فاصله بین دو بارداری، سه سال یا بیشتر؟

 

سلامت نیوز:تا مدت‌ها پیش والدین به فاصله سنی فرزندان توجهی نداشتند ولی پس از آشنایی با برنامه تنظیم خانواده و آگاهی از این که فاصله سنی تا حد زیادی بر روابط کودکان تاثیر می‌گذارد، این موضوع مورد توجه قرار گرفته است. امروزه معلوم شده است که رعایت فاصله سنی مناسب بین فرزند اول و دوم تاثیر مهمی در تکامل و بهداشت روانی آن‌ها دارد.

 

بعضی والدین احساس می‌کنند که کودکان آن‌ها به علت فاصله سنی کم یا زیاد توافق و همکاری لازم را با یکدیگر ندارند و به خوبی با هم کنار نمی‌آیند. نظر این والدین درباره فرزندانشان ممکن است درست باشد، اما یک قاعده کلی و توافق عمومی درباره فاصله سنی مناسب وجود ندارد. روابط خانوادگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد و در مقایسه با دیگر عوامل سن بین دو فرزند ممکن است تاثیر مهمی نداشته باشد. برای فاصله‌های سنی مختلف می‌توان امتیازها و نارسایی‌هایی را برشمرد. اطلاعاتی که در ادامه گفته می‌شود راهنمای خوبی درباره فاصله سنی کودکان خواهد بود.

 

فاصله سنی ۹ تا ۱۸ ماه

اگر فاصله سنی دو فرزندتان کمتر از ۱۸ ماه باشد با فرزندانی سر و کار دارید که اغلب نیازهای مشترک و مشابهی دارند. وقتی نوزاد به دنیا می‌آید، فرزند اول هنوز دارای توقعات بچه گانه‌ای برای استراحت،جلب توجه و تغذیه است. بچه اول نمی‌تواند اختلاف بین سن خود و نوزاد را تشخیص دهد و حتی ممکن است حضور ناگهانی نوزاد او را دلتنگ و ناراحت کند. در این فاصله سنی، فرزند اول در مرحله‌ای از تکامل قرار دارد که در پی استقلال و خودکفایی است تا وابستگی‌اش را به والدین به ویژه مادر کم کند، اما در شرایط جدید وابستگی زیادی به مادر نشان و نسبت به دیگران رفتارهای پرخاشگرانه‌ای بروز می‌دهد.

 

اگر والدین و دیگر نزدیکان در مراقبت از دو کودک همکاری کنند و مادر بتواند مدتی از وقت خود را به کودک بزرگتر اختصاص دهد، این فاصله سنی بهتر قابل تحمل خواهد بود.در این شرایط به تدریج که کودکان بزرگ می‌شوند به علت نزدیک بودن سن می‌توانند همبازی‌های خوبی برای هم باشند. کودک کوچکتر تلاش می‌کند که از بزرگتر عقب نماند و فرزند اول ممکن است احساس کند که رقیب کوچک او بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و هر چیز را آسان‌تر به دست می‌آورد. این احساسات گاهی به رقابتی شدید بین آن‌ها منجر می‌شود. برای این‌که از بروز اختلاف شدید جلوگیری شود، والدین باید از دخالت کردن در دعوای و مقایسه آن‌ها خودداری کنند.

 

در کنار این رقابت‌ها بسیاری از خواهران و برادران بزرگتر که فاصله سنی کمی دارند خود را نسبت به هم خیلی نزدیک و صمیمی احساس می‌کنند و این احساس رفاقت در طول زندگی‌شان ادامه می‌یابد. مهمترین نکته درباره این فاصله سنی ناتوانی و ضعف مادر است که اطرافیان باید مواظب سلامتی او باشند. وقتی مادر در فاصله یک سال یا کمتر از تولد نوزاد اول و قبل از این‌که بدن او کمبودها و عوارض زایمان اول را جبران کند و به حالت عادی برگردد، باردارمی شود؛ قدرت کافی برای پرورش و نگهداری از جنین نخواهد داشت.

 

این بارداری‌ها و زایمان‌های نزدیک برای مادر و نوزاد مشکلاتی به وجود می‌آورد. بارداری با این فاصله کم باید زیر نظر متخصص زایمان باشد تا احتمال بروز خطرات برای مادر و نوزاد کاهش یابد.

 

فاصله ۱۸ ماه تا ۳ سال

این فاصله رایج‌ترین فاصله سنی بین کودکان است و امتیازات زیادی دارد. بچه بزرگتر تا حدودی به حرف والدین گوش می‌کند و سخنان آن‌ها را می‌فهمد و اگر نزدیک سه سالگی باشد می‌تواند تمایلات و عقاید خود را بیان کند. اگر کودک اولی دو ساله باشد با این ‌که به مراقبت زیادی مثل تعویض پوشک نیاز دارد،اما می‌تواند برای رفع نیازهای خود مدتی صبر کند. کودک بزرگتر برای خود احتمالا برنامه منظمی دارد و معمولا تمام شب می‌خوابد ولی با ورود نوزاد ممکن است این برنامه مختل و در طول شب بیدار شود. او می‌تواند برای مدت کوتاهی به تنهایی با اسباب بازی‌هایش مشغول شود و در مرحله‌ای از تکامل قرار دارد که علاقه زیادی به مساعدت والدین و تقلید از آن‌ها نشان می‌دهد.

