پیچ خوردگی بندناف، از علت تا درمان

شیوع چشمگیر آسفیکسی (اختلال در اکسیژن رسانی بافتی در دوران جنینی و بدو تولد نوزاد) در کشورهای در حال توسعه و نقش بسیار مهم آن در افزایش مرگ و میر و معلولیت‌های نوزادان اهمیت پیشگیری از آسفیکسی نوزاد را به عنوان یکی از اولویت‌ها طب مادران و نوزادان مطرح می‌کند؛ زیرا آسفیکسی در بسیاری موارد منجر به مرگ جنین شده و در سایر موارد به دلیل آسیب مغزی منتهی به فلج مغزی، تشنج و اختلال در یادگیری می‌شود.

از آنجاکه بند ناف ممکن است دور قسمت‌هایی از بدن جنین به خصوص گردن پیچ بخورد، با پیشرفت زایمان و نزول جنین به داخل کانال زایمانی، انقباضات رحمی ممکن است باعث فشردگی بند ناف و کاهش انقباضات قلب جنین شود، بنابراین پیچ خوردگی بند ناف می‌تواند به عنوان یکی از علل آسفیکسی نوزادی مطرح شود.

از طرفی با توجه به آنکه شیوع یک دور پیچ خوردگی بند ناف به دور گردن جنین ۲۳ تا ۳۳ درصد است محققان نشان داده‌اند که وجود یک دور پیچ‌خوردگی بند ناف به دور گردن با افزایش میزان افت ضربان قلب جنین به صورت متغیر در طول مرحله اول و دوم زایمان همراه است و احتمال اسیدمی شیرانی نافی را افزایش داده و حتی ممکن است منجر به مرگ جنین شود.

محدودیت رشد جنین جنین با پیچ‌خوردگی بند ناف
همچنین پیچ خوردگی بند ناف می‌تواند باعث محدودیت رشد جنین شود و شدت محدودیت، ارتباط مستقیم با تعداد پیچ خوردگی دارد؛ بنابراین از آنجاکه تقریبا تمام مواد غذایی لازم جهت رشد و بلوغ جنین توسط بند ناف به جنین می‌رسد، اختلالات ساختمانی و عملکردی بند ناف تاثیر مهم و مستقیمی بر پیامدهای حوالی زایمان دارد و مشکلات نوزادی از جمله سندرم اسپیراسیون، آنسفالوپاتی ایسکمیک- هیپوکسیک و تشنج نوزادی گزارش شده است.

چگونگی تشخیص پیچ خوردگی بند ناف در مراحل قبل از زایمان
با توجه به عوارض پیچ‌خوردگی بند ناف بر جنین و نوزاد، پژوهشی در کشور به بررسی ارتباط پیچ خوردگی بند ناف با عوارض حین زایمان بر روی ۴۷۸ زن باردار مراجعه کننده برای زایمان به زایشگاهی در شهر کرمان پرداخته است.

یافته‌های این پژوهش نشان داد: در ۴۷۸ بیمار مورد بررسی پیچ خوردگی بند ناف در ۴۰٫۱۷ درصد موارد مشاهده شده که به تفکیک شیوع پیچ خوردگی بند ناف به دور گردن ۳۴٫۳۱ درصد، دور اندام ۵٫۲ درصد و دور گردن و اندام ۰٫۸۴ درصد و شیوع دو دور بند ناف گردنی یا بیشتر ۶٫۴۹ درصد بود.

در همین پژوهش، پس از حذف حاملگی‌های عارضه‌دار عاقبت حاملگی در دو گروه با و بدون پیچ خوردگی بند ناف مقایسه شد که میانگین آپگار (تستی است که پس از نوزاد در بیمارستان توسط متخصصان انجام می‌شود) تا معلوم شود آیا زایمان به خوبی انجام شده و نوزاد با زندگی خارج رحمی تطبیق می‌کند یا نه؟ این تست یک دقیقه پس از زایمان و برای بار دوم پنج دقیقه پس از زایمان انجام می‌شود) دقیقه اول و دقیقه پنجم در موارد دارای پیچ خوردگی بند ناف به طور معنی‌داری از میانگین گروه بدون پیچ خوردگی کمتر بود.

