علائم سقط بارداری، مشکوک شدید؟

به از دست رفتن محصول باردارى، در بیست هفته اول باردارى، سقط گفته مى‌شود. حدود ده تا بیست درصد از باردارى‌هاى قطعى، به سقط ختم مى‌شوند، و بیش از ٨٠ درصد از این سقط‌ها، قبل از ١٢ هفتگى رخ مى‌دهند. این آمار شامل از دست رفتن تخمک‌هاى بارور شده قبل از شکل گرفتن باردارى نمى‌شود. مطالعات نشان مى‌دهند که ٣٠ تا ٥٠ درصد تخمک‌هاى بارور شده، قبل یا طى فرآیند لانه گزینى، از بین مى‌روند. به قدرى سریع که حتی قاعدگی فرد نیز سر وقت اتفاق مى‌افتد.

 

چه چیزى باعث سقط مى‌شود؟

بین ٥٠ تا ٧٠ درصد سقط‌هایى که در سه ماهه اول رخ مى‌دهند به علت وجود ناهنجارى‌هاى کروموزومى در تخمک بارور شده است. به این معنى که تعداد کروموزوم‌هاى تخمک یا اسپرم نادرست بوده است و درنتیجه تخمک بارور شده نتوانسته است به رشد خود ادامه دهد. گاهى اوقات سقط به دلیل وجود مشکل در روند رشد اولیه اتفاق مى‌افتد. به عنوان مثال، تخمکى که به طور کامل در دیواره رحم کاشته نشده است، یا رویانى که نواقص ساختارى مانع رشد آن شده است، پس از چند هفته سقط می‌شود. از آنجایى که پزشکان، پس از هر سقط، بررسى‌هاى همه جانبه‌اى انجام نمى‌دهند، نمى‌توان علت سقط را پیدا کرد. حتى پس از دو یا سه سقط متوالى نیز باز هم دلیل سقط نامعلوم است.

 

زمانى که تخمک بارور شده مشکل کروموزومى داشته باشد، به آن تخمک سوخته مى‌گویند. در این مورد، تخمک بارور شده، در دیواره رحم کاشته مى‌شود و جفت و کیسه آب هر دو تشکیل مى‌شوند، اما رویانى وجود ندارد. از آنجایى که جفت، آغاز به ترشح هورمون مى‌کند، جواب اولیه آزمایش باردارى مثبت مى‌شود، اما زمانى که سونوگرافى صورت مى‌گیرد، مشخص مى‌شود که کسیه آب خالى است. در برخى موارد، رویان، کمى رشد مى‌کند اما چون داراى ناهنجارى است، نمى‌تواند زنده بماند و قبل از تشکیل قلب، رشدش متوقف مى‌شود. معمولاً اولین صداى قلب جنین در شش هفتگى توسط سونوگرافى شنیده مى‌شود؛ اگر ضربان قلب نوزادتان طبیعى بود و شما هیچ یک از علائم خونریزى و انقباض را نداشتید، احتمال سقط جنین در شما خیلى کم است و این احتمال با گذشت هر هفته از باردارى کمتر هم مى‌شود.

 

سقط با چه علایمی ظاهر میشود؟

لکه بینى یا خونریزى واژینال، از اولین علائم سقط هستند. به یاد داشته باشید که معمولاً از هر چهار زن یک نفر، در اوایل باردارى خود با لکه بینى یا خونریزى مواجه مى‌شود که بیشتر این باردارى‌ها منجر به سقط نمى‌شوند. حتى ممکن است به دنبال خونریزى، درد شکم نیز داشته باشید. دردى مقاوم و انقباضى که مى‌تواند شدید یا ملایم باشد. احتمالاً در قسمت تحتانى ستون فقرات نیز به علت فشار لگنى درد زیادى حس مى‌کنید. اگر درد و خونریزى دارید، احتمال حفظ جنین پایین است. البته بروز لکه بینى، خونریزى و درد زیر دل در اوایل باردارى، همگى مى‌توانند علائم باردارى خارج رحم یا باردارى مولار نیز باشند. در صورت مشاهده این علائم سریعاً پزشکتان را در جریان بگذارید تا اقدامات لازم را انجام دهد. در صورتى که Rh خون شما و همسرتان یکسان نباشد و یکى منفى و دیگرى مثبت باشد، دو یا سه روز پس از اولین علائم خونریزى، گلوبولین ایمنى Rh به شما تزریق مى‌شود، تا از خطر سقط جلوگیرى شود. معمولاً در معاینات اولیه احتمال سقط مشخص مى‌شود.

