از تالاب انزلی تا مرداب انزلی

«تالاب» از نظر لغوی متشکل از دو کلمه «تال» و «آب» بوده که در اصل لغتی هندی به مفهوم برکه و آبگیر عمیق و پر عرض و طول با آب راکد و ساکن است که مانند رودخانه جریان نداشته و چون دریا مواج نیست اغلب به خلیجهای بسیار کوچکی اطلاق می شود که از پیش رفتگی آب دریا در خشکی, یا از تجمع آب رودخانه حاصل شده باشد

● تالاب

«تالاب» از نظر لغوی متشکل از دو کلمه «تال» و «آب» بوده که در اصل لغتی هندی به مفهوم برکه و آبگیر عمیق و پر عرض و طول با آب راکد و ساکن است که مانند رودخانه جریان نداشته و چون دریا مواج نیست؛ اغلب به خلیجهای بسیار کوچکی اطلاق می شود که از پیش رفتگی آب دریا در خشکی، یا از تجمع آب رودخانه حاصل شده باشد . از این دست می توان «تالاب انزلی» را نام برد.

تالاب تعاریف و معانی گوناگونی دارد. تعریف رایج و پذیرفته آن طبق کنوانسیون رامسر(۱۹۷۱) این است: «مناطق پست باتلاقی، مردابی؛ آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی، دائمی یا موقت؛ دارای آب ساکن یا جاری، شیرین، نیم شور، و از جمله مناطق دارای آبهای دریایی که عمق آنها در حالت جزر کامل ۶ متر بیشتر نباشد». از فواید تالابها می توان به کنترل سیلاب، دوباره پرآب کردن آب های زیرزمینی، تثبیت خطوط ساحلی و حفاظت در مقابل طوفانها، تصفیه و پالایش آب، ذخایر تنوع زیستی، تولیدات و محصولات تالاب و کانونی برای تحقیقات و مطالعات علمی اشاره کرد.

● تالاب انزلی

کمتر کسی را میتوان یافت که گذارش به انزلی افتاده باشد و از تالاب انزلی و زیبایی هایش بهره نبرده باشد. این منطقه وسیع(حدود۱۹۳کیلومترمربع) با شرایط متفاوت زیست محیطی، در سواحل جنوبی دریای خزر در ایران واقع شده است و اهمیت چند جانبه ای از نظر بین المللی و نیز داخلی دارد.

● پرندگان

۱۴۵ گونه پرنده مهاجر در ایران شناخته شده اند که ۷۷ گونه از این پرندگان را میتوان در تالاب انزلی مشاهده نمود. حدود در سال ۱۳۸۱ ۷۰۰،۰۰۰ پرنده مهاجر از قبیل اردک، غاز، قو و چنگر در تالاب مشاهده شده اند که از سیبری یا دیگر مناطق جهان به این ناحیه مهاجرت کرده اند. تالاب یکی از مهمترین زیستگاهها برای زمستانگذرانی پرندگانی نظیر باکلان کوچک است که در اواسط زمستان به طور منظم پذیرای بیش از ۵۰۰ پرنده میباشد. پلیکان سفید، پلیکان پاخاکستری، و غاز پیشانی سفید کوچک از پرندگانی محسوب هستند که بسته به شرایط آب و هوایی در این مکان زمستانگذرانی میکنند.

● گیاهان

گیاهان تالابی موجود در تالاب انزلی به طور کلی در چهار گروه طبقه بندی می شوند:

۱) گیاهان غوطه ور

۲) گیاهان شناور

۳) گیاهان بن در آب

۴) گیاهان خشک زی

● ماهی ها

۳۹ گونه از ۴۹ گونه ماهیان تالاب انزلی منحصرأ در این تالاب زندگی میکنند. زالون، رفتگر سنگی، گاو ماهی مرمری، سیم، سس ماهی، ماهی ریز نقره ای، سوف هشترخان، و کولی از گونه های رایج ماهیان تالاب می باشند. کپور معمولی و شوک(اردک ماهی) را می توان در تالاب یافت.

