مدفوع نکردن نوزاد، زنـگ خـطـر

پرسش: بچه 4 ماهه من 4روزه مدفوع نكرده شیر مادر میخوره
پاسخ: شیرخواران ممكن است به طور طبیعی هر 2 تا 3 روز بدون هیچ مشكلی دفع مدفوع نرم داشته باشند كه در این صورت یبوست تلقی نمی‌شود، اما به طور كلی هر گاه مدفوع سفت و خشك باشد و دفع آن برای كودك همراه با درد و زور زدن باشد و فواصل دفع بیش از یك 2 روز یا بیشتر باشد، می‌توان گفت كه كودك یبوست دارد. بنابراین كاهش نوبت دفع به تنهایی بیانگر یبوست نیست. در هفته اول زندگی معمولا نوزاد تا 4 بار در روز ممكن است دفع داشته باشد اما با بزرگ‌تر شدن بتدریج كاهش می‌یابد و در 2 سالگی به 2 بار در روز می‌رسد.
بـیشتر كودكان كه دچار یبوست می‌شوند، مشكل زمینه‌ای خاصی ندارند و به اصطلاح پزشكان یبوست آنها علت عملكردی دارد و به عـلـت بیماری بخصوص یا مشكلات اعضای گـوارشـی نـیـسـت . اما در موارد كمی هم یبوست كودكان بخصوص اگر از زمان نوزادی شروع شده باشد، می‌تواند به علت بیماری‌های خاص گوارشی و روده‌ای بـــاشــد كــه در ایــن صــورت نـیــاز بــه بررسی‌های بیشتر بالینی و آزمایشگاهی توسط پزشك هست.
چـه عـلامـت‌هـایـی زنـگ خـطـر مـحسوب می‌شوند؟
بزرگ شدن و اتساع شكم، عدم دفع گاز، ‌وجود خون در مدفوع،‌ تغییر قطر مدفوع، اختلال در وزن‌گیری و تاخیر رشد و... علامت‌هایی هستند كه در صورت وجود آنها باید كودك را حتما، نزد پزشك برد تا علت یبوست بررسی شود. در واقع یبوست اگر در بسیاری موارد علت عضوی ندارد،‌ اما می‌تواند نشانه یك بیماری باشد. بیماری‌های نخاع، بیماری‌‌های گوارش،‌ كم‌كاری تیروئید و غیره می‌توانند با علامت یبوست خود را نشان دهـنـد. یـكـی از نكات مهم برای رد برخی از بیماری‌های مهم گوارشی و عصبی در كودكان دانستن زمان دفع اولین مدفوع دوران نوزادی است.
بنابراین یكی از سوالات مهمی كه پزشك از والدین می‌پرسد، زمان اولین دفع در دوران نوزادی است. در واقع در موارد اندكی به طور مادرزادی انتهای روده فاقد عصب است و به همین سبب روده حركات كافی برای عبور مواد دفعی را ندارد. در چنین بیمارانی همان دفع اولیه در دوران نوزادی دچار اختلال و تاخیر می‌شود. این بیماری كه هیرشپرونگ نام دارد، نیازمند مداخله و درمان زودهنگام است. زیرا باقی ماندن مواد دفعی و افزایش مقدار مواد دفعی همراه با از دست دادن آب آنها بوده و منجر به بزرگ‌ شدن قطر روده‌ها و حتی سوراخ شدن روده‌ها می‌شود.
اما به عنوان یك اصل كلی هرگاه یبوست همراه اتساع شكم و عدم دفع گاز یا نفخ شدید باشد یا با درد حاد شكمی همراه باشد به عنوان یك اورژانس پزشكی تلقی می‌شود و حتما بسرعت باید بررسی شود.
