ضرورت نهادینه شدن احزاب

تحلیل مهندس محمد رضا خباز, سخنگوی کمیسیون اقتصادی در خانه ملت, از فضای سیاسی کشور در آستانه برگزاری انتخابات مجلس

امروز اگر چه ۳۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و ما در بسیاری از موارد، رشد قابل قبولی داشته و داریم، ولی با کمال تأسف باید گفت که احزاب در کشور ما هنوز نهادینه نشده‌اند و در این راستا، حتی برخی احزاب پُرسابقه همچون حزب مؤتلفه – با سابقه‌ای چهل ساله - آن گونه که انتظار می‌رود نقش پُررنگی ندارند.

احزاب دیگری همچون حزب جمهوری اسلامی نیز حتی با عضویت شخصیت‌های برجسته کشور، همین وضع را دارند.

پس از دوم خرداد ۷۶، اتفاق خوبی که در کشور افتاد، تکثر احزاب بود، اما طولی نکشید که نقش و حضور بسیاری از احزاب آن دوره کمرنگ شده و از دور خارج شدند. به عنوان نمونه، آخرین حزبی که نگارنده هم در آن عضویت داشت، حزب اعتماد ملی بود که به دستور دادستان تهران تعطیل شد و افراد حزب هم پراکنده شدند. با این مثال، روشن می‌شود که در کشور ما اراده‌ای برای ایجاد حزب وجود ندارد و اگر چه در ظاهر به حزب‌گرایی، آری می‌گویند، اما در عمل ایجاد و فعالیت احزاب مشکل است.

موضوعاتی که مطرح شدند، درست بر خلاف برخی بهبودها هستند که در مقایسه با زمان پیش از انقلاب حاصل شده‌اند. در گذشته، نگاه به حزب، نگاه مثبتی نبود و عضویت در احزاب مذموم بود، به طوری که اگر در آن دوره، روحانیون پیرو احزاب بودند، برچسب‌های سیاسی به آنها می‌خورد و مردم حتی دیگر پای منبرشان هم نمی‌رفتند. متأسفانه با آن که طبق تعالیم پس از انقلاب، سیاسی بودن جدا از دین‌داری افراد تعبیر نمی‌گردد، اما هنوز نوع نگاه به سیاست و عضویت در احزاب، نگاهی حاشیه‌دار است.

احزاب باید به عنوان بازوی سیاسی و فکری نظام در کنار مجلس، دولت و سایر قوا در توسعه کشور حضور داشته باشند، در حالی که بعضی از مسؤولان، تصمیم گیران و تصمیم‌سازان کشورمان، گمان می‌کنند که احزاب مانع فعالیت‌های آنان هستند و یا احزاب مخالف، قصد دارند قدرت را از آنان بگیرند.

● بار عمومی احزاب و انتخابات

دعوت از مردم جهت حضور در انتخابات و سازماندهی این حضور، موضوعی نیست که لازم باشد برای آن از رهبری نظام هزینه کنیم. این موضوع وظیفه احزاب است. می‌بینیم که هر ساله، با آغاز انتخابات، ارکان اصلی نظام یعنی رهبری و مراجع تقلید به صحنه می‌آیند و به نوعی تمام کشور درگیر انتخابات می‌شوند، در صورتی که این کار بر عهده حزب است که باید مردم را علاقمند به شرکت کند و اگر مردم عمل نکردند، در واقع به آن حزب نه گفته‌اند. در این صورت، اگر درصدی در انتخابات به هر دلیلی مشارکت نکنند به معنای عدم تمکین به فرامین بزرگان نظام مورد بهره برداری تبلیغاتی قرار نمی‌گیرد. برعکس با حضور مردم و موفقیت یک حزب، دیدگاه مورد اعتماد و علاقه مردم بر کرسی مسؤولیت خواهد نشست.

● اصلاح طلبان، مادر انقلاب‌اند

اصلاح طلبان نسبت به انقلاب، حق مادری دارند، نه دایگی. انقلاب متعلق به همه است و حضور اصلاح طلبان در انتخابات، لازم، واجب و ضروری است. این حق اصلاح طلبان است و درست نیست که خود ما، خودمان را از حقمان محروم کنیم. تنها مزیت عدم حضور اصلاح طلبان، خوشحالی رقبا است و در گذشته و حال هم دیده شده که گروهی ناآگاهانه، معتقدند که اصلاح طلبان حق حضور در انتخابات را ندارند. سؤال این است که آیا انتخابات، ملک مطلق و یا میراث ابوی محترم ایشان است؟ این نگاه غلط است و باید اصلاح شود. انتخابات حق همه است و اگر حاکمیت بخواهد که اصلاح طلبان با حضور پُرشکوهی شرکت کنند، باید به آنان دلگرمی بدهد تا بدین وسیله شرایط برای حضور حداکثری فراهم شود. لازمه این امر، برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه است.

● دورنمای اصلاح طلبی و اصول‌گرایی

به قول شاعر "که داند به جز ذات پروردگار که فردا چه بازی کند روزگار." آینده را آینده می‌سازد و پیش‌بینی از آتیه اصلاحات در انتخابات ممکن نیست، اما باید هر اتفاقی می‌افتد به استناد قانون باشد، نه سلیقه افراد. بر این اساس، حذف غیرقانونی افراد به دلایل سلیقه‌ای و بدون استناد به قانون و یا حذف اختیاری احزاب و محرومیت خود خواسته از فضای انتخابات، در هر دو حالت به زیان کشور و نظام است.

اما بررسی وضعیت اصول‌گرایان آسان‌تر است. اصول‌گرایان از شرایط بهتری برخوردارند، به دلیل این که در حاکمیت و قدرت‌اند. همه چیز در اختیارشان است و وضع آنها بسیار بهتر از وضع فعلی اصلاح طلبان است. اما اگر شرایط مهیا باشند تا انتخاباتی آزاد فراهم شود، چون گرفتاری‌ها و نارضایتی‌های عمومی مردم برطرف و کم نشده‌اند و حتی مشکل مسکن، اشتغال و مشکلات دیگر کشور به قوت خود باقی‌اند، لذا در صورتی که شرایط مساوی باشند، مردم به اصلاح طلبان بیشتر متمرکز خواهند شد. مردم اصلاح طلبان را در مقایسه با هشت سال پیش و با نفت ۲۰ دلاری مقایسه می‌کنند و به خوبی می‌دانند که شرایط کشور در آن زمان بسیار خوب بوده است.

● مجلس نهم و ترکیب آن

ترکیب اصلی مجلس آتی به افرادی بستگی دارد که آرایش نیروها را فراهم می‌کنند. در حقیقت، اگر شرایط برای حضور اصلاح طلبان سهل و آسان باشد و مشوق‌های لازم برای حضور آنان فراهم باشند، انتخابات این دوره بسیار باشکوه خواهد بود و اصلاح طلبان اگر اکثریت را در اختیار نداشته باشند، قطعاً از یک اقلیت مهم در این دوره بهره‌ مند خواهند بود. بالاخره ۱۳ میلیون جمیعت کشور در انتخابات قبل حامی اصلاح طلبان بودند و اگر قرار باشد که این جمعیت را پای صندوق بکشانیم، طبیعتاً باید شرایط را برای اصلاح طلبان فراهم کرد.