● مناطق حفاظت شده

سه منطقه حفاظت شده در تالاب انزلی تعیین گردیده اند که شکار، ماهیگیری، قطع درختان و بسیاری از فعالیتهای مختلف دیگر در این منطقه اکیدأ ممنوع است. طبق قانون، این مناطق تنها مناطق حفاظت شده داخل تالاب می باشند.

● معضلات اصلی زیست محیطی در تالاب انزلی

▪ کاهش کیفیت آب: به دلیل ورود فاضلاب تصفیه نشده کشاورزی و زهکش شدن آب به درون تالاب، آب مصرف شده در آبیاری اراضی و ورود فاضلابهای صنعتی، کیفیت آب تالاب کاهش یا فته است.

▪ تخلیه زباله جامد: منابع اصلی آلودگی در حوزه آبخیز تالاب فاضلابهای شهری- خانگی، فاضلابهای صنعتی، پساب های حاصل از آبیاری شالیزارها، جنگلها و مراتع، فضولات دامی.

▪ رسوب گذاری: ورود رسوبات حاصل از فرسایش در تالاب، سبب کم شدن عمق تالاب می گردد.

رشد بی رویه گیاهان آبزی: ماکروفیتهایی چون سرخس آبی(آزولا) در تالاب به صورت غیر قابل کنترل در حال گسترش هستند که حدود ۲۵% از کل منطقه را پوشانده است.

وضعیت ضعیف و نامناسب قوانین و فعا لیتهای غیر قانونی

عدم مشارکت بهره وران در مدیریت تالاب

نداشتن بودجه لازم

● از تالاب انزلی تا مرداب انزلی

به راستی انسان چطور می اندیشد؟

حیات انسان بسته به حیات طبیعت است. اگر طبیعت نباشد او امکانی برای ادامه حیات ندارد. انسان با تخریب طبیعت تیشه به ریشه خود می زند و در آخر مرگ خودخواسته و خودساخته ای انتظار او را می کشد.

«تال آب» زیبا و حیات بخش انزلی به «مُرد آبی» بی جان بدل گشته است که گونه های جانوری و گیاهی اش رو به زوال اند. آزولاها با رشدی سریع چونان توده‌ای سرطانی «تال آب» زیبا را بلعیده و کشاورزی در حریم آن، تخریبی جبران ناپذیر را فراهم آورده است و پسابهای زمین زراعی، آب تالاب را مسموم کرده است. فاضلاب های صنعتی و شهری موجب مرگ ماهیان و گیاهان تالابی شده اند؛ اگر چنین پیش رود، دیری نمی پاید که دیگر ماهیان تالاب زیر نور طلایی خورشید نمی رقصند. گیاهان تالابی در آن نمی رویند. دیگر قوها، چنگرها و اردکان پرواز بر فراز آسمان انزلی را برای همیشه به فراموشی می سپارند.

چندی پیش تالاب انزلی تا تبدیل شدن به بستر خشک و خشن کمربندی فاصله‌ی چندانی نداشت. میلیونها تن خاک، انتظار آن را می‌کشید تا بر گستره تالاب انزلی هجومی مرگبار برده و آن را از حیات رو به زوالش محروم کند؛ بله! زمانی می خواستند یک خط کمربندی را از میان تالاب عبور دهند و جاده‌ای از میان آن بگذرانند. اینکه قصد داشتند از آن جاده به کدامین مقصد برسند، فقط خدا می داند؟

این همه تخریب، از تالاب انزلی با آن همه عظمت و زیبایی، زباله دانی متعفن می سازد که حیات ندارد و سزاوار خاک اندود شدن است. با این وصف غریب نیست اگر آن را «مرداب» انزلی بنامیم و بر حال زار بشری بگرییم!

گردآوری و تدوین: آذر سیفی راد

منابع:

http://anzali.irandoe.org

http://guilanagri-jahad.ir

http://www.hamshahrionline.ir

http://www.greenfront.org

http://shoja.net