غذای کمکی برای کودکان، از کی شروع کنیم؟

شهرزاد: به تازگی تحقیقی منتشر شده است که براساس آن توصیه میشود، تغذیه کمکی را از 4 ماهگی آغاز کنید تا شیرخوار دچار فقر آهن نشود. برای آن که در مورد صحت این تحقیق بیشتر بدانیم از دکتر مرندی خواستیم در این مورد راهنماییمان کند.

 

 

بهترين تغذيه تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر است

 

همانطور كه مطالعات مختلف در سراسر دنيا، در كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته نشان داده است و مورد تاييد سازمان جهاني بهداشت، يونيسف و آكادمي كودكان آمريكا و كاندلا، استراليا، اروپاي غربي و. . . است، بهترين تغذيه تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر است.

 

تا قبل از اين سن، شير مادر براي رشد شيرخوار كافي است. غذاي اصلي بچه ها شير است و اگر احتمالا شير مادر ناكافي باشد، پزشك بايد قبل از 6 ماهگي براي شيرخوار شيرخشك تجويز كند و رشد او را با شيرخشك يا شير كمكي تامين كند.

 

اگر منحني رشد دچار افت شد، والدين بايد بلافاصله با تجويز پزشك به شيرخوار شيرخشك بدهند، البته در وعده هاي شبانه روز نبايد اين ميزان شيرخشك زياد باشد بلكه بايد با استكان، ليوان، قاشق يا حتي با سرنگ و قطره چكان و نه با شيشه به شيرخوار شيرخشك بدهند.

 

البته ابتدا بايد مادر از هر دو سينه به شيرخوار شير بدهد و بعد از اينكه مطمئن شد هر دو سينه كاملا تخليه شده و با اين حال شيرخوار گرسنه است و منحني رشد رو به كاهش است، بلافاصله بعد از وعده هاي شيردهی ميتواند شيرخشك از قبل آماده را به شيرخوار بدهد.

 

والدين بايد مراقب باشند زيرا اگر با شيشه به نوزاد شيرخشك دهند ممكن است، شيرخوار ديگر سينه مادر را نپذيرد. شير مادر علاوه بر اينكه غذاي كاملي است مواد مختلفي براي جلوگيري از عفونت، آلرژي و بسياري بيماريهاي دوران بزرگسالي دارد و توصيه همگاني بر آن است كه تا پايان 6 ماهگي تنها شير مادر داده شود.

 

اگر افرادي زودتر از 6 ماهگي به طور روتين به شيرخواران غذاي كمكي ميدهند، كار اشتباهي است. زودتر از 6 ماهگي دادن غذاي كمكي براي عموم بچه ها خطاي بزرگي است، مگر در موارد خاصي كه برخي بيمار يها سبب شود پزشك غذا را براي بچه ها سريعتر آغاز كند.

 

يكي از عيبهاي آغاز زودهنگام غذاي كمكي اين است كه غذاي كمكي خطر آلرژي و اسهال را افزايش ميدهد. در پايان 6 ماهگي تكامل دستگاه گوارش بيشتر شده و احتمال آلرژي كمتر ميشود و درصد عفونتهاي گوارشي هم پايين مي آيد.

 

مطالعات دنیا نشان داده، حتي افرادي كه تا پايان 9 ماهگي فقط به شيرخوار شير مادر ميدهند، فرزندان سال متري دارند. هيچ دليلي وجود ندارد كه بخواهيم غذاي كمكي را زودتر شروع كنيم.

 

اگر هم در پايان 6 ماهگي غذاي كمكي را آغاز ميكنيم تنها براي آشنا كردن شيرخوار با طعم غذاها و عادت دادن او با غذاخوردن با دست و قاشق است.

 

غذاي كمكي بيشتر براي آموزش است نه براي اينكه شيرخوار به اين مواد نياز دارد. دادن زودتر غذاي كمكي مطلقا توصيه نميشود، مگر در موارد استثنايي كه براي شيرخواران بيمار با تجويز پزشك توصيه ميشود.

 

غذای کمکی را با آرد برنج شروع کنید!

 

شروع غذاي كمكي بايد با ساده ترين مواد غذايي باشد، در عين حال كه انرژي لازم را دارد كمترين اثر آلرژني را داشته باشد. اگر در پايان 6 ماهگي غذاي كمكي آغاز مي شود بهتر است مادر مثلا فرني را با شير خود درست كند و موادي كه در آن استفاده ميشود در درجه اول بايد برنج باشد، زيرا آلرژن بودن آن از هر ماده ديگري كمتر است.

