آموزش نکات اخلاقی به کودکان، داستان یک مادر

تبیان : مادری تعریف می‌کرد: روزی به اتفاق پسر کوچکم به مطب دندان‌پزشکی رفتم. در اتاق انتظار، مرد چاقی نظر پسرم را جلب کرد. در حالی که با تعجب به شکم آن مرد اشاره می‌کرد از من پرسید: مادر این آقا نی‌نی دارد؟ من که بسیار خجالت‌زده شده بودم، به آرامی انگشتان او را پایین آوردم و او را برگرداندم طوری‌که رویش به طرف من باشد، در حالی که با او با آرامی صحبت می‌کردم طوری که آن شخص فکر کند این صحبتی است بین من و پسرم. سپس برای او توضیح دادم که وقتی کسی زیاد غذا بخورد، این‌طوری چاق می‌شود.

این مادر با سرعت عمل در آن موقع و استفاده از این اتفاق، رفتار مناسبی را در ذهن پسرش پایه‌ریزی کرد. این مادر با نرمی به پسرش گفت که مردم معمولا دوست ندارند با انگشت نشان داده شوند و گوشزد کرد که او می‌تواند هر سؤالی که دارد به شرط خوب بودن سؤال، آن را فقط از مادرش بپرسد.

کدام والدین در چنین شرایطی قرار نگرفته‌اند؟ کودکان طبیعتا کنجکاو و ابرازکننده احساسات خود هستند، بنابراین سؤالات یا نظراتی که باعث خجالت والدین می‌شود از دهان آن‌ها بیرون می‌آید. یک مسؤول امور خانواده این اتفاق را خیلی زیبا بررسی می‌کند. او می گوید: شما نباید در مقابل کودکی که صادقانه نمی‌داند که کاری را اشتباه انجام می دهد عصبانی شوید.» باید سعی کنید که او قوانین رفتاری را درک کند تا این اشتباه را در آینده تکرار نکند.»

یک روان‌پزشک می‌گوید: رفتارها چه فردی یا اجتماعی و گوناگون، باید آموزش داده شود و این وظیفه‌ای است که بعضی از والدین از زیر آن شانه خالی می‌کنند. برخی می‌گویند: بگذارید رفتارها هر چه هست بروز کند، در حالی که گروهی درصدد هستند رفتارهای ناخوشایند را رد کنند. برخی از والدین ترجیح می‌دهند رفتارها را به صورت فلسفه احترام متقابل و نکات ریز رفتارهای معاشرتی دسته‌بندی کنند. آن‌چه بیشتر به نظر می‌آید این است که کودکانی که با موضوعات رفتار اجتماعی آشنا نیستند در ارتباط با دوستان، فامیل و معلمان خود با مشکل مواجه می‌شوند.» وقتی شما به کودک  خود رفتار درست را تعلیم می‌دهید، در واقع مهارت‌های حیاتی برای تمام عمر را در اختیار او می‌گذارید.»

به نظر یک متخصص در امور خانواده اولین نکته مهم این است که با کودک طوری رفتار کنید که همان رفتار را از آن‌ها انتظار دارید. او می‌گوید: «کودکان معمولا در قالب مثال مطالب را یاد می‌گیرند. شما نمی‌توانید با خشونت  عمل کنید و بعد انتظار داشته باشید آن‌ها با دیگران مؤدبانه رفتار کنند. وقتی رفتارهای اجتماعی را آموزش می‌دهید، مهم است که رفتار خود را در مسیر رفتاری کودک خود قرار دهید. بعضی کودکان ممکن است آموزش داده شود که بگویند «لطفا شیر بدهید» به‌راحتی گفتن «شیر» ولی بعضی به سختی قادر باشند خواسته خود را بیان کنند، بنابراین بی‌دلیل است که از آن‌ها انتظار رفتار مؤدبانه را داشته باشیم. به‌طور مشابه، ممکن است غیر واقعی باشد که از کودک سه ساله انتظار داشته باشید موقع صحبت شما با تلفن، میان صحبت شما وارد نشود. به‌جای آن روان‌پزشکی پیشنهاد می‌کند که «برای او شرایطی فراهم کنید که در زمانی که شما با تلفن صحبت می‌کنید او مشغول به آن کار خاص باشد.»

موضوع دیگری که کودک  شما در مورد رفتارهای اولیه می‌آموزد خلق و خو است. معمولا کودکان آرام و کم‌حرف، خوش‌رفتار به نظر می‌رسند، در حالی که کودکان خشن، کمتر این‌طور هستند. از طرف دیگر کودکان آرام ممکن است در رفتار خود با فرد ناشناس این‌طور باشند که به او سلام کنند و در چشم‌های او خیره شوند، که خود یک شکنجه است. یک برنامه طولانی و زمانبر و تشویق‌کننده برای کودکان خجالتی جهت آموزش مهارت‌های رفتاری، لازم است حال آن‌که در مورد کودکان خشن، مقاومت در مقابل هر آن‌چه به فکرشان می‌رسد ضرورت دارد. «شما می‌توانید به عنوان والدین موضوع را مشکل‌تر کرده یا آن را بهبود دهید. اما نمی‌توانید خصوصیات درونی را تغییر دهید.»

