اهمیت نفت عراق برای آمریکا

عراق با در اختیار داشتن ۱۱۲ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده و بیش از ۲۵۰ میلیارد بشکه ذخایر احتمالی, تا کنون سهمی مهمی از عرضه جهانی نفت به دست نیاورده است برای نخستین بار در سال ۱۹۲۷ زمانی که اولین چاه در منطقه کرکوک حفر شد, نفت در عراق استخراج شد و کشمکش میان دولت های انگلیس و فرانسه بر سر تصاحب آن, وارد شدن نفت این کشور به بازار جهانی را با تاخیر همراه ساخت درجنگ جهانی دوم عراق بر ضد دولت انگلیس انقلاب کرد تنها بعد از کشفیات میدان های رومیله در جنوب عراق در اوایل دهه ۱۹۵۰ رشد اندکی در صادرات این کشور دیده شد

عراق با در اختیار داشتن ۱۱۲ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده و بیش از ۲۵۰ میلیارد بشکه ذخایر احتمالی، تا کنون سهمی مهمی از عرضه جهانی نفت به دست نیاورده است. برای نخستین بار در سال ۱۹۲۷ زمانی که اولین چاه در منطقه کرکوک حفر شد، نفت در عراق استخراج شد و کشمکش میان دولت های انگلیس و فرانسه بر سر تصاحب آن، وارد شدن نفت این کشور به بازار جهانی را با تاخیر همراه ساخت. درجنگ جهانی دوم عراق بر ضد دولت انگلیس انقلاب کرد. تنها بعد از کشفیات میدان های رومیله در جنوب عراق در اوایل دهه ۱۹۵۰ رشد اندکی در صادرات این کشور دیده شد.

جنگ در عراق و آغاز بحران

پس از تكانه های نفتی سال های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۹ و افزایش قیمت نفت صنعت نفت این کشور رشد چشمگیری را ازسرگذراند؛ به گونه ای که در سال ۱۹۷۹ تولیدات نفت این کشور به اوج خود رسید و صادرات آن نزدیک به ۵/۲ میلیون بشکه در روز بود تا این که در سال ها ی۱۹۸۰- ۱۹۸۸ و وقوع جنگ با ایران دچار وضعیت بد اقتصادی شد. هشت سال جنگ تحمیلی عراق با ایران خسارت های سختی به ظرفیت صادرات، تولیدات، پالایشگاه ها و امکانات توزیعی و شبکه ارتباطی آن رساند؛ به گونه ای که صادرات این کشور به میزان ۶۰۰ هزار بشکه در روز از طریق خط لوله عراق ترکیه محدود شد.پس ازپایان جنگ با ایران، میزان صادرات و تولیدات عراق افزایش یافت؛ به طوری که در ژوئیه ۱۹۹۰ تولیدات این کشور به ۲/۳ میلیون بشکه در روز رسید، اما تولیدات و صادرات واقعی این کشور از سال ۱۹۷۹ پایین تر بود. هجوم عراق به کویت در دوم آگوست ۱۹۹۰ صادرت این کشور را متوقف ساخت و ظرفیت تولید آن محدود شد، به طوری که تولید این کشور از ۲/۳ میلیون بشکه به سطح ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسید. حمله متجاوزانه عراق به کویت و تصمیم سازمان ملل مبنی بر فروش نفت در مقابل غذا این کشور را در بحرانی بزرگ فرو برد تا جایی که این اتحادیه در گزارش های خود وضعیت نفت این کشور را اسفناک توصیف می کرد. جنگ خلیج فارس پس از آن نیز، اگرچه خسارت های زیادی به تاسیسات عراق وارد نکرد، زمان رشد و پیشرفت صنعت نفت آن را متوقف ساخت. حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال ۲۰۰۲ که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، نبردی برای دست یابی به منابع و چاه های نفتی این کشور است، بسیاری از معادلات اقتصادی این کشور را بار دیگر بر هم زد. وقوع بحران و آشوب های ناشی از این جنگ، همچنان گریبان گیر مردم این کشور است.

وضعیت کنونی صنعت نفت عراق

پس از ۳۰ ماه اشغال عراق می توان وضعیت کنونی و چالش های پیش روی این کشور را در موارد زیرخلاصه کرد:

- نوسازی برنامه های صنعت نفت این کشور اگرچه به وسیله آمریکایی ها آغاز شده است، اما بسیاری از این شركت ها عملکرد مناسبی در این مدت نداشتند و حتی تعدادی از پروژه هایی که در ژوئن ۲۰۰۳آغاز شده بودند، در وضعیت کنونی متوقف شده اند.

- کمبود سرمایه وزارت نفت، این کشور را به شدت در تنگنا قرار داده است.

- وجود یک برنامه محدود برای ارزیابی وضعیت ذخایر این کشور، نبود برنامه ریزی مناسب را نشان می دهد؛ به گونه ای که انتظار می رود مطالعه اساسی میدان های کرکوک و رومیله در اوایل سال ۲۰۰۶ به پایان برسد.

- امکانات برای حفاری و استخراج نفت سبک بسیار محدود است.

- با وجود مراقبت های نظامی و هزینه کردن صدها میلیون دلار برای محافظت، خرابکاری ها در خطوط لوله به ویژه در مرکز و شمال این کشور همچنان ادامه دارد.

- امکانات تزریق آب به چاه ها هنوز به طور کامل بازسازی نشده است.

- توسعه تاسیسات و فعالیت های بالادستی در این کشور با مشکل روبه رو شده است.

