فریادها و نجواهای یک ملت در سینما

نگاهی به تصویر فلسطین در سینمای ایران

یک از عجایب سینمای ایران این است که به رغم قرار داشتن مسئله فلسطین در رأس آرمان های بین المللی کشورمان، اما تعداد فیلم های ساخته شده درباره این موضوع انگشت شمار است. این در حالی است که سینما یکی از بهترین ابزارهای بیدارگری برای این موضوع است. به ویژه امروز که جریان بیداری اسلامی شکوفاتر از گذشته، آماده سرگون سازی غده سرطانی صهیونیستی و بازگرداندن قدس به دامان اسلام است. فرارسیدن روز جهانی قدس می تواند عامل تلنگری برای اهالی فرهنگ و هنر و سینماگران ما در رجوع بیشتر به تولید فیلم درباره فلسطین باشد. به این مناسبت کارنامه سینمای کشورمان در زمینه بازنمایی مقاومت فلسطین را مرور می کنیم:

● بازمانده

فیلم «بازمانده» به کارگردانی مرحوم سیف الله داد، بی تردید بهترین و تأثیرگذارترین فیلم با موضوع فلسطین است. داستان فیلم درباره زن و شوهر جوانی است که به همراه فرزند نوزادشان فرحان در بیت المقدس زندگی می کنند که صهیونیست ها به آنجا حمله می کنند و کانون این خانواده از هم می پاشد. پس از آن، این زندگی شیرین که در اثر حضور اسرائیلی ها از بین می رود، به اشغال یک خانواده یهودی مهاجر از لهستان در می آید و حتی فرزند آن خانواده بومی فلسطین هم مانند یک میراث به آن دو واگذار می شود. با این حال، این پایان کار نیست و مادر بزرگ فرحان با نفوذ به خانه تحت اشغال به عنوان پرستار بچه مبارزه ای را برای حفاظت و بازپس گیری نوه اش آغاز می کند. اما در نهایت مادربزرگ با عبور از تمایلات فردی اش در بازپس گیری نوه به تاراج رفته اش، در نقش یک مبارز ظاهر می شود و عملیاتی خطرناک را برای ضربه زدن به اسرائیلی ها با موفقیت اجرا می کند. در واقع، فیلم «بازمانده» ماجرای اشغال فلسطین توسط صهیونیست ها را در قالب مالکیت نامشروع یک زن و شوهر عقیم برفرزند دیگران روایت کرده است.

● قناری

فیلم «قناری» به کارگردانی جواد اردکانی، روایتی است درباره جانفشانی کودکان و نوجوانان فلسطینی در راه مبارزه برای آزادی کشورشان. داستان فیلم «قناری» درباره یک پسر خردسان فلسطینی است که دچار لکنت زبان است. یک کشیش مسیحی به نام پدر سیمون برای کمک به رفع این مشکل، قناری کوچکی را به او هدیه می دهد. اما به سفارش پدر سیمون باید برای قناری خود محیطی آرام و کم سر و صدا ایجاد کند تا قناری بتواند برایش آواز بخواند. تلاش این کودک برای یافتن محیط امن و آرام او را با مسائل مختلفی روبه رو می کند. قناری، در واقع نمادی است از صلح و آشتی و این فیلم استعاره ای است از صلح طلب بودن کودکان فلسطینی. یکی از ابعاد تکان دهنده مسئله فلسطین که اساس درام این فیلم را پدیدآورده، جنایاتی است که علیه کودکان فلسطینی صورت می گیرد. همچنین فیلم «قناری» این ویژگی منحصر به فرد مقاومت فلسطین که همان حضور کودکان و نوجوانان در متن مبارزه است را نمایان کرده.

● هیام

فیلم «هیام» به کارگردانی محمد درمنش هم یک ملودرام خانوادگی است که موضوع مقاومت فلسطین و تجاوز صهیونیست ها به حقوق مردم این سرزمین را از دریچه روابط انسانی به تماشا درآورده است. این فیلم داستان یک دانشجوی تبعه انگلستان است که برای ازدواج با دختری به نام هیام به جنین در فلسطین سفر می کند. مراسم ازدواج برگزار می شود و آن دو در شرایطی که قصد خروج از سرزمین خود و سفر به انگلیس را دارند اما با حمله اسرائیلی ها به جنین و دستگیری شوهر هیام مواجه می شوند. فیلم «هیام» تلاش می کند تا با ترسیم این واقعیت که اشغال فلسطین برهم زننده زندگی های عاشقانه و به هجران کشاندن وصال هاست، مخاطب خود را نسبت به رژیم صهیونیستی و تصرف خاک فلسطین متنفر کند. البته در پایان فیلم، آزادی قدس نوید داده می شود؛ خروج هیام و شوهرش از بند و بلای صهیونیست ها، آینده ای روشن و قریب الوقوع را برای مردم فلسطین نشان می دهد.

