سلامت اجتماعی در پرتو رعایت حقوق دیگران

انسان موجودی اجتماعی و ناگزیر از زندگی جمعی و اجتماعی است. زندگی در اجتماع امروزین که از ساختار پیچیده ای برخوردار است، ناخواسته به تصادم و تزاحم منافع منجر می گردد. از این …

انسان موجودی اجتماعی و ناگزیر از زندگی جمعی و اجتماعی است. زندگی در اجتماع امروزین که از ساختار پیچیده ای برخوردار است، ناخواسته به تصادم و تزاحم منافع منجر می گردد. از این رو نیاز به کنترل و تحدید اختیارات و رفتارها از لوازم اجتناب ناپذیر زندگی امروزی است. دین مبین اسلام علاوه بر ارائه اصول اعتقادی به تبیین و ارائه رفتارهای اجتماعی- اسلامی نیز همت گماشته است. توجه این شریعت به جزئیات برخوردهای اجتماعی و تعیین حدود و ثغور رفتارها، علاوه بر اینکه به جامع بودن این دین صحه می گذارد، توجه مومنان و پیروان خود را به رعایت حقوق همدیگر معطوف می سازد.

از جمله اموری که در دین اسلام سفارش و تأکید زیاد بدان گشته، نیکی با اطرافیان و برخورد توأم با عطوفت با آنان است. تا جایی که در احادیث فراوانی نیکی با اطرافیان به عنوان دفع بلایا، طولانی نمودن عمر، افزایش دهنده روزی و قبولی طاعات معرفی گشته است. حضرت صادق(ع) فرمودند: "صله رحم کردن و با همسایگان نیکو سلوک کردن، خانه ها را آبادان می کند و عمرها را زیاد می نماید". در دین اسلام جایگاه ویژه‌ای برای صله ارحام و برقراری ارتباط با خویشان و بستگان اختصاص یافته است. صله رحم دارای تبعات مثبت روحی و روانی فراوان می باشد. ارتباط با بستگان و خویشان علاوه بر اینکه افراد را به هم نزدیک نموده و لطافت قلب را فزونی می بخشد موجب آگاهی آنها از مشکلات همدیگر و در نتیجه کمک رسانی به همدیگر می گردد. بویژه در دنیای امروز با زندگی صنعتی و ماشینی، صله رحم و ارتباط های فامیلی اهمیت زیادی دارند. خانواده ها با انجام دید و بازدید از همدیگر به طور عینی و عملی نحوه تعامل و برخورد صحیح با اطرافیان را به فرزندان و نسل آینده آموزش می دهند.

علم ارتباط شناسی و روانشناسی نیز بر ارتباط های مثبت و سازنده و گذران اوقات با بستگان به منظور پیشگیری از بیماری‌های روحی و روانی تأکید فراوان داشته و ریشه بسیاری از بیماری های روحی را قطع مرواده با اطرافیان و کنج عزلت گزیدن می داند. پیامبر اکرم (ص) در این زمینه با سفارش موکد به صله رحم می فرمایند: "من ضامنم برای کسی که صله رحم کند، آنکه خدا او را دوست دارد و روزیش را فراخ کند و عمرش را زیاد نماید و اورا داخل بهشت گرداند". در حدیث آمده است که فردی که قطع صله رحم کند داخل بهشت نمی شود. صله رحم و نیکی با برادران دینی حساب روز قیامت را آسان می نماید. دین اسلام بر مهربانی و ملایمت با زیردستان سفارش فراوانی نموده و مومنان را از برخورد تند و تحکم بار نسبت به زیردستان پرهیز می نماید. احسان نمودن به نیازمندان و مسکینان، عطوفت با والدین، مساعدت و دلجویی از یتیمان از فضایل پسندیده اخلاقی است که در سیره نبوی و ضمن حیات ائمه سفارش و توصیه فراوان بدان گشته است.‏

حضرت علی(ع) می فرمایند: "هرمرد مومن و زن مومنه که از روی ترحم دست بر سر یتیم بکشد، حق تعالی برای او به عدد هر مویی که دستش بر آن می گردد حسنه ای برای او بنویسد". همچنین دین اسلام به رعایت حقوق همسایه و گشاده رویی با آنان سفارش فراوان نموده است. احسان به همسایه، قرض دادن و عیادت از همسایه بیمار از جمله تکالیف موکد در احادیث می باشد.

حضرت صادق (ع) می فرمایند: "هرکه آزار خود را از همسایه بازدارد، حقتعالی در روز قیامت از گناهان او درگذرد". ملایمت با همسایه چنان در شریعت اسلام مهم تلقی گشته که در حدیثی تا چهل خانه از هر طرف همسایه معرفی گشته است. این برخورد ظریف و توجه به جزئی ترین مسائل، حاکی از تکلیف ما نسبت به حقوق همسایگان و اطرافیان می باشد، تا به تنظیم زندگی جمعی سالم در جامعه سوق پیدا نماییم.

محمدهادی علوی