 

مثلاً پزشک صداى ضربان قلب جنین را نمى‌شنود، یا متوجه مى‌شود که رحم شما به اندازه‌اى که باید رشد نکرده است. اغلب، رشد رویان یا جنین، چند هفته قبل از بروز علایم خونریزى، متوقف مى‌شود. اگر پزشکتان به سقط مشکوک شود، سونوگرافى و آزمایش خون انجام مى‌دهد.

 

اگر مشکوک به سقط شدم، باید چه کارى انجام دهم؟

هرگاه در طول باردارى با علائم غیر طبیعى مثل خونریزى یا انقباضات رحمى روبه‌رو شدید، با پزشکتان تماس بگیرید. پزشک بررسى مى‌کند که خونریزى مربوط به کدام قسمت است. همچنین میزان hCG خونتان را طی دو تا سه روز اندازه گیرى مى‌کند، تا میزان رشد جنین را بررسى کند. اگر لکه‌بینى یا خونریزى داشته باشید و پزشکتان کوچکترین شکى به باردارى خارج رحمى داشته باشد، بلافاصله دستور سونوگرافى مى‌دهد. اگر در سونوگرافى مشکلى مشاهده نشد و شما همچنان لکه بینى داشتید، در هفته هفتم نیز باید سونوگرافى انجام دهید. در این زمان اگر پزشک متوجه ضربان طبیعى قلب رویان شود، احتمال سقط پایین است و بارداریتان ادامه مى‌یابد، و در صورت ادامه لکه بینى باز هم نیاز به سونوگرافى پیدا مى‌کنید.

 

اما اگر پزشک متوجه شود که رویان رشد کرده، ولى ضربان قلبى وجود ندارد، به این معناست که رویان زنده نمانده است. اگر در سه ماهه دوم باردارى هستید و سونوگرافى نشان مى‌دهد که گردنه رحم باز شده است، پزشک عمل سرکلاژ را انجام مى‌دهد. در این روش دهانه رحم دوخته مى‌شود تا از احتمال سقط یا زایمان زودرس جلوگیرى شود. وقتى از این روش استفاده مى‌شود، یعنى جنین رشد طبیعى داشته و سالم است و هیچگونه عفونت رحمى نیز وجود ندارد. اگر علایم سقط در شما نمایان شود، پزشک دستور استراحت مطلق به شما مى‌دهد تا شانس سقط کاهش یابد. حتى ممکن است در صورت وجود خونریزى یا انقباض رحمى، اجازه برقرارى رابطه جنسى به شما ندهد. البته به طور کلى رابطه جنسى در باردارى منجر به سقط نمى‌شود، اما بهتر است با وجود علائم این چنینى از انجام آن خوددارى کنید. ممکن است در این مدت خونریزى و انقباض ادامه داشته باشد، از پد بهداشتى به جاى تامپون استفاده کنید، و براى کاهش دردهایتان استامینوفن مصرف کنید.

 

زمانى که سقط رخ مى‌دهد، خونریزى و درد به تدریج افزایش مى‌یابد تا اینکه محصول باردارى که همان جفت و بافت‌هاى جنینى است، دفع شود. این دفعیات معمولاً به رنگ خاکسترى و همراه با لخته‌هاى خون هستند. اگر مى‌توانید، محصول دفع شده را در یک ظرف تمیز قرار دهید تا پزشک با بررسى آن، علت سقط را متوجه شود.

 

چه عواملى خطر سقط را بالا میبرد؟

هر خانم باردارى ممکن است دچار سقط شود، اما زمینه سقط در بعضى بالا‌تر است. در اینجا به برخى از فاکتورهاى خطرساز اشاره مى‌کنیم:

 

- سن: هر چه سن مادر، بالاتر باشد، احتمال اینکه رویان، ناهنجارى‌هاى کروموزومى داشته باشد، افزایش مى‌یابد و در نتیجه سقط اتفاق مى‌افتد. در واقع احتمال سقط در یک زن چهل ساله دو برابر یک زن بیست ساله است. 

