دوشنبه, ۲۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 13 May, 2024
به سوی مدلهای پویا در اقتصاد
مشهورترین شاخصهای اقتصاد هرسه تغییر را اندازه میگیرند: تورم، رشد محصول ناخالص داخلی و افت و خیز روزانه قیمت سهام. با این همه، حتی به لمس جنبش دیوانه وار موجود در نظامهای اقتصادی نیز نزدیک نمیشوند: رشد و ورشکستگی شرکتها، اخراج و استخدامهای بیشمار (که آمار بیکاری به سختی منعکسکننده آن است)، جریان حرکت کالاها و خدمات در سرتاسر جهان. در چنین احوالی عجیب است که اقتصاددانان راه قابل قبولی برای بحث پیرامون تغییر نداشته باشند؛ اما چه کنیم که نداریم.
همان طور که هر دانشجوی تازه کار اقتصاد میداند، اقتصاد خرد و کلان اغلب تغییر را آنطور تشریح میکنند که ما مثلا در تبلیغ پودرهای رخت شویی میبینیم: «قبل از شست و شو» و «بعد از شست و شو». وقتی قیمت نفت بشکهای ۲۰ دلار بود اقتصاد این شکل را داشت و بعد که ۱۰۰ دلار شد این شکل. اینکه چطور فرآیند تغییر اتفاق افتاد – یا با چه سرعتی – چیزی است که در کتابهای درسی اقتصاد و ژورنالهای اقتصادی حرفی از آن نمیبینید.
این امر نگرانکننده است. شاید اصلا حتی معقول نباشد که ما تنها دو تصویر «قبل» و «بعد» را مقایسه کنیم؛ شاید آنچه در حین این دو اتفاق میافتد از همه مهمتر باشد. با انصاف بگوییم، اقتصاددانان نیز چشم خود را یکسره به روی این مشکل نبستهاند. در ۱۹۲۳ جان مینارد کینز هشدار میداد که: «اقتصاددانان چنان راحت گرفتهاند و چنان وظیفه بیهودهای را دنبال میکنند که مثل آن است که کسی مدتها بعد از توفان و صاف شدن دریا بیاید و بگوید روزی اینجا توفانی شده بوده است.» او تنها نبود. با این حال شناسایی این مشکل از حل آن سادهتر است، حداقل با توجه به ابزارهای ریاضی که اکنون مورد استفاده اقتصاددانان است.
در برخی کتابها استدلال شده است که اقتصاددانها میتوانند از روشهای مرسوم در سایر علوم برای فهم بهتر فرآیندهای پویا استفاده کنند. روزنامه نگاری به نام مالکوم گلدول، کتابی نوشت در این باره که تمام نوآوریها، مدهای لباس و دیگر ایدههای بکر با الگویی شبیه انتشار بیماری در جامعه منتشر میشوند. نویسنده دیگری به نام فیلیپ بال، مستقیمتر اقتصاد را مورد حمله قرار داد و در کتاب خود نوشت که اقتصاددانها باید از نوع فهم فیزیکدانها از فرآیندهای پویا استفاده کنند. (مثلا در فیزیک مفهومی هست تحت عنوان تغییر فاز که میتوان آن را در قالب مثال تبدیل ناگهانی آب سرد به یخ توضیح داد.) همچنین دیگران هم اقتصاددانان را ترغیب کردهاند که به مدلهای دینامیک تکاملی توجه بنمایند.
اینها همه پیشنهادهای کلی است؛ اما جزئیات اهمیت دارند. دانکن واتز که روی مطالعه فرآیندهای پویا در شبکهها کار میکند به این نتیجه رسیده است که نه فیلیپ بال و نه گلدول هیچ کدام تمام موضوع را درنیافتهاند. ایدهها میتوانند به شکل یک بیماری یا انتقال فازی منتشر شوند – همه این امر بستگی دارد به چگونگی اتصال شبکههای اجتماعی که در قالب آنها این ایدهها جریان مییابند. گلدول در کتابش توجه خود را معطوف افراد بسیار پررابطه نموده که میتوانند هرچیز از یک مد جدید گرفته تا نرمافزاری تازه را سریعا منتشر کنند. اما واتز معتقد است که ایدهها نسبت به بیماری راههای بسیار بیشتری برای انتقال دارند. بنابراین مدل انتقال بیماری نمیتوان چندان توضیحدهنده باشد؛ زیرا یک روند تازه در اقتصاد یا به شکل انتقال فازی ناگهانی اتفاق میافتد، یا اصلا آغاز نمیشود و در هر دو مورد، وجود افراد «رابط» بیمعنا است، چون در هر حال هرکدام از ما با یکدیگر رابطه داریم.
به نظر من اقتصاددانان دیر یا زود خواهند توانست روشی را از سایر علوم به عاریت بگیرند تا از آن برای فهم بهتر فرآیندهای پویا استفاده کنند.
اما جای تاسف خواهد بود که برای این منظور تنها به فیزیکدانان، یا شیمی دانها و بیولوژیستها چشم بدوزیم، آنوقت چیزی را از دست خواهیم داد. مثلا دانکن واتز خودش جامعهشناس است.
تیمهارفورد
مترجم: گلچهره پاکدل
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رهبر انقلاب شورای نگهبان مجلس شورای اسلامی مجلس دولت صادق زیباکلام انتخابات دولت سیزدهم انتخابات مجلس انتخابات مجلس دوازدهم حجاب
هواشناسی تهران بارش باران شهرداری تهران قتل حج تمتع سیل سازمان هواشناسی سلامت پلیس زلزله وزارت بهداشت
خودرو قیمت دلار سایپا قیمت خودرو قیمت طلا بازار خودرو بانک مرکزی مسکن دلار گاز بورس حقوق بازنشستگان
نمایشگاه کتاب کتاب عربستان نمایشگاه کتاب تهران سالار عقیلی تلویزیون سینمای ایران نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران رضا عطاران دفاع مقدس تئاتر سریال
خورشید دانشگاه تهران کره زمین
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین حماس جنگ غزه روسیه آمریکا افغانستان سازمان ملل نوار غزه اوکراین
استقلال فوتبال مهدی طارمی پرسپولیس فولاد خوزستان لیگ برتر رئال مادرید بازی لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران باشگاه پرسپولیس هوادار
هوش مصنوعی شفق قطبی نوآوری تبلیغات دبی ایلان ماسک ناسا اپل
ویتامین خواب کودک تجهیزات پزشکی شیر کاهش وزن افسردگی فشار خون درمان ناباروری بارداری سلامت روان