استراحت مطلق ممنوع!

نی نی +: هميشه براي بانوان باردار اين مسئله مطرح است كه در دوران بارداري چه ميزان بايد فعاليت بدني داشته باشند؟ آيا بايد اين مدت را در اغلب موارد به استراحت بپردازند؟ سعي مي كنم براساس مطالعات علمي كه در اين مورد بعمل آمده است به اين سئوال اساسي و مهم، در حدي كه قابل استفاده براي همگان باشد پاسخ داده باشم.

ابتدا لازم است بارداري يك خانم را در دو گروه نرمال و با خطر پائين (Low Risk) ، وبا احتمال بروز خطر بيشتر (High Risk) تقسيم بندي كرد.

به موقع و به اندازه بخوابيد
بجا است مختصري از تغييرات فيزيولوژيك كه در بارداري ايجاد مي شود مطالبي را ياد آور شوم.
در اوائل بارداري، در مقدار خوني هورمون هاي استروژن و پروژسترون و پيش سازهاي برخي هورمون هاي ديگر افزايش قابل توجهي پديد مي آيد. ابتدا اين افزايش از جسم زرد و بعد از آن جفت است كه آنرا ادامه ميدهد.
اين تغييرات به چه منظور است؟ در اينجا جنيني كه در حال رشد است نيازهائي دارد كه بايستي بر آورده گردد. تغييرات هورموني ياد شده نيازهاي متابوليك جنين را براي رشد وتكامل كه بوسيله مادر تامين ميشود فراهم ميآورد. انتقال مواد مغذي از مادر به جنين و همچنين دفع مواد زائد بدن جنين نيز به همين صورت بايد انجام پذيرد.
متابوليسم پايه اي مادر براي حفظ بارداري وهمينطور افزايش وزن مادر فزوني يافته بطوريكه نياز مادر به كالري بيشتر 300 كيلو كالري در روز است؛ بخصوص در نيمه دوم حاملگي اين نياز آشكار مي شود.
يك خانم باردار نرمال در موقع ناشتایي سطح قند خوني پائين تر و بعد از صرف غذا سطح بالا تري دارد. مقدار انسولين خون بالاتر است و در اواخر بارداري مقاومت نسبت به آن هم افزايش مي يابد كه در نتيجه انتقال گلوكز را به جنين تامين مي نمايد. تغييرات متابوليك بصورتي است كه در اوائل حاملگي چربي در بدن مادر ذخيره شده ودر اواخر بارداري از آن به نفع صرفه جوئي در مصرف گلوكز (به منظور انتقال به جنين) مورد استفاده قرار مي گيرد.
تغييرات در دستگاه تنفسي بصورتي است كه حجم فونكسيونل ريه كاهش و دفعات تنفس افزايش مي يابد. از اين رو خانم باردار تنفس خود را احساس مي كند كه تند تر شده است.اما در راستاي تامين اكسيژن براي انتقال به جنين مقاومت ريوي با توجه به نياز، كاسته مي شود. با افزايش دفع بي كربونات از راه كليه است كه برا ي جبران آن فشار گاز كربونيك كاهش و در مورد اكسيژن افزايش مي يابد كه مناسب شرايط فيزيولوژيك است.
حجم خون حدوداً 50% افزايش مي يابد كه بيشتر در مقدار پلاسما است. مقاومت عروق كم مي شود و كاهش مختصر در فشار خون در سه ماه دوم بارداری به اين علت است. بدين جهت برون ده قلبي درهر ضربان زيادتر ميشود. در موقع استراحت نيز ضربان قلب 10 تا 15 بار هردقيقه زيادتر است. جريان خون كليوي و تراوش آن به ميزان 50% بيشتر مي شود كه از ابتداي بارداري شروع ميشود. با اين افزايش در تراوش كه همراه با كاهش باز جذب آن از لوله هاي كليوي است . در ادرار زن باردار مقدار اسيد هاي آمينه، كلسيم، ويتامين هاي محلول در آب، و حتي گلوكز زيادتر است.
در سيستم عضلاني و اسكلت به دليل تغييرات هورموني، نرمي در مفاصل پديد آمده و قابليت حركتي بيشتر پيدا ميكنند. با افزايش سن بارداري و اندازه رحم انحناي كمر زيادتر شده و گردن به طرف جلو متمايل مي شود. برگشت خون وريدي بدليل افزايش اندازه رحم كاهش يافته و موجب ورم در اندام تحتاني مي گردد. نكاتي كه بطور اختصار ذكر شد، در حد تغييرات طبيعي براي يك زن باردار است و نبايد آنرا بیماری تلقي كرد.
سئوالي كه براي بانوان محترم مطرح مي شود اينست كه چه مقدار افزايش وزن در دوره بارداري طبيعي است. جوابي كه به اين مورد داده مي شود اينست كه حد متوسط آن براي مادري با تناسب قد و وزن بلافاصله قبل از بارداري، اين ميزان مي تواند حدود يازده كيلوگرم باشد. اما برحسب مورد مي تواند مقاديري بيشتر و يا كمتر آن را پزشك توصيه و تنظيم نمايد.