همان طور كه قبلا گفتیم، در بسیاری موارد در كودكان یبوست علت‌های غیرعضوی دارد كه در اصطلاح به آن یبوست عملكردی گفته می‌شود. واقعیت آن است كه این نوع یبوست به علت مجموعه‌ای از عوامل رفتاری و رژیم غذایی و حتی روانی به وجود می‌آید. در این نوع یبوست با وجود پیگیری‌ها و اقدامات پزشكی، دلیل خاصی مبنی بر نقص یا مشكلات جسمانی برای یبوست كودك یافت نمی‌شود، اما نگه داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست در كودك می‌شود. گاهی یك تغییر رژیم غذایی از شیر مادر به شیر گاو به علت تغییر در نسبت پروتئین به كربوهیدرات سبب سفت شدن مدفوع و دفع دردناك می‌شود. در این حالت اگرچه مشكل كودك به صورت حاد ایجاد شده است و می‌تواند بسرعت برطرف شود، اما امتناع از دفع و نگه داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست به صورت مزمن می‌شود.
احتباس مدفوع سبب بازجذب آب آن از روده و خشك‌تر شدن آن می‌شود و مشكل را شدیدتر می‌كند.
در بسیاری موارد، كودكان بخصوص در سنین بزرگ‌تر با تغییر محیط مثلا رفتن به مسافرت، تغییر مدرسه یا محل اجابت مزاج ناخوشایند، از دفع خودداری می‌كنند. به تعویق انداختن دفع به علت بازیگوشی‌های كودكانه حتی می‌تواند سبب ایجاد یبوست شود. در بسیاری موارد استرس‌هایی كه پدران و مادران بر كودك وارد می‌كنند نیز در این مساله بی‌تاثیر نیست. بخصوص در فرزندان مادران شاغل دوری از مادر در ساعات طولانی و عدم احساس آرامش و راحتی از سوی كودك می‌تواند سبب اختلال دفع در كودك شود. حتی آموزش‌های غلط و نامناسب مادر و پدر برای از پوشك گرفتن كودك در بسیاری از موارد نقطه آغـازگـر یبوست است كه كم‌كم دچار سیكل معیوب شده و به سمت مزمن شدن پیش می‌رود.
همان طور كه گفته شد، یبوست در اغلب موارد علت‌های ساده‌ای دارد و با آن كه به راحتی می‌تواند برطرف شود، رو به مزمن شدن می‌رود و مـی‌تـوانـد سبب ایجاد عوارضی شود. یكی از مهم‌ترین عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن قطر روده‌هاست كه سبب احتباس بیشتر مدفوع و كاهش حركات دفعی روده‌ها می‌شود. حتی گاهی در موارد نادر سبب سوراخ شدن روده می‌شود. یـكـی دیـگـر از عـوارض شـایـع یبوست مزمن، بی‌اختیاری دفع مدفوع است كه با آلوده شدن لباس زیر می‌تواند سبب جلب توجه والدین شود. از عوارض دیگر یبوست بخصوص در دختر بچه‌ها، عفونت‌های مكرر دستگاه ادراری است كه با درمان یبوست بهبود می‌یابد. افزایش فاصله دفع، اغلب منجر به بی‌اشتهایی، استفراغ و نفخ زیاد نیز می‌شود كه در كودكان با سنین كمتر بی‌قراری و تحریك‌پذیری و كم‌شدن اشتها را به دنبال دارد.
درمان:
محققان طب كودكان معتقدند یبوست در شیرمادرخواران نسبت به شیر خشك‌خواران كمتر اتفاق می‌‌افتد، اگر چه به علت جذب كامل شیر مادر در دفعات دفع در شیر مادر‌خواران كمتر است. ادامه تغذیه انحصاری شیرخوار با شـیر مادر و مراجعه به پزشك در این مورد ضروری است، زیرا یبوست مزمن در این سنین نیاز به بررسی‌هاو مداخله‌های پزشك دارد. با گذشتن سن كودك از مرز 6 ماهگی و آغاز تغذیه كمكی میزان ابتلا به یبوست نیز بیشتر می‌شود. در موارد زیادی عدم تحمل پروتئین شیر گاو می‌تواند سبب بروز یبوست شود كه در این موارد نیز لازم است مادران به صورت حاد و در فاصله زمانی كوتاهی شیر گاو را به میزان زیاد وارد رژیم غذایی كودك خود نكنند و از روزانه حدود چند سی‌سی شروع كنند. مصرف كافی آب و مایعات و سبزیجات پرفیبر و ملین مانند انجیر،آلو، زردآلو و سایر میوه‌ها و سبزی‌های تازه سبب نرم شدن مدفوع می‌شود. علاوه بر آن سبوس موجود در نان‌های سبوس‌دار و غلات نیز یك منبع خوب برای تامین فیبر غذایی است.