 

- سابقه سقط: زنانى که دو بار یا بیشتر، سقط متوالى داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر سقط قرار دارند.

 

  - بیمارى‌هاى مزمن: بیمارى‌هایى مانند، دیابت کنترل نشده، اختلالات ارثى لخته شدن خون، اختلالات خود ایمنى (مانند: سندروم آنتى فوسفولید یا لوپوس) و اختلالات هورمونى (مانند: سندروم تخمدان پلى کیستیک) همگى مى‌توانند شرایطى را به وجود آورند که منجر به سقط شود.

 

-مشکلات مربوط به رحم یا گردنه رحم: ناهنجارى‌هاى مادرزاد رحمى، چسبندگى شدید رحمى، یا ناهنجارى گردنه رحم کوتاه و ضعیف، مشکلاتى هستند که احتمال خطر سقط را افزایش مى‌دهند. وجود رابطه بین فیبرویید رحمى و سقط نیز جاى بحث دارد، اما اکثر فیبرویید‌ها مشکلى ایجاد نمى‌کنند. 

 

-سابقه نواقص مادرزادى و مشکلات ژنتیکى: اگر خودتان، همسرتان، یا یکى از اعضاى خانواده، ناهنجارى ژنتیکى دارد، یا در باردارى قبلیتان، با مشکل ژنتیکى در جنین روبه‌رو شدید، یا کودکى با معلولیت مادرزادى دارید، بیشتر در معرض خطر سقط قرار دارید. 

 

-عفونت‌ها: تحقیقات نشان داده است که ابتلا به عفونت‌هاى ویروسى و باکتریایى، مانند لیستریا، اوریون، سرخک، سرخجه، سیتومگالو، پاروو، سوزاک، و HIV، خطر بروز سقط را بالا مى‌برند.

 

-مصرف سیگار، الکل، و مواد مخدر: سیگار کشیدن، الکل و مصرف مواد مخدرى چون کوکائین و قرص‌هاى روانگردان در باردارى، خطر سقط را افزایش مى‌دهند. برخى مطالعات، وجود رابطه بین مصرف مواد کافئینى خیلى بالا و افزایش خطر سقط را تأیید مى‌کنند.

 

-داروها: مصرف برخى دارو‌ها خطر بروز سقط را افزایش مى‌دهد. بنابراین درباره هر دارویى که مصرف مى‌کنید از پزشکتان سؤال کنید، حتى زمانى که قصد اقدام به باردارى دارید. دارو‌هاى بدون نسخه شامل قرص‌هاى ضد التهاب غیر استروئیدى مانند ایبوپروفن و آسپرین نیز از این قاعده مستثنى نیستند. 

 

-سموم محیطى: قرار گرفتن در معرض برخى عوامل محیطى شامل سرب، آرسنیک، و مواد شیمیایى مانند فرمالدهید، بنزن، و اتیلن اکسید؛ و قرار گرفتن در معرض میزان بالاى امواج رادیویى یا گازهاى بیهوشى، مى‌توانند خطر سقط را افزایش دهند. 

 

-عوامل پدرى: معدود افرادى درباره رابطه بین شرایط پدر و خطر سقط، اطلاعات دارند. مطالعات نشان مى‌دهند که افزایش سن پدر در بروز سقط مؤثر است. همچنین، اسپرم‌هایى که در معرض سموم محیطى قرار گرفته‌اند و مى‌خواهند تخمکى را بارور سازند، خواه ناخواه خطر بروز سقط را افزایش مى‌دهند. براساس اطلاعات به دست آمده، پدرى که در معرض جیوه، سرب، و برخى مواد شیمیایى مصنوعى و آفت‌کش‌ها قرار گرفته است، خطر سقط را بالا مى‌برد. 

 

چاقى: برخى مطالعات، وجود رابطه بین چاقى و سقط را تأیید مى‌کنند. 