نتيجه مطالعات جديد حاكي از آنست كه فعاليت هاي فيزيكي متوسط (كمتر از حركات شديد قبلي) مي تواند كاملا مطمئن و مفيد براي زن باردار باشد. تمرينات بدني در بارداري چربي را به مصرف رسانيده و گلوكز لازم را براي رشد در اختيار جنين قرار مي دهد. تمرينات منظم در تنظيم نياز مادر وجنين در افزايش وزن مادر به مقدار مناسب و رشد متعادل جنين كاملا مي تواند مفيد باشد، و در طب نوين بر انجام آن تاكيد مي شود.
مادري كه فعاليت هاي بدني متعادلي دارد ضمن آن از چربي هاي انباشته شده در بدن خود براي تامين انرژي استفاده نموده ودر ا ين شرايط است كه گلوكز لازم براي رشد و فعل و انفعالات مختلف در اختيار جنين قرار ميگيرد.
تاثير فعاليت بدني بر تغييرات فيزيولوژيك در بارداري :
مسئله مهم در حفظ سلامت بارداري فراهم آوردن شرايطي است كه در آن ضمن حفظ تعادل در سلامت مادر، مناسب ترين جريان خون (جفتي- رحمي) به منظور رسانيدن مواد مغذي و اكسيژن و گرفتن مواد زائد جنين برقرار و همچنين جلوگيري از افزايش درجه حرارت غير طبيعي پيرامون جنين بخصوص در سه ماهه اول بر قرار باشد.
تطابق نرمال در نيمه دوم بارداري مشتمل است بر افزايش مقاومت به انسولين، كه اين رويداد را ميشود با فعاليت هاي بدني بهبود بخشيد. در حاملگی نرمال و با تنظيم درست فعاليت هاي بدني و تعادل در مصرف غذاي ضروري براي حفظ سلامت مادر و جنين اين منظور عملي مي گردد.
در مطالعات بعمل آمده ، درمورد نقش فعاليت هاي بدني در كاهش احتمال بروز پره اكلامپسي (به اصطلاح عاميانه مسموميت حاملگي) كه در آن شرايط ورم عمومي بدن وافزايش سريع وزن، افزايش فشار خون و دفع پروتئين از ادرار و ساير علائم و تغييراتي كه در آزمايشات اتفاق مي افتد، مشخص شده، آنان كه بخصوص در نيمه اول حاملگي فعاليت هاي مناسبي داشته اند كمتر به اين عارضه مبتلا شده اند. همچنين بر ميزان بروز فشار خون هم اثرگذار بوده است. ميزان تاثيرگذاري تا 54% گزارش شده است. حتي در كساني كه تمرينات سبكي هم داشته اند تا 24% موثر بوده است. در مورد كساني كه سابقه اين عارضه را در حاملگي قبلي مي دهند، مطالعاتي در جريان است تا بايد منتظر نتايج آن باشيم.
نكته اي كه در اين مورد لازم است ياد آوري كنيم اينست كه در صورت بروز اين عارضه مسئله كاملا متفاوت مي شود و در اين صورت بايد تحت نظر پزشك متخصص قرار گرفته و اقدامات ضروري مناسب بعمل آيد ودر اين مورد برعكس بستري به منظور بررسي و تصميم گيري و استراحت توصيه مي شود.
در جمع بندي و نتيجه گيري كه از يازده مطالعه و در مورد 472 زن باردار بعمل آوده نشان از آن دارد كه تمرينات مناسب بدني توانسته است در حفظ تناسب بدني مادر موثر باشد. بررسي ديگري كه بر روي 1016 مقاله و با در نظر گرفتن مطالعاتي كه صرف تنظيم رژيم و فعاليت هاي بدني را لحاظ نموده است و مقايسه با نداشتن اين برنامه ها، اثر نامطلوبي بر عاقبت مادر و جنين را نشان نداده است.
نكته اي را كه در شروع بحث ياد آور شدم و تاكيد بر آن ضرورت دارد جدا كردن حاملگي هاي پرخطر از بارداري هاي معمولي و طبيعي است. تعيين اين حد ومرز را به عهده پزشك معالج خود بگذاريد.
ديابت حاملگی:
به مواردي گفته مي شود كه با زمينه اي كه يك فرد دارد در مدت بارداري بيماري ديابت در او آشكار مي شود اين نوع ديابت مي تواند در سال هاي آتي و در غير مواقع بارداري بروز ديابت آشكار را در پي داشته باشد. كه تو صيه دقيق پزشك را در اين موارد بايد بيمار در نظر گرفته و به آن عمل نمايد. اما نكته اي كه دراين مورد بايد يادآوري نمود اينست كه غير از رژيم داروئي و غذائي، فعاليت بدني به نحوي كه تعادل را برقرار نمايد هميشه توصيه مي گردد.
رابطه سقط و استراحت مطلق در بستر و به مدت طولاني:
نكته ديگري كه ذهن مادران را به خود مشغول مي کند اين است كه آيا حركات منظم و فعاليت بدني مناسب مي تواند زمينه سقط جنين را فراهم نمايد.
جواب اينست كه سقط جنين علل بسياري دارد كه تا مشخص نشدن آن علل، هر گونه توصيه و اقدام درماني، از جمله استراحت، هيچگونه نقشي ايفا نمي کند.