- اختلال در عرضه نفت بر جریان نفت بر پالایشگاه ها و نیروگاه ها تاثیر گذار بوده است.

- به دلیل نبود تعمیرات اساسی و عرضه مداوم، پالایشگاه های این کشور ۶۰ تا ۷۰ درصد ازظرفیت خود استفاده می كنند.

- کمبود سوخت در این کشور و نبود برنامه ریزی مناسبی برای جیره بندی، سبب به وجود آمدن بازارسیاه و افزایش قیمت ها شده است؛ به گونه ای که در بعضی موارد قیمت سوخت تا ۵۰ برابر قیمت های رسمی است.

- با وجود ذخایر عظیم نفتی در این کشور از ژوئن ۲۰۰۳ ، عراق وارد کننده گازولین، گاز، نفت، ال.پی.جی و کروژن بوده؛ به گونه ای که ارزش این واردات در ماه ۳۰۰ میلیون دلار است و این کشور بعد از جنگ تا کنون۶۰ میلیلارد دلار از این طریق از دست داده است و انتظار می رود که واردات همجنان تا سه سال دیگر دست کم ادامه داشته باشد.

- نبود امنیت در عراق به قاچاق تولیدات نفتی، همچنین نفت خام منجر شده است.

اهمیت نفت خلیج خلیج فارس برای آمریکا

تا سال ۲۰۰۲، پیش از جنگ عراق، مصرف نفت روزانه آمریكا نزدیک به ۷/۱۹میلیون بشکه بود. از میزان ۵/۱۰میلیون بشكه (۵۳ درصد) نفت وارداتی، تنها۳/۲ میلیون بشكه از مصرف كشور (۱۲درصد) از خاورمیانه تامین می‌شد؛ با وجود این، آمریكا به دو دلیل به شدت تحت تاثیر اختلال ذخایر نفتی خلیج فارس است: نخست، چنین اختلالی می‌تواند تاثیرهای منفی بر اقتصاد شركای تجاری اصلی آمریكا در اروپا و آسیا داشته باشدكه به نفت وارداتی و به ویژه نفت خلیج فارس به شدت وابسته‌اند. ركود نفت در این مناطق اثرهای زیان آوری برای سطوح تولید و استخدام نیرو درآمریكا به همراه دارد و به رغم میزان واردات نفت آمریكا بدون شك به نوسان آن از طریق اقتصاد جهانی منتهی می‌شود.دوم این که اگرچه آمریكا حتی یك بشكه نفت از خلیج فارس وارد نكرد، افزایش آشكار بهای نفت در بازارهای جهانی، به دنبال اختلال ذخایر نفتی منطقه به طور اجتناب ناپذیری موجب افزایش بهای نفت در قلمرو آمریكا شد. این به آن دلیل است كه آمریكا و دیگر واردكنندگان اصلی نفت، همگی بخشی از بازار یكپارچه نفت هستند كه مطابق نظام عرضه و تقاضا هدایت می شود.هنگامی كه كشوری مقادیر عمده ای نفت وارد کند و یا اجازه دهد تا بهای نفت تولید شده داخلی را بازارهای جهانی نفت تعیین كنند، در مقابل اثرهای وقفه تولید نفت آسیب پذیرتر خواهد شد. در سال۲۰۰۲،۴/۴۱ درصد ازكل صادرات نفت(۱/۱۸میلیون بشكه از كل۶/۴۳میلیون بشكه) از خاورمیانه صادر شد. تقاضای جهانی نفت در۲۰ سال گذشته۳۰ درصد افزایش داشته است. در اوایل سال ۲۰۰۳ آژانس بین المللی انرژی برآوردكرد كه میزان تقاضای نفت از ۱/۷۷ میلیون بشكه در سال ۲۰۰۱ به ۸/۱۱۸ میلیون بشكه معادل افزون بر۴۱ میلیون بشكه(۵۴ درصد) تا سال ۲۰۲۵ افزایش یابد.آژانس بین المللی انرژی آمریكا همچنین پیش بینی كرد كه نرخ خالص واردات نفت آمریكا، اروپا و ژاپن افزایش یابد. سهم آمریكا از این افزایش تا سال ۲۰۲۵ تقریباً به دو برابر(۸/۱۹میلیون بشكه در روز) خواهد رسید. هم زمان خاورمیانه انتظار داشته است كه در مقیاسی وسیع و با هیبت در بازارهای جهانی نفت حضور یابد.مطابق پیش بینی‌های آژانس بین المللی انرژی، سهم خاورمیانه از میزان كل تولید نفت (۴/۲۸ درصد در سال ۲۰۰۲) نزدیک به ۳۴ درصد تا سال ۲۰۲۵ و۴۳ درصد تا سال ۲۰۳۰ بیشتر خواهد شد. همچنین آژانس بین المللی انرژی پیش بینی كردكه تا سال۲۰۲۰ سهم نرخ كل صادرات نفت خلیج فارس از مرز۶۷ درصد خواهد گذشت. دلیل اصلی مركزیت خلیج فارس درپیش بینی‌ ها آن است كه میزان دو سوم از ذخایر نفتی جهان در این ناحیه قرار دارد نظر به اهمیت نفت خلیج فارس برای آمریكا، جای شگفتی نیست كه هدف اصلی سیاست امنیت ملی آمریكا از جنگ جهانی دوم و به ویژه از دهه۱۹۷۰ ضمانت دست یابی این كشور و متحدانش به نفت این منطقه حتی به کمک نیروی نظامی بوده است.

---