 

دادن گندم را بايد تا پايان 8 ماهگي به تاخير انداخت. اگر شير مادر كفاف ندهد مي توان فرني را با شير پاستوريزه يا شير گاو يا شيرهاي مدت دار درست كرد.

 

بادام را نيز مي توان آسياب كرد تا دانه هاي آن قابل هضم باشد. ميتوان حريره بادام را از صافي رد كرد و شيره آن را به شيرخوار داد. اگر مواد به قدري ريز شده كه خوردن آن براي شيرخوار راحت باشد، بهتر است خود مواد جامد را هم به شيرخوار داد زيرا شيره آن بيشتر روغن و مواد جامد آن حاوي پروتئين است.

 

بعد از فرني و حريره نيز مي توان به شيرخوار سوپ داد. در سوپ بايد از ساده ترين مواد استفاده كنيم. به عنوان نمونه مقداري هويج، برنج و گوشت گوسفند را بايد به حدي پخت كه بتوان آن را له كرد تا قابل بلعيدن باشد.

 

بهتر است ابتدا فرني، حريره يا سوپ رقيق تر و غلظت آن كمي از شير مادر بيشتر باشد. به مرور مي توان غلظت آن را بيشتر كرد و در ظرف مدت كوتاهي به غلظتي شبيه هليم رساند كه به آساني از قاشق نريزد.

 

هر چه غذا رقيقتر باشد كالري آن كمتر است. به هر حال تمامي مواد غذايي را ميتوان به مرور به كودك داد و اولويت بر آن است كه غذاهايي به شيرخوار داد كه كمترين اثر آلرژيزايي و بيشترين ميزان كالري و مواد مغذي را داشته باشد.

 

مثلا ميوه خيلي پركالري نيست و به عنوان نخستين مواد غذايي مطلوب نيست، با اين حال اگر مادر به دلایلي دوست دارد كه به فرزندش ميوه بدهد مي تواند كمي موز رسيده را له كرده و به او بدهد.

 

بين هر ماده غذايي كه به كودك ميدهيم، بهتر است 5 روز فاصله بگذاريم يعني غذاي كمكي را از فرني شروع كنيم، 5 روز بعد حريره و 5 روز بعد سوپ. بعد از چند هفته مادر اين فرصت را دارد كه تمامي مواد غذايي را به مرور به فرزندش بدهد.

 

مولتی ویتامین و قطره آهن در کنار تغذیه تکمیلی

 

متخصصان اطفال معمولا برای شیر خواران مولتی ویتامین و قطره آهن تجویز میکنند . ويتامين D اگر در كشوري مانند كشور ما به صورت جداگانه وجود نداشته باشد به صورت مولتي ويتامين يا ويتامين A+D تجويز مي شود.

 

از نظر آهن باید گفت، در بدن نوزادي كه به دنيا مي آيد مقداري ذخيره آهن وجود دارد، در شير مادر هم مقداري آهن وجود دارد اگرچه مقدار آن كم است، ولي جذب بسيار خوبي دارد و تا حدود زيادي مجموعه ذخيره آهن بدن نوزاد و آنچه در شير مادر است تا حدود 9 ماهگي براي شيرخواران كفايت مي كند.

 

براي اطمينان در پايان 6 ماهگي وقتي غذاي كمكي شروع ميشود همراه مولتي ويتامين بايد به شيرخوار قطره آهن هم داد. آغاز قطره آهن قبل از 6 ماهگي اين عيب را دارد كه چون ميكروب كشي شير مادر را از بين ميبرد، ضررش قطعا بيش از منفعتش است.

 

كساني كه از ترس اين كه شيرخوارشان دچار فقر آهن شود، به او قطره آهن اضافي مي دهند، اثر ميكروب كشي شير مادر را از بين ميبرند و فرزندشان را در معرض انواع عفونت ها و به ويژه عفونت هاي گوارشي مانند اسهال قرار ميدهند.

 

توصیه آخر به مادران شیرده

 

وقتي دادن غذاي كمكي در پايان 6 ماهگي آغاز شود، باز هم بايد تا پايان يك سالگي غذاي اصلي شير باشد و بايد به مادران توصيه كرد، نه تنها وعده هاي دادن شير را كم نكنند بلكه با زياد كردن آن باعث شوند توليد شير بيشتر شود.

 

وقتی مادر اشتباها به شيرخوار غذاي كمكي بيشتري ميدهد، بچه براي مدت بيشتري مي خوابد، دفعات مكيدن پستان كمترمي شود و شير مادر كاهش مي يابد. بهتر است تا پايان يك سالگي غذاي اصلي شير باشد.