 

با این که کودک به علت توجه مادر به نوزاد تا حدی خود را فراموش شده احساس می‌کند ولی می‌داند که نوزاد به توجه بیشتری احتیاج دارد. والدین می‌توانند ضمن گفتگو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حرف های او  بار دلتنگی و نگرانی‌اش را سبک کنند. گاهی کودک برای جلب توجه والدین رفتار بچه گانه‌ای پیدا می‌کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می‌دهد. این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد. والدین روش تربیتی و پرورش کودک اول را تجربه کرده‌اند و تربیت و نگهداری از بچه دوم به دلیل این تجربه و آشنایی آسان‌تر است.

 

فاصله سنی بین دو کودک به اندازه‌ای است که می‌توانند برای یکدیگر همبازی خوبی باشند و در عین حال به خاطر اختلاف سنی به طور جداگانه توجه والدین را به خود جلب کنند. این دو کودک احتمالا در مهد کودک و مدرسه در یک کلاس قرار نمی‌گیرند و این موضوع رقابت بین آن‌ها را کاهش می‌دهد. از آنجا که این فاصله سنی خیلی متداول است احتمال این‌که آشنایان شما هم کودکانی با این فاصله سنی داشته باشند زیاد است. این موضوع معاشرت با این آشنایان را برای والدین و کودکان عملی مطلوب می‌سازد. در این معاشرت‌ها کودک بزرگتر مشاهده می‌کند که همسالان او نیز خواهران و برادران کوچکی دارند.

 

فاصله سنی ۳ تا ۵ سال

بعضی از کارشناسان تعلیم و تربیت کودکان بهترین فاصله سنی بین فرزندان را ۳ تا ۴ سال می‌دانند. به عقیده آن‌ها وقتی کودک اول به سن ۳ تا ۴ سالگی می‌رسد می‌تواند به خوبی حرف بزند و قدرت درک، فهم و استقلال او به اندازه‌ای است که زیاد به مراقبت و توجه احتیاج ندارد. با توجه به این دلایل فاصله سنی بین ۳ تا ۴ سال فاصله خوبی است ولی با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات دیگر مانند بالا رفتن سن مادر و خطر بارداری ممکن است این فاصله عملی نباشد. به علاوه هیچ گزارش عملی مبنی بر امتیاز این فاصله سنی منتشر نشده است.

 

بعضی والدین از این‌که کودک اول پس از ۳ تا ۴ سال که شماره یک به حساب آمده است با ورود نوزاد خود را فراموش شده تلقی می‌کند، احساس خوبی ندارند. باید دانست که در این سن کودک در مرحله‌ای از رشد است که می‌تواند نیازهای اجتماعی خود را توسط افراد دیگری غیر از والدین برطرف سازد. کودک در سه سالگی علاقه زیادی به بازی با بچه‌ها و رفتن به مهد کودک پیدا می‌کند. اگر نوزاد وارد خانواده نشود، این رابطه اختصاصی به تدریج تغییر می‌کند. برای والدینی که صاحب فرزند دوم می‌شوند، این رفتار کودک فرصت خوبی ایجاد می‌کند تا به او اجازه دهند که رشد و استقلال خود را به دست آورد.

 

البته این امر بدین معنی نیست که کودک اول برای آشنایی و سازگاری با نوزاد از کمک دیگران بی نیاز است. شاید مهمترین نکته در پرورش کودکان ۳ تا ۵ ساله آگاهی از نیاز آن‌ها برای جلب توجه والدین و مصاحبت با آن‌هاست.کودک در این سن برخورد مثبت والدین را ترجیح می‌دهد ولی اگر بداند با برخورد منفی آن‌ها روبه رو می‌شود، سعی می‌کند با بدرفتاری و بهانه‌گیری، آن‌ها را عصبانی کند تا به این وسیله توجه‌شان را به خود جلب کند. بهتر است والدین ساعاتی از اوقات فراغت خود را با این کودکان بگذرانند تا با تامین نیازهای آن‌ها رضایتشان را جلب کنند. بزرگترین نارسایی این فاصله سنی تفاوت علایق و توانایی‌های آن‌ها برای مدتی به نسبت طولانی است. به علت این تفاوت برای سرگرمی و جلب رضایت هر یک از آن‌ها، فعالیت‌ها و روش‌های متفاوتی لازم است.

 

فاصله سنی ۵ سال و بیشتر

این فاصله سنی باعث می‌شود که هر یک از فرزندان در بسیاری از جنبه‌های زندگی به طور مستقل رشد و تکامل پیدا کند. در بین این کودکان نیز رقابت وجود دارد ولی شدت آن به مراتب کمتر از فاصله‌های سنی کمتر است. دوستان و همبازی‌های این کودکان متفاوت و فعالیت‌ها و مدرسه آن‌ها احتمالا با هم فرق دارد.معمولا خواهران و برادران بزرگتر در این موقعیت‌ها از این‌که گاهی می‌توانند به جای والدین نقش آن‌ها را انجام دهند، احساس غرور می‌کنند. این فاصله سنی به ندرت در خانواده‌ها دیده می‌شود چرا که اکنون با بالا رفتن سن ازدواج بارداری دیرهنگام می‌تواند مشکلات جسمی زیادی برای مادر و نوزاد به وجود آورد.