تا این منطقه بازسازی شود. اینكه در این دو سال فرضی، این آواره ها كجا باید زندگی كنند، مسئله ای است كه فتفات هم در حل آن عاجز مانده است و می گوید: «نمی توان آنها را در مدرسه ها جای داد چون مدرسه ها باید دوباره كارشان را شروع كنند. زندگی در كمپ هم به ویژه در زمستان های بسیار سرد بیروت امكان پذیر نیست.»
البته فتفات اطمینان می دهد كه دولت بالاخره راه حلی برای این مسئله پیدا خواهد كرد، اما خودش هم می داند كه در حال حاضر چیز دیگری جز این وعده و وعیدها نمی تواند بگوید. اما بی تردید تا زمانی كه به اصطلاح آن معجزه بازسازی لبنان عملی شود، مسئله آوارگان این كشور حادتر و شكیبایی میزبانان آنها كمتر می شود. به گفته وزیر كشور لبنان، این ناآرامی های فزاینده در تماس های مردمی با فرستنده های تلویزیونی كاملا آشكار می شود، تماس هایی كه حكایت از خشم تماس گیرندگان دارد: «ما حرف ها و عقاید كاملا متفاوت و متضادی را از سوی مردم می شنویم و این مسئله بسیار خطرناك است.»عقایدی كه فتفات به آن اشاره دارد، همان حرف ها و گلایه هایی است كه ساكنان بخش مرفه نشین بیروت و البته در لفافه بر زبان می آورند. این گروه ثروتمند و مرفه به هیچ وجه تحمل نمی كنند كه محله های اعیانی آنها ناگهان تبدیل به مسكن آوارگان فقیر شیعه بشود. شیعیان لبنانی بزرگترین گروه هواداران حزب الله را در این كشور تشكیل می دهند، یعنی همان جنبشی كه به عقیده بسیاری از لبنانی ها یك تنه در جنگ شركت دارد، جنگی كه البته پیامدهای آن را همه لبنانی ها باید تحمل كنند. «جمال عرفات» عضو كمیساریای عالی پناهندگان و آوارگان سازمان ملل متحد نیز بزرگترین مسئله لبنان را مشكلی عنوان می كند كه در آینده گریبانگیر این كشور خواهد شد: «تعداد زیادی از این آوارگان بعد از آتش بس چاره ای جز اقامت طولانی در محل های اسكان موقت ندارند.» به گفته این افسر عالی رتبه سازمان ملل، فاصله و شكافی عظیم میان مردم مناطق فقیر جنوب و ثروتمندان شمال وجود داشته و دارد و نگرانی عمده دولت لبنان و سازمان های كمك رسان این است كه با شروع سال تحصیلی چه اتفاقی خواهد افتاد: «اگر مدرسه های شمال از آوارگان تخلیه نشود و بچه های این مناطق نتوانند به مدرسه بروند، آن هنگام است كه احساس نفرت نسبت به این آوارگان بی پناه به شدت عمیق تر خواهد شد.»به گفته جمال عرفات كمیساریای پناهندگان سازمان ملل در حال بررسی طرحی است كه بر پایه آن در استادیوم ها و زمین های فوتبال چادرهای متعددی برپا كند: «اما بعید می دانم كه بتوانیم این ظرفیت را ایجاد كنیم كه همه آوارگان بتوانند در این چادرها زندگی كنند.» در شهرهایی مانند صیدا كه تا به امروز ۹۰ هزار آواره اهل تسنن و ۳۲ هزار آواره شیعه را در خود جای داده است، خطر عدم تعادل و توازن اجتماعی هر لحظه بیشتر می شود.منطقه باداد با پنج هزار سكنه ای كه دارد، تا به امروز ۳۰۰ آواره را پذیرا شده است.
البته شاید این كاملا اتفاقی باشد اما در همان حال كه رانده شدگان مسیحی در یكی از مدارس مذهبی شیك این منطقه جای داده شده اند، پناه جویان شیعه در مدرسه ای كوچك و دولتی به اصطلاح درهم می لولند. «ماری ترز» یكی از زنان مسیحی ساكن این منطقه است كه مایل نیست نام فامیلش را بگوید. او امروز به شورای بخش داری و این مدرسه شیك مسیحی آمده است تا لباس و كفش نوزادان و كودكان را در اختیار پناه جویان مسیحی قرار دهد. او هم البته می گوید در حال حاضر مشكلی با شیعیان در اینجا وجود ندارد اما دیر یا زود این مشكل ایجاد خواهد شد: «طرز فكر و روحیه آنها هیچ تناسبی با ما ندارد و نمی توانیم آنان را در اینجا نگهداری كنیم.» احمد فتفات ما را بدرقه می كند و با صدایی آرام می گوید: «این وضعیت حداقل تا پایان آگوست ادامه دارد.»

اولریكه پوتز
منبع: اشپیگل آن لاین

منبع : روزنامه شرق