نگاهی به مشرب فقهی آیت‌ا... فاضل لنکرانی

مرحوم آیت‌ا...العظمی فاضل لنکرانی بدون تردید یکی از استادان برجسته و بلند جایگاه فقه و اصول در دوران معاصر بودند، به‌گونه‌ای که می‌توان گفت به لحاظ همین برجستگی دارای مشرب و نظام فقهی ویژه‌خود نیز بودند. ایشان در تاریخ فقه شیعه از دو جریان فقه متمایز میراثبری داشتند؛ اول جریان و مشرب فقهی آیت‌ا... بروجردی، دوم جریان و مشرب فقهی آیت‌ا... حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم.
آیت‌ا.... بروجردی تحصیل‌کرده حوزه علمیه قدیم اصفهان بود که بعد از رسیدن به مقام اجتهاد جهت تکمیل بیشتر دانش خود (و شاید هم تبرکا و تیمنا) به حوزه علمیه نجف رفته بود. او در اصل وارث نظام فقهی رایج در حوزه اصفهان بود که در مقام تفقه و استنباط احکام علا‌وه بر رعایت معمول اصولی به دو مطالب اساسی نیز توجه جدی داشت؛ اول اینکه که در مساله تفقه <نگاه تاریخی> به مساله مورد بحث داشت و هیچ مساله فقهی را بدون آن بررسی نمی‌کرد، حتی در بررسی بعد تاریخی و تبارشناسانه مسائل فقهی مضافاً بر فقه امامیه به فقه اهل سنت نیز اهمیت داده و مقایسه و مطابقه را مفید می‌دانست. دیگر ویژگی مشرب آیت‌ا... بروجردی و حوزه اصفهان توجه ویژه به رجال حدیث بود که در این زمینه آیت‌ا... بروجردی به ابتکارات و نوآوری‌های خاصی هم رسیده و رجال احادیث شیعه را به شیوه مخصوص <طبقه‌بندی> کرده بودند و این دو ویژگی در مشرب فقهی مرحوم آیت‌ا... العظمی بروجردی بسیار بارز بوده است.‌
مرحوم آیت‌ا... فاضل این توفیق را داشت که در دوره جوانی و اوج نشاط تحصیلی به دوره درس خارج مرحوم آیت‌ا... بروجردی راه یافته و خوشه چین محضر فیض آن فقیه والا‌ مقام باشد. آیت‌ا... فاضل لنکرانی این دو ویژگی عمده مشرب فقهی را از مرحوم بروجردی برگرفته و از مباحث تفقه و شیوه اجتهاد خود قرار داده بود. این دو ویژگی در جلسات تدریس درس خارج فقه ایشان محوری و ملموس بود و هم در کتاب فقهی گرانقدرشان به نام <تفصیل الشریعه> قابل مشاهده می‌باشد. ‌ ایشان بخشی از گزارش‌ها و تقریرات درس خارج فقه آیت‌ا... بروجردی را نیز نوشته و منتشر کرده است. از طرف دیگر ایشان شاگرد درس فقه مرحوم امام خمینی(ره) بودند و سالیان دراز از محضر فیض ایشان بهره‌برده بودند. مرحوم امام نیز از شاگردان شاخص و نامدار مرحوم آیت‌ا... حائری موسس حوزه علمیه قم بودند و میراث بر مشرب فقهی آن بزرگوار محسوب می‌شدند. آیت‌ا... حائری نیز دو ویژگی داشت؛ اول اینکه شاگرد اصولی نامدار شیعه آیت‌ا... آخوند ملا‌ محمد کاظم خراسانی بودند که در عصر خود در علم اصول فقه هم وزن و هم‌تایی نداشت. دوم اینکه از محضر محدث بزرگوار حاج میرزا حسین نوری بهره‌‌مند بودند. ‌
روی این اصل نظام و مشرب فقهی آیت‌ا... حائری یزدی برد و پایه‌اهمیت به حدیث در کنار رعایت قواعد اصولی استوار بود. از علم حدیث به <فقه الحدیث> توجه داشت و متن‌شناسی و راه درست فهم مضامین احادیث در نزد وی از اولویت ویژه‌ای برخوردار بود. ضمن اینکه به عنوان یک فقیه اصولی در چارچوب موازین و قواعد اصولی و مستقلات عقلیه حرکت می‌کرد. ‌آیت‌ا... فاضل لنکرانی از طریق امام خمینی(ره) وارث این شیوه فقهی نیز محسوب می‌شد. ‌ او در عمل ویژگی‌ها و امتیازات هر دو مشرب فقهی آیت‌ا... بروجردی و امام خمینی را به ارث برده و با تلفیق نظام‌مند آنها مشرب فقهی نوین و قدرتمندی را پدید آورده بود که قادر بود با اتکا به قواعد اصولی و با بهره‌گیری از فقه الحدیث با تاکید بر بعد تاریخی مسائل فقهی مشکلا‌ت فقهی را با اجتهاد مطمئن و پویا پاسخگو باشد. این حقیقتی بود که نگارنده این سطور در طول چهارده سال حضور در پای دروس خارج فقه و اصول آن فقیه فرزانه تجربه کرده و مهارت استاد در عرصه‌های زیبای تفقه و کاوشگری علمی را شاهد بوده است. ‌

‌ابوالفضل شکوری‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی