سرگذشت شاه عباس اول تلخیص و بازنویسی کتاب عالم آرای عباسی اثر اسکندر بیگ منشی

به اهتمام : میرمحمدصادق - سیدسعید
زیر نظر : ایرانی - اکبرمختارپور - علیرضا
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۰۷/۱۵
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۱۵
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۱۹۰
نوع اثر : گردآوری
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۱۲۱۶م‌/۹س۴
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۳۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۸۰۸۴-۰۸-۴

شصت و یکمین جلد مجموعه 'کارنامه دانشوران ایران و اسلام 'تلخیص و بازنویسی کتاب 'عالم آرای عباسی 'اثر 'اسکندر بیگ منشی 'است .اسکندر بیگ (968ـ فوت پس از 1043) یکی از منشیان و مورخان نامدار صفوی است .او کتابش را به یک مقدمه, دو صحیفه و یک خاتمه در سه مجلد تقسیم کرده است .مقدمه درباره نسب و سرگذشت پادشاهان صفوی و ظهور شاه اسماعیل و رویدادهای حکومت اوست .صحیفه اول, دوازده مقاله را شامل می‌شود که مقاله اول درباره سلطنت جانشینان شاه اسمعیل (شاه تهماسب, شاه اسماعیل دوم و سلطان محمد خدابنده) و بر تخت نشینی شاه عباس اول بر تخت پادشاهی صفوی است و یازده مقاله دیگر درباره روحیات و ویژگی‌های اخلاقی و اجتماعی و عادات او است .صحیفه دوم که بخش اعظم عالم 'آرای عباسی 'را شامل می‌شود, در دو مقصد نوشته شده است که مقصد اول یا جلد دوم بر تخت نشینی شاه عباس تا پایان سال سی‌ام سلطنتش را شامل می‌شود و مقصد دوم دوازده سال آخر سلطنت شاه عباس تا مرگ وی را در بر می‌گیرد .تلخیص حاضر در بر گیرنده صحیفه دوم, یعنی رویدادهای دوران سلطنت شاه عباس, از جلوس بر تخت سلطنت در سال 996تا 1038ه ق است که با حفظ شیوه اصلی کتاب, به ترتیب و توالی سنوات تدوین شده است .در کتاب همچنین سالشمار وقایع دوره سلطنت شاه عباس, همچنین سلسله نسب او ضمیمه شده است .تهیه کننده این تلخیص و بازنویسی در مقدمه می‌گوید' :نویسنده (اسکندر بیگ منشی) در تالیف این کتاب علاوه بر استفاده از منابع گوناگون و روایات شفاهی, چون خود در مقام منشی دیوان ناظر بوده, مشاهدات خود را نیز به ثبت رسانده است .اسکندر بیگ در بیان احوال رجال دوره صفوی بیشتر به بیان پایگاه و نقش سیاسی کسانی پرداخته است که در دولت صفوی اهمیت داشته‌اند .او همچنین آگاهی‌های گران بهایی از طوایف مختلف قزلباش و شرح حال امرای آنان در دستگاه صفویه به دست داده است . اسکندر بیگ ضمن نقل رویدادها که برخی بسیار جذاب و دل‌انگیز وصف شده ـ خواننده را با کاردانی یا سستی دولتمردان و توطئه‌ها و دسیسه‌های آنان به خوبی آشنا می‌سازد و تاثیر آنها را بر اوضاع اجتماعی و سیاسی عهد صفویه تشریح می‌کند . نثر این کتاب ساده و روان است و در آن عبارت پردازی و تکلف منشیانه که در کتاب‌های آن عصر, مشهود است, کمتر دیده می‌شود .آنچه از کل کتاب مشهود است, این که نویسنده اکثر مطالبی را به نگارش در آورده که جزو افتخارات به شمار می‌رفته است و در نگارش اشتباهات, امساک ورزیده است .'