پان‌پراگ، مخدر سرطان‌زا

پان یا پان‌پراگ کوتاه‌ زمانی است که به شکل‌های آدامس و خوش‌بوکننده‌های دهان از مرزهای شرقی کشور وارد می‌شود و به آسانی و با قیمت نازل در دسترس افراد به ویژه کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد. این ماده جدید در برخی سوپرمارکت‌ها،‌دکه‌های روزنامه‌فروشی و دستفروش‌ها وجود دارد.
پان پراگ معمولا در کارگاه‌های کوچک و غیرقانونی به صورت دست‌ساز و غیربهداشتی به صورت خوش‌بوکننده دهان با طعم‌های مختلف گیاهی از جمله نعناع، آدامس، پاستیل و پودر قرص تهیه می‌شود و در بسته‌بندی‌های آلومینیومی و کوچک با عکس هنرپیشه‌های هندی و پاکستانی وارد می‌شود. این ماده که در واقع ترکیبی شبیه همان ماده مخدر معروف به ناس را دارد، تا چند سال پیش در بسته‌های پلاستیکی سبز تیره وارد ایران می‌شد. ناس از برگ‌های خشک درخت بتل (BETEL) و تنباکو که با آهک مخلوط و کوبیده شده، تهیه می‌شود.برای تهیه ماده مخدر پان‌پراگ، دانه‌های قرمز و درشت درخت بتل در برگ درخت بتل پیچیده می‌شود با تنباکو، آهک، خاکستر، ساخارین و اسانس‌های مختلف مخلوط می‌شود.
حتی در بعضی از انواع، جهت افزایش قدرت گیرایی و سرخوشی، ترکیبات مخدر و یا توهم‌زای دیگری از جمله تریاک و حشیش و در مواردی ترکیبات شیمیایی دیگری از جمله ارسنیک و منیزیم و سرب به آن اضافه می‌شود و همان‌طور که اشاره شد، آدامس‌ها و خوش‌بوکننده‌های پان‌پراگ، هر چند این بار با اسم زیبا و فریب‌دهنده‌ای وارد بازار کشور ما شده است، اما در حقیقت ترکیبی شبیه همان ماده مخدر ناس دارد.
● پان سرطان‌زاست
شهریور ماه سال قبل جانشین دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشستی خبری گفت که پان‌پراگ یک ماده مخدر صناعی است و عوامل سودجو آن را به عنوان خوش‌بوکننده دهان با نام‌های راجا، گوتکا، چالیا، پان‌عربی، پان هندی، پان پاکستانی، ویتامین، ملوان زبل و ناس خارجی به جوانان و نوجوانان می‌فروشند. دکتر محمدرضا جهانی محل تولید این مواد را پاکستان و ترکیبات آن را تنباکو، آهک، خاکستر، ادویه، ساخارین و اسانس اعلام کرد. او ایجاد دلبستگی و اعتیاد را مهم‌ترین عارضه مصرف این ماده مخدر دانست و تاکید کرد که از ۱۱ نوع پان‌ موجود در استان سیستان و بلوچستان شش نوع آن حامل مواد مخدر افیونی بوده است. فرمول‌های دیگری نیز برای تولید این ماده از ترکیب گیاهان آرکا و وین با برگ گیاه بتل وجود دارد. به نظر می‌آید هم در طول تاریخ و هم در دوران کنونی تولید کنندگان دایما به فکر ساختن ترکیبات جدید و متنوعی از پان بوده‌اند، به طوری که تعریف شکل یگانه‌ای از پان پراگ ناممکن شده است ولی شباهت همه این ترکیبات در پی داشتن ابتلا به سرطان دهان است. تحقیقات آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان نیز این عوارض را تایید کرده است.
● خوشبوکننده‌ای برای از بین بردن لثه!
همان‌طور که می‌دانیم دلیلی که مصرف‌کنندگان پان‌ را به سمت آن می‌کشد احساس گرمی، سرخوشی موقت، سبکی‌سر، گیجی و شادی کاذبی است که پس از مصرف آن دست می‌دهد اما این ماده توهم‌زا آن‌قدر مخرب هست که بتواند به لثه‌ها و دندان‌ها نیز آسیب برساند. زیرا که نیکوتین موجود در آن به سرعت از طریق مخاط دهان جذب شده و باعث بدرنگی دندان و تخریب لثه می‌شود. علاوه بر آن تحقیقات جدید نشان داده است این ماده مخدر جدید، زمینه‌ساز بروز سرطان‌های دهان، حنجره و لثه است. شاید به همین دلیل است که کشور هندوستان مقام دوم سرطان دهان را در دنیا دارد. اما این تمام ماجرا نیست پان‌پراگ علاوه بر اینها می‌تواند دستگاه تنفسی و قلب و عروق را نیز تحت تاثیر قرار دهد و آنها را نیز از پای درآورد اما به علت اینکه بیشتر مصرف‌کنندگان پان را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند این عوارض کمتر به چشم می‌آید.
● هراس بعدی
اگرچه درباره خطرات پان روی دستگاه‌های مختلف بدن اشاره کردیم اما مهم‌ترین هراسی که از این ماده وجود دارد، وابستگی‌ای است که این ماده به مخدرهای سنگین‌تر و قوی‌تر ایجاد می‌کند. پان پراگ همان کاری را انجام می‌د‌هد که سیگار و اکستازی انجام می‌دهند: معرفی مصرف‌کننده به دنیای مخدرهای قوی‌تر اما میلیون‌ها بار وحشتناک‌تر؛ دلیل‌اش هم این است که اگر قرص‌های محرک اکستازی و سیگار از دوران نوجوانی و جوانی افراد را آلوده کند پان‌پراگ که به عنوان خوشبوکننده دهان یا آدامس با طعم نعناع وارد بازار شده حتی کودکان دبستانی و خردسال را هم به کام اعتیاد می‌کشاند و آنها را به سمت وابستگی و اعتیاد به موادمخدر قوی‌تر هدایت می‌کند. تا مدت‌ها پیش خیلی‌ها فکر می‌کردند که پان‌پراگ مشکلی است که تنها به شهرهای شرقی کشورمان اختصاص دارد اما این روزها، پان‌پراگ به اغلب شهرهای کشورمان راه پیدا کرده است. به همین دلیل ارتباط صمیمانه والدین با فرزندان و توجه نمودن به نیازها و خواسته‌های منطقی آنها و همچنین مراقبت از ارتباط بین فردی فرزندان با دوستان از سوی خانواده‌ها می‌تواند به افزایش آگاهی قشر جوان و نوجوان و ایمن‌سازی آنان در برابر مواد جدید مخدر کمک کند.
به گفته کارشناسان، یکی از راه‌های پیشگیری از اعتیاد به خصوص در بین نوجوانان و جوانان دادن آگاهی‌های لازم به فرزندان است.

فخری‌السادات خلیفه‌سلطانی

منبع : روزنامه سلامت