دوپـیـنـگ بـا دگـزامـتـازون

سوءمصرف داروهای کورتونی در گفتگو با دکتر هاله دادگستر متخصص طب ورزشی

استفاده نادرست از داروهای مکمل و انرژی‌زا، سال‌هاست که عوارض جبران‌ناپذیری بر بدن افراد، به‌خصوص ورزشکاران، می‌گذارد و ورزشکاران حرفه‌ای بیش از دیگران از چنین موادی استفاده می‌کنند و متاسفانه نسبت به عوارض و پیامدهای آن آگاهی کافی ندارند...

این مواد که در بیشتر اوقات به شکلی غیرقانونی در باشگاه‌های ورزشی توزیع می‌شوند و به فروش می‌رسند، تاثیرات مثبت کوتاه‌مدتی دارند و متاسفانه عوارض منفی آنها تا پایان عمر نیز برطرف نمی‌شود. به گفته پزشکان، ورزشکارانی که عمر حرفه‌ای آنها خیلی زود به پایان می‌رسد و آنهایی که به دام اعتیاد گرفتار می‌شوند، معمولا در دوران فعالیت‌شان از چنین داروها و موادی استفاده کرده‌اند جای تاسف دارد که بسیاری از آنها آگاهی کافی و درستی از موادی که مصرف می‌کنند ندارند. «دگزامتازون» یکی از داروهایی است که برخی افراد و ورزشکاران با مصرف نادرستش، سوءاستفاده از آن را رواج می‌دهند. دکتر هاله دادگستر، متخصص طب ورزشی، عوارض مصرف این دارو را جبران‌ناپذیر می‌داند. با او در همین‌باره گفتگو کرده‌ایم.

▪ دگزامتازون چه تاثیری بر بدن دارد؟

- دگزامتازون در رده کورتون‌هاست و دارویی است که به شدت روی هورمون‌های استروییدی اثر دارد و میزان آن را بالا می‌برد. در حقیقت این دارو، افزایش عملکرد و قدرت فرد را بیشتر می‌کند؛ نکته‌ای که باعث می‌شود ورزشکاران به این دارو روی بیاورند. اما کمتر کسی است که بداند تنها با یک‌بار استفاده از این دارو، تست دوپینگ مثبت می‌شود و این یعنی پایان یک زندگی حرفه‌ای! سال گذشته ورزشکاران زیادی بودند که به دلیل استفاده از این دارو، به کمیته مبارزه با دوپینگ خوانده شدند. بیشتر افراد گمان می‌کنند که استفاده کوتاه‌مدت از چنین داروهایی مضر نیست در صورتی که این تفکر غلط است. دگزامتازون یک داروست و برای درمان بیماری‌ها به کار می‌رود و درغیر اینصورت، مصرف آن سوءاستفاده محسوب می‌شود.

▪ این دارو چه تغییراتی در بدن ایجاد می‌کند که ورزشکاران به استفاده از آن ترغیب می‌شوند؟

- درحقیقت این دارو در بافت چربی ذخیره می‌شود و قدرت بدنی فرد را برای مدت‌کوتاهی افزایش می‌دهد. فرد احساس خستگی نمی‌کند و نسبت به حریفان قدرت بیشتری دارد. اما این تغییر هورمون‌ها، حتی ممکن است، فعالیت هیپوفیز و غدد فوق کلیوی را هم مختل کند. همچنین به کبد و بافت استخوان‌ها آسیب می‌زند. ضمن آنکه چون فرد احساس خستگی نمی‌کند، از بدنش بیش از حد کار می‌کشد و به استخوان‌هایش آسیب می‌رساند. پس از مدت کوتاهی عوارض این دارو ظاهر می‌شود. فرد چاق می‌شود و به قول معروف «پف» می‌کند. همواره احساس خستگی خواهدداشت و درد عضلانی در وی دیده می‌شود.

▪ چقدر زمان می‌برد که این تاثیرات ظاهر شود؟

- به نوع و حجم فعالیت، سن و بدن فرد بستگی دارد اما معمولا پس از یک ماه فرد مشکلاتی احساس می‌کند که با گذشت ۶ ماه شکل حادی به خود می‌گیرد. به جز مواردی که بیشتر داخلی است و فعالیت‌های هورمونی بدن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بیماری‌های پوستی و آکنه هم ممکن است در این افراد ظاهر شود. حتی یک دوز از این دارو، می‌تواند همه این عوارض را به همراه داشته باشد.

از طرفی، این دارو می‌تواند برای مصرف‌کننده آن اعتیاد روانی به همراه بیاورد. کورتون‌ها به دلیل ترکیبات خاصی که دارند، معمولا چنین تاثیری دارند. به همین دلیل نباید به یک‌باره قطع شوند. دوز این دارو باید با تشخیص پزشک و به شکل مرحله‌ای کم شود و اگر غیر از این باشد، بدن با یک شوک بزرگ هورمونی مواجه می‌شود. متاسفانه ورزشکارانی که از چنین داروها یا مکمل‌های غیرقانونی‌ای استفاده می‌کنند، این موضوع را از پزشک‌ها پنهان می‌کنند. آنها می‌دانند که کار اشتباهی را انجام داده‌اند اما با این پنهان‌کاری، مسیر درمان را عوض می‌کنند و نتیجه‌ای نمی‌گیرند. ‌

▪ ورزشکاران می‌دانند که استفاده از این دارو،‌ باعث مثبت شدن تست دوپینگ می‌شود؟

- ما سعی می‌کنیم این موضوع را به آنها یادآوری کنیم اما مصرف مکمل‌های غیرقانونی و داروها کاری نیست که یک نفر انجام آن را به همه اعلام کند. دگزامتازون معمولا به همراه هورمون‌های دیگری مصرف می‌شود که برای مدت‌کوتاهی حجم عضلات را افزایش می‌دهد. سطح آگاهی ورزشکاران باید بالا برود. افرادی وجود دارند که بدون اطلاع از عوارض زیانبار این مواد آنها را استفاده می‌کنند. جدایی آنها از ورزش در قبال صدمه جبران‌ناپذیری که اندام‌های داخلی بدنشان می‌بیند هیچ است.

▪ پس اگر ورزشکاری برای درمان بیماری خاصی نیاز به مصرف کورتون داشته باشد، چه باید بکند؟

- آنها باید حتما به پزشکی که برای درمان مراجعه می‌کنند بگویند که ورزشکار هستند تا اگر امکان دارد داروهای دیگری برای آنها تجویز شود. اگر این امکان فراهم نبود پزشک معالج باید فرمی را پر کند و نامه‌ای اداری برای کمیته مبارزه با دوپینگ بنویسد. فرد هم باید پیش از شروع درمان، نامه را در اختیار کمیته بگذارد. آنها با بررسی بیماری فرد توسط پزشکان مورد اعتماد خود، اجازه این کار را به شکلی قانونی صادر می‌کنند.

الناز باقری‌نژاد