 

آزمایشات تشخیصى: احتمال ضعیفى وجود دارد که پس از انجام برخى آزمایشات تشخیصى ژنتیکى مانند، نمونه گیرى از جفت یا آمنیوسنتز، خطر سقط بالا برود.  همچنین باردار شدن سه ماه پس از زایمان قبلى، خطر بروز سقط را افزایش مى‌دهد.

 

سقط جنین داشته‌ام اما محصول باردارى به طور کامل خارج نشده است؛ چه باید بکنم؟

روش‌هاى مختلفى براى حل این مشکل وجود دارد. اگر خطرى سلامتى شما را تهدید نمى‌کند، مى‌توانید صبر کنید تا بافت‌هاى به جا مانده به خودى خود، دفع شوند. در بیش از نیمى از زنانى که با سقط ناتمام روبه‌رو مى‌شوند، تا یک هفته پس از سقط اولیه، سقط ثانویه بى‌اختیار اتفاق مى‌افتد. در برخى موارد شما مى‌توانید از دارو استفاده کنید تا به این روند، سرعت ببخشید. البته دارو‌ها نیز عوارض ثانویه‌اى مانند، حالت تهوع، استفراغ و اسهال به همراه دارند. اگر احساس مى‌کنید انتظار کشیدن، هم از نظر فیزیکى و هم از نظر روانى، سخت است، احتمالاً تصمیم مى‌گیرید که بافت به جا مانده را خارج کنید. براى این منظور روشى به نام کورتاژ وجود دارد. اگر منتظر ماندن براى دفع خود به خودى جفت، براى شما ضرر داشته باشد، مثلاً خونریزى یا عفونت داشته باشید، و یا اگر سقط دوم یا سومتان باشد، پزشک کورتاژ را تجویز مى‌کند.  

 

کورتاژ چطور انجام می‌شود؟

این عمل یک روزه، نیازى به بسترى شدن ندارد. مانند عمل‌هاى دیگر باید از شب قبل ناشتا باشید. امروزه بیشتر پزشکان، کورتاژ توسط مکش را توصیه مى‌کنند زیرا نسبت به کورتاژ‌هاى سنتى، هم سریع‌تر است و هم کم خطر‌تر. ابتدا به شما داروى آرامبخش تزریق مى‌شود. سپس پزشک یک آیینه پزشکى را از طریق واژن وارد مى‌کند تا گردنه رحم قابل مشاهده باشد. در این زمان داروى بى حسى موضعى به گردن رحم تزریق مى‌شود. سپس به وسیله یک انبر دهانه رحم باز مى‌شود. در کورتاژ به وسیله مکش، لوله پلاستیکى توخالى وارد رحم مى‌شود و بافت‌هاى باقیمانده را با مکش جدا مى‌کند. در کورتاژ به روش سنتى، یک وسیله قاشق مانند، وارد رحم مى‌شود و دیواره رحم را به آرامى مى‌تراشد تا بافت باقیمانده کنده شود. در این روش کل عمل بیش از ١٥ تا ٢٠ دقیقه طول نمى‌کشد و بافت در کمتر از ده دقیقه به خودى خود خارج مى‌شود.

 

پس از سقط چه اتفاقى مى‌افتد؟

بعد از سقط تا یک روز درد زیر دل و تا یک الى دو هفته خونریزى ملایم خواهید داشت. از پد بهداشتى به جاى تامپون استفاده کنید و براى کاهش دردهایتان استامینوفن مصرف کنید. تا دو هفته از برقرارى رابطه جنسى، رفتن به شنا، دوش گرفتن، و استفاده از دارو‌هاى واژینال، خوددارى کنید. اگر خونریزیتان به قدرى شدید شد که در عرض یک ساعت یک پد کاملاً آغشته به خون شد، و یا علایم عفونت مانند تب، درد شدید، یا ترشحات بد بوى واژینال، در شما ظاهر شد سریعاً با پزشکتان تماس بگیرید. آیا هر سقطى نشانه سقط مکرر در آینده است؟ طبیعى است که بعد از یک سقط نگران باردارى‌هاى آینده‌تان باشید، اما متخصصان بارورى، یک سقط را نشانه وجود مشکل در شما یا همسرتان نمى‌دانند. بعضى از پزشکان پس از دو سقط پى در پى، به ویژه اگر بالاى ٣٥ سال سن دارید از شما آزمایش ژنتیک مى‌گیرند. برخى دیگر با سقط سوم، آزمایشات را آغاز مى‌کنند. اما اگر سقط در شرایط خاصى رخ داده باشد، مثلاً در سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم به علت ضعف دهانه رحم، پس از اولین سقط نزد متخصصان باردارى پرخطر فرستاده مى‌شوید تا باردارى بعدیتان به شدت تحت نظر باشد.