ذرت بو داده (پاپ كورن) یكی از منابع خوب سبوس‌ است كه اغلب كودكان آن را دوست دارند اما فراموش نكنید كه تمام این مواد غذایی را به گونه‌ای متناسب با قدرت جویدن كودك فراهم كنید زیرا عدم جویدن غذا خود می‌تواند یكی از علت‌های یبوست باشد هیچ‌گاه برای كودك خود بدون نظر پزشك داروی ملین استفاده نكنید و در صـورتـی‌كـه بـا رعـایـت رژیـم غـذایـی كودكتان همچنان یبوست دارد، با پزشك مشورت كنید.
بیشتر موارد یبوست در كودكان با تغذیه صحیح كودك و توجه به مسائل روحی ــ روانی وی قابل درمان است. این كودكان اغلب به دلایل مختلفی هنگام اجابت مزاج مدفوع خود را نگه می‌دارند و دفع را به تعویق می‌اندازند كه به این ترتیب مدفوع آب بیشتری از دست می‌دهد، سفت و خشك می‌شود و ممكن است دفع آن با سختی و درد همراه شده و باعث نگه‌ داشتن بیشتر مدفوع و تسلط كودك بشود. این سیكل معیوب می‌تواند مثلا به دنبال یك شقاق مقعد كه سبب دفع دردناك می‌شود، ایجاد گردد. بنابراین مهم‌ترین اصل در پیشگیری از یبوست مزمن، برطرف كردن علت حاد آن است. اضطراب و عجله برای دفع در كودك و سایر مسائل روانی یكی از مهم‌ترین علت‌های ایجاد یبوست است. این مساله بخصوص در سنین آموزش رفتن به توالت و اجابت مزاج اهمیت بیشتری دارد. ایجاد كردن یك الگوی منظم برای دفع در كودك می‌تواند این مساله را تا حد زیادی حل كند. پدرها و مادرها می‌‌توانند با یك برنامه منظم پس از صرف صبحانه و شام برای تخلیه روده كودك 5 تا 10 دقیقه كودك را مجاب به نشستن در توالت كنند. چنین برنامه منظمی بتدریج الگوی دفعی كودك را تنظیم می‌كند.
ماساژ ملایم شكم كودك ، می تواند از تا حدی مشكل او را برطرف كند، همچنین خواباندن او به پشت وخمیده نمودن پاهایش بسمت شكم ، بهمراه چرخش ملایم در جهت عقربه های ساعت نیز روش نسبتا مؤثری در برطرف كردن این مشكل می باشد.در كودكان بالای 6 ماه كه از این روش نتیجه نگرفته باشند میتوان ( زیر نظر پزشك ) از شیاف های گلیسرین برای نرم كردن مدفوع استفاده كرد .
استفاده از این شیافها تنها برای یك تا دو بار مجاز است . در صورتی كه پاسخ مناسبی از این كار حاصل نشد ، حتما با پزشك خود مشورت نمائید .
استفاده از روش های تنقیه یا مصرف شل كننده های مدفوع بدون تجویز پزشك ، توصیه نمی شود.
نكات بسیار مهم :
در كودكان زیر 3 ماه اگر یبوست بیشتر از 24 ساعت بطول انجامید، ودر كودكان 3 ماهه تا 11 ساله اگر یكهفته درمان در منزل مفید واقع نشد ،
همچنین در موارد مزمن اگر ، به مرور بر شدت بیماری افزوده شود ، یا مشكلات جدیدی در حال پیدایش است ، درد مقعدی یا دردهای شكمی بوجود آیند ، یا نسبت به قبل افزایش یابند ، تب به تابلوی بیماری افزوده شود ، خون در مدفوع دیده شود ، مقدار آن نسبت به قبل بیشتر شود ، یا بیشتر از یكهفته ادامه یابد ، حتما با پزشك خود مشورت كنید.
براي عضويت در خبرنامه ني ني بان و اطلاع از بهترين و پربيننده ترين مطالب، کافي است يک بار فرم عضويت ما را از اينجا پر کنيد.