با یبوست کودکان چه باید کرد؟

یک تغییر جزئی در رژیم غذایی می‎تواند موجب یبوست یا اسهال موقت شود. وقتی کودک به یبوست مبتلا می‎شود، حرکات روده او کمتر از معمول و مدفوع او سفت‎تر از حد طبیعی است. عادات دستشویی رفتن کودکان با هم متفاوت است. برخی از آن‎ها روزی دو بار دفع مدفوع دارند و برخی دیگر، هر دو یا سه روز یک‎بار. این روند، کاملاً طبیعی بوده و نباید سعی در تغییر آن داشت. تعداد دفع مدفوع شیرخواران سالم متفاوت است و به وضعیت بدن آن‌ها بستگی دارد. به‎عنوان مثال بعضی از شیرخواران به ازای هر وعده شیر خوردن، یک بار مدفوع می‌کنند و برخی دیگر فقط یک بار در هفته مدفوع می‌کنند که هر دو طبیعی است. 

اصطلاح یبوست زمانی به‎کار می‌رود که مدفوع به حدی سفت باشد که نتواند به راحتی از روده خارج شود. برخی از والدین فکر می‌کنند که شکم کودک هر روز باید کار کند، در صورتی که این به طبیعت نوزاد بستگی دارد. آنچه اهمیت دارد، سهولت دفع مدفوع است و تعداد دفعات دفع مدفوع به اندازه آن، مهم نیست. به عبارت دیگر، در صورتی که کودک، به راحتی مدفوع نسبتاً نرم را تخلیه می‌کند، دچار یبوست نیست حتی اگر او هر چند روز یک‎بار مدفوع دفع می‌کند. با افزایش سن، معمولاً تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش می‌یابد ولی حجم آن افزایش می‎یابد.

اگر بعد از مدتی از تولد، شیر مادر قطع شود و به نوزاد شیر خشک داده شود، عادت اجابت مزاج کودک دچار تغییر می‌شود. به‏‎طور کلی، کودکانی که شیر خشک مصرف می‌کنند، بیشتر دچار یبوست می‌شوند. در برخی از این موارد به پیشنهاد پزشک، می‌توان آب بیشتری به شیر خشک افزود که مانع یبوست شود. اغلب اطفال در دوره‌ای دچار یبوست می‌شوند ولی معمولاً این دوره‌ها کوتاه‎مدت بوده و با درمان‌های ساده و معمولی بهبود می‌یابند. اغلب کودکان با شروع غذاهای کمکی و یا وقتی یاد می‎گیرند بنشینند یا چهار دست‎وپا راه بروند و نیز پیش از اینکه بتوانند راه بروند، دچار یبوست خفیفی می‌شوند. مادران باید توجه کنند که برخی نوزادان در زمان اجابت مزاج، به خود فشار می‌آورند تا حدی که صورتشان سرخ می‌شود، اما اگر مدفوع سفتی نداشته باشند، مبتلا به یبوست نیستند و در این موارد، اگر مشکلات دیگری وجود نداشته باشد، نیاز به درمان نخواهد بود.  دیگر علائم یبوست عبارتند از: دردهای قولنجی شکم، بادکردن شکم، تهوع و ... .

علل یبوست کودکان

علل زیر می‌توانند موجب یبوست کودک شوند:

- تغییر در غذای کودک به‎عنوان مثال از شیر گرفتن و شروع غذاهای کمکی

- مصرف شیر یا لبنیات به‎ویژه در اطفال زیر دو سال

- عدم مصرف کافی آب طی فعالیت و بازی به‎ویژه در مناطق گرمسیر

- نامنظم غذا دادن به کودک (وقتی غذا به‎طور منظم و سر ساعت خاصی سرو شود، کودک به این برنامه عادت کرده و عمل دفع او منظم‌تر می‌شود.)

- دستشویی نرفتن کودک به دلیل تنبلی یا ترس از توالت به هر دلیل مثلاً وجود سوسک

- به هم خوردن نظم طبیعی زندگی کودک مثل تغییر مکان زندگی، شروع تحصیل و ...

- مصرف برخی از داروها

اقدامات لازم در منزل

اگر کودک شما به‎طور موقت دچار یبوست شده است، نگران نباشید. این عارضه او را اذیت نخواهد کرد. به او مسهل ندهید و در بطری شیرش شکر اضافه نکنید چون این کار عملکرد طبیعی روده‌های او را مختل خواهد کرد. به ویژه زمانی که هوا خیلی‎گرم است، به کودک مایعات فراوان دهید تا مدفوع را نرم کند. آب‌میوه طبیعی به درمان یبوست کمک می‌کند. وقتی کودک در توالت است، او را به عجله کردن مجبور نکنید اما اجازه ندهید که خیلی طولانی در آنجا بماند. اگر به نظر می‌رسد که دچار یبوست شده است، پیش از رفتن به توالت، روی باسنش پماد پترولیوم بمالید تا حرکات روده‌ای او را تسهیل کند. سعی کنید فیبر بیشتری در رژیم غذایی کودکتان بگنجانید چون حجمی را که به روده‌ها کمک می‌کند تا محتویات خود را گرفته و آن را حرکت دهد، تأمین می‌نماید. مادرانی که خود یبوست دارند، ممکن است این مشکل را از طریق شیر به کودکشان منتقل کنند. بنابراین اگر به کودک خود شیر می‌دهید، میوه و سبزیجات، روغن زیتون و غذاهای فیبردار بیشتری مصرف کنید.

منابع سرشار از فیبر

برخی از انواع غذاها که از نظر فیبر غنی هستند، عبارتند از: نان سبوس‌دار، برشتوک سبوس‌دار، میوه‌های تازه پوست‎کنده مانند: گلابی و هلو، میوه‌های خشک‎شده مانند برگه آلو و زردآلو و انجیر خشک که می‌توان آن‌ها را در آب ولرم خیس کرد و به کودک داد، سبزیجات تازه مانند هویج و کرفس، پوره سیب‌زمینی و کلم بروکلی نیم‌پز. غذاهای تازه همیشه بهترین گزینه هستند. سبزیجات و میوه‌ها باید خوب شسته شوند. برای کودکان زیر یک‎سال هسته‌ها و ریشه‌های میوه جدا شده و پوست کنده شوند. برای نوزاد زیر هشت‎ماه، غذا به صورت پوره درآورده شود.

مراجعه به پزشک

پزشک احتمالاً یک مسهل ضعیف تجویز خواهد کرد و در رابطه با رژیم غذایی کودک، توصیه‌هایی انجام خواهد داد. اگر رگه‌هایی از خون در مدفوع کودک وجود دارد، ممکن است که پارگی ناچیزی در جداره مقعد ایجاد شده باشد.  بنابراین ممکن است پزشک پمادی برای چرب کردن این ناحیه تجویز کند.