 

چه زمانى مى‌توان اقدام به باردارى بعدى کرد؟

باید کمى صبر کنید. بهتر است چهار تا شش هفته به رحم استراحت بدهید. برخى متخصصان توصیه مى‌کنند تا دو دوره قاعدگى صبر کنید تا هم از نظر روحى و هم از نظر فیزیکى براى باردارى بعدى آمادگى پیدا کنید. در این مدت حتماً از روش‌هاى پیشگیرى استفاده کنید، زیرا روند تخمک گذارى از دو هفته بعد از سقط آغاز مى‌شود.

 

چگونه از نظر روانى با این قضیه کنار بیاییم؟

 کاملاً طبیعى است که شوکه شدید و احساس غم، افسردگى، گناهکارى، عصبانیت، و ناتوانى مى‌کنید. روزها، هفته‌ها، و حتى ماه‌هاى بعد از سقط واقعاً سخت و دردناک هستند. منزوى و حساس شده‌اید و نمى‌توانید تمرکز کنید یا بخوابید. به همه، اعلام کرده‌اید که باردار هستید و حالا نگرانید که چطور این موضوع را به آنها اطلاع دهید. همه اینها راه حل دارند. به کمک راهنمایى‌هاى زیر از این مشکلات عبور کنید:

 

- شما مقصر نیستید. سقط مى‌تواند براى هر خانم باردارى اتفاق بیفتد. خیلى راحت با همسرتان درباره این موضوع و اثرات روحى آن بر خودتان صحبت کنید. خودتان یا همسرتان را مقصر ندانید و قضاوت نا به جا نکنید.

 

- به خودتان زمان دهید. با گذشت زمان هم از نظر فیزیکى و هم از نظر روحى، بهبود خواهید یافت.

 

- از کار فاصله بگیرید. حتى اگر از نظر جسمى بهبود یافته‌اید، کمى از کارتان فاصله بگیرید تا بتوانید اتفاقى را که برایتان افتاده است، هضم و قبول کنید. اگر فکر مى‌کنید با معطوف کردن حواستان به چیزهاى دیگر مى‌توانید این اتفاق را نادیده بگیرید، سخت در اشتباه هستید. براى یک مسافرت کوتاه برنامه ریزى کنید، و در آرامش با این قضیه کنار بیایید.

 

- از همسرتان توقع نداشته باشید به اندازه شما ناراحت باشد. متوجه باشید که ابراز احساسات در مردان با زنان متفاوت است. اگر مى‌بینید همسرتان به اندازه شما ناراحت نیست، تصور نکنید که قضیه برایش اهمیتى ندارد. برخلاف زنان که نیاز به یک حامى دارند تا احساساتشان را براى او بیان کنند، مردان، احساساتشان را بروز نمى‌دهند و ناراحتى‌هایشان را در درونشان هضم مى‌کنند. زیرا دوست دارند قوى باشند و به همسرشان حس حمایت بدهند. پس احساسات و احتیاجاتتان را با او در میان بگذارید اما اجازه دهید هر کسى به روش خودش با ناراحتیش کنار بیاید.

 

- از دیگران فاصله نگیرید. اگرچه کار سختى است اما سعى کنید داستان را براى دیگران تعریف کنید. با این کار احساس مى‌کنید تنها نیستید، و تعجب خواهید کرد وقتى ببینید خیلى از دوستان، همکاران، همسایه‌ها و حتى فامیل نیز یک بار با این اتفاق رو‌به‌رو شده‌اند. بعضى افراد دوست دارند چیزى بگویند که شما را آرام کند اما نمى‌دانند چه بگویند. سعى کنید از حرف دیگران برداشت اشتباه نکنید و ناراحت نشوید.