پژوهش فوق نشان داد: در زمینه وقایع حین زایمان، میزان دسترسی جنینی در گروه دارای پیچ خوردگی ۲۳٫۶ درصد و در گروه بدون پیچ‌خوردگی ۴٫۹ درصد بوده و تفاوت آماری معنی‌داری است.

نوع دیسترس جنینی در گروه دارای پیچ خوردگی شامل افت متغیر ۷٫۹، افت دیررس ۱۰٫۳ و افت طولانی ۵٫۵ درصد است، اما در گروه فاقد پیچ خوردگی افت متغیر ۲٫۱، افت دیررس ۱٫۶ و افت طولانی ۱٫۲ درصد است.

دفع مکونیوم نیز در گروه دارای پیچ خوردگی به طور معنی‌داری بیش از گروه فاقد پیچ خوردگی است.بر اساس یافته‌های این تحقیق، همچنین میانگین تعداد دوره‌های بند ناف در گروهی که دفع مکونیوم داشتند، به طور معنی‌داری بیش از گروه فاقد دفع مکونیوم بود.

از طرفی تحقیق حاضرنشان داد که شیوع دیسترس جنینی در گروه فاقد دفع مکونیوم ۸٫۵ درصد و در موارد دفع مکونیوم خفیف، متوسط و شدید به ترتیب ۲۹٫۲، ۲۵ و ۳۱٫۴ درصد است که ارتباط بین دفع مکونیوم و بروز دیسترس جنینی از نظر آماری معنی‌دار است.

همین یافته‌ها حاکیست در گروه دارای پیچ خوردگی بند ناف شیوع دیسترس جنینی در موارد فاقد دفع مکونیوم ۲۰٫۱۴ درصد است، در حالی که در گروه‌های با دفع مکونیوم به میزان خفیف، متوسط و شدید به ترتیب ۳۷٫۵، ۴۲٫۸۶ و ۵۰ درصد بود.

ارتباط بین دفع مکونیوم و بروز دیسترس جنینی نیز در موارد با پیچ خوردگی بند ناف از نظر آماری معنی‌دار بود. همچنین در مطالعه حاضر شیوع سزارین در گروه با پیچ‌خوردگی نسبت به گروه فاقد پیچ‌خوردگی افزایش نداشته که ممکن است به دلیل بروز دیسترس جنینی در مراحل انتهایی زایمان و امکان زایمان قریب‌الوقوع باشد.

تحقیق مذکور نشان داد که در موارد پیچ‌خوردگی بند ناف افت ضربان قلب به صورت متغیر شایع است، اما شیوع افت دیررس بیشتر بوده که شاید به دلیل عدم امکان پایش مداوم ضربان قلب در تمام بیماران مورد بررسی بوده باشد.

از طرف دیگر نتایج این پژوهش حاکی از آن است که میانگین آپگار دقیقه اول و پنجم در گروه با پیچ‌خوردگی بند ناف به طور معنی‌داری از گروه فاقد پیچ‌خوردگی کمتر است. آپگار پایین دقیقه پنجم در این تحقیق شاید نشانگر آن باشد که اقدامات احیا به سرعت انجام نگرفته است.

یافته‌های تحقیق نشان داد: پیچ خوردگی بند ناف می‌تواند منجر به برخی عوارض جنینی و نوزاد می‌شود در حالی که بهبود تکنیک‌های اولتراسونوگرافی امکان تشخیص آن را قبل از تولد فراهم کرده است و در صورت تشخیص سونوگرافیک پیچ خوردگی بند ناف کنترل دقیق و نیز در صورت امکان، مانیتورینگ مداوم جنین الزامی است.