وقتی کودک به‌طور احساسی رشد  می‌کند، باید در مورد احساسات دیگر افراد راهنمایی شود، تا در مقابل رفتار آنان از خود انعطاف نشان دهد و رفتار و گفتاری غیر اخلاقی از خود بروز ندهد. اگر نه، صادق بودن هیچ عیبی ندارد. «بگذارید آن‌ها بدانند که می‌توانند با کلماتشان احساسات دیگران را جریحه‌دار کنند، بنابراین با این رفتار آن‌ها نسبت به همبازی‌ها و والدین خود بدرفتاری کرده‌اند و ممکن است دوباره به آن جمع دعوت نشوند. آن‌ها را تشویق کنید تا با دوستانشان خوب و مؤدبانه برخورد کنند و بگویند «خیلی خوش آمدید» هنگام خروج از خانه دوستانشان که آن‌ها را دعوت کرده‌اند، بگویند «از دعوت شما بسیار متشکرم.»

«ببخشید»، یکی از کلمات اصلی است که کودک  باید بداند چه وقت و کجا از آن استفاده کند. یک معلم زمانی را به یاد می آورد که کودکی در واحد آموزشی او ثبت نام شد و به همکلاسی‌های خود گفت «تکان بخور»، بعد از این اتفاق، معلم پرسید: «آیا نمی‌توانستی این را مؤدبانه‌تر بگویی؟» کودک برای لحظه‌ای تأمل کرد و گفت «لطفا حرکت کنید» خانم معلم لحظه‌ای فکر کرد و گفت «حالا یک کمی بهتر شد»، اما چه‌طور است که بگویی «ببخشید؟»، در نتیجه کودک جواب داد، «چرا باید این را بگویم؟» این کودک صادقانه نمی‌دانست چرا باید بگوید «ببخشید» چون آموزش ندیده بود.

در اوایل دوران مدرسه، کودکان زیادی آمادگی این را دارند که بین «با ادب بودن» و  «دروغ  گفتن» فرق بگذارند و موضوع را بفهمند. برای مثال وقتی کودکی هدیه‌ای دریافت می‌کند که دوست ندارد، شما نمی‌خواهید او بگوید: «اه»، اما ضمنا نباید او را تشویق کنید که بگوید: «بسیار متشکرم، من این را خیلی دوست  دارم.» وقتی او واقعا نمی‌خواهد این کار را بکند به جای آن به او ابزاری بدهید تا به جای این‌که بدرفتار باشد، صادقانه رفتار کند. بگوید: «متشکرم که به یاد من بودید.» یا به سادگی: «متشکرم» چنین جملاتی به او این فرصت را می‌دهد که هم متشکر باشد و هم ابراز ارادت کرده باشد.

در حالی‌که این انتظار که در میهمانی رسمی، کودکان رفتاری شایسته داشته باشند ممکن است بی‌دلیل باشد. در این سن شما باید بتوانید تا حدودی روی رفتار اجتماعی حساب کنید.

قبل از این‌که انتظارات خود را عنوان کنید، درباره موضوعات مربوطه صحبت کنید و مطمئن شوید.

درست است که رفتارها بسیار مهم هستند، اما اگر مرتب به کودکانتان نق بزنید، ممکن است آن‌ها را از گردونه آموزش خارج سازید. یک متخصص به این نتیجه رسیده که اگر به‌طور مرتب روی یک چیز کار کنید، ایده استفاده از رفتارهای مناسب را در درون فرد کاشته‌اید.

سخنرانی برای او بی‌تأثیر است چون کودک ظرفیت زیادی ندارد.

مادری می‌گوید:

گاهی من از شنیدن حرف‌های خودم خسته می‌شوم. در این مواقع سعی می‌کنم مقداری نشاط و شادی به شرایط اضافه کنم. اگر پسر کوچولویم به زیر میز می‌رود از او می‌پرسم: «دقیقاً آن زیر به دنبال چه چیزی می‌گردی؟ آیا به دنبال گربه می‌گردی؟ آیا دنبال سمور کرده‌ای؟ قطعا به‌دنبال شام خود نیستی، چون شام شما این بالاست.» برخورد بازی‌گونه این مادر باعث خنده می‌شود و نتیجه آن یک همکاری است. از هر فرصتی برای تحسین رفتار خوب استفاده کنید و به کودک فرصت دهید که درک کند این کوشش‌ها باعث ایجاد تغییرات خواهد شد.

در سنین هفت و هشت سالگی متوجه خواهید شد که راهنمایی‌های شما مؤثر بوده است. در این سنین کودکان اغلب با رفتار «خود شناساننده» به دیگران و نمایاندن رفتار اجتماعی، سعی می‌کنند والدین خویش را خوشحال کنند.