● بیگانگان

فیلم «بیگانگان» به کارگردانی عباس رافعی نیز مصائب مردم فلسطین و جنایات رژیم اشغالگرقدس را در قالب روایتی با پس زمینه ای عاطفی و عاشقانه ترسیم کرده است. به طوری که تم این فیلم هم عشق و جدایی است و موضوع برپاشدن رژیم غصبی اسرائیل از زاویه به هجران تبدیل شدن عشق دو جوان فلسطینی محکوم شده است. این فیلم داستان یادآوری یک عشق ناکام در فلسطین است. جوانی به نام حسام عاشق دختری لیلا نام می شود. آن دو قصد ازدواج با یکدیگر را دارند، اما حمله صهیونیست ها به آن کشور و به وجودآمدن جنگ و سپس آواره شدن ساکنان شهر، باعث می شود که این دختر و پسر یکدیگر را گم کنند. اما پس از گذشت بیش از نیم قرن از این حوادث و در شرایطی که حسام و لیلا هردو در سالخوردگی به سرمی برند، اتفاقاتی رخ می دهد که زمینه پیوند آنها را فراهم می کند. فیلم «بیگانگان» همچنین دارای رویکردی اسنادی هم هست. به این معنی که بخش اعظم سکانس های آن به قضیه اشغال سرزمین فلسطین، چگونگی آواره شدن مردم آن کشور و شکل گیری ناجوانمردانه یک کشور جعلی و نامشروع به نام اسرائیل اختصاص دارد. از نکات قابل توجه این فیلم، اشاره پررنگ آن به نقش انگلستان در شکل گیری رژیم صهیونیستی است. در فیلم «بیگانگان» صحنه های گوناگونی از حضور سیاستمداران و نیروهای نظامی بریتانیا در کنار اشغالگران صهیونیست دیده می شود. همچنین در سکانس اخراج حسام از کشورش که یکی از - بخش های تاثیرگذار فیلم هم هست، در هنگامی که قهرمان فیلم سوار بر کشتی از سواحل حیفا دور می شود، پرچم های انگلستان در ساحل به تصویر کشیده شده اند. مخاطب در این فیلم همچنین با یک گروه از صهیونیست های تندرو به نام هاگانا آشنا می شود که به همراه انگلیسی ها نقش مهمی در اشغال منطقه حیفا در دوران تصرف کشور فلسطین داشتند.

● شکارچی شنبه

یکی از متفاوت ترین فیلم ها در زمینه تقابل صهیونیست ها و فلسطینی ها در سینمای ایران «شکارچی شنبه» به کارگردانی پرویز شیخ طادی است. فیلمی که به یکی از غریب ترین ابعاد این مسئله پرداخته است. این فیلم در ساختار و میزانسنی کاملا جدید از پرداختن به مسائلی چون اشغال و جنگ و حمایت های دولت های استعماری از اسرائیل یا روابط انسانی و عشقی گذر کرده و موضوعی ریشه ای را هدف نمایش قرار داده است. موضوع فیلم «شکارچی شنبه» ایدئولوژی صهیونیستی است. در این فیلم، باورها، عقاید، جهان بینی و مناسک بنیادگراهای یهودی صهیونیست ترسیم شده است. داستان فیلم درباره یک کودک اسرائیلی به نام بنیامین است که سرپرستی اش به پدربزرگش واگذار می شود. پدربزرگی که یک خاخام صهیونیست است و با توجیهات مذهبی سعی می کند نسل کشی و قتل عام دیگر نژادها، از جمله فلسطینی ها را توجیه کند. کشتار فلسطینی ها برای او یک سرگرمی روزانه است و در همین حین این مرام را به نوه خود نیز تدریس می کند. فیلم به افشای بسیاری از مناسبات فاسد و ضدانسانی رایج در مجامع صهیونیستی می پردازد. این فیلم همچنین برای اولین بار در جهان، فرایند مغزشویی شهروندان اسرائیلی از همان کودکی را نشان می دهد. در «شکارچی شنبه» می بینیم که چگونه یک کودک ساده و بی آزار تحت آموزش های پدر بزرگش تبدیل به یک جانی خون آشام و متوحش می شود.

فیلم «شکارچی شنبه» همچنین دارای پایانی تأمل برانگیز است. در پایان این فیلم شاهد به قتل رسیدن پدربزرگ به دست خود بنیامین هستیم. صحنه ای که می توان آن را نوعی پیش بینی سرنگونی رژیم صهیونیستی، آن هم در اثر ظلم ها و ستم های خود آن ها است.

● چشمان آبی زهرا

«چشمان آبی زهرا» دراصل یک سریال بود که از شبکه های داخلی و برون مرزی صداوسیما به نمایش درآمد. اما یک نسخه سینمایی هم از روی آن تهیه شد که در برخی محافل از جمله کنفرانس بین المللی انتفاضه اکران شد.فیلم/ سریال «چشمان آبی زهرا» نیز همچون اکثر آثاری از این دست، جنایات رژیم صهیونیستی و مصائب ملت مظلوم فلسطین را در قالب یک روایت انسانی و بشردوستانه روایت می کند.این اثر به کارگردانی سعید سلطانی درباره جست وجوی یک گروه پزشکی اسرائیل در اردوگاه های فلسطینی برای یافتن یک کودک است تا چشمان او را به جای چشمان فرزند یکی از مقامات بلندپایه اسرائیلی پیوند بزنند.

این فیلم روایتی نمادین از به وجود آمدن کشور جعلی اسرائیل است. به این معنی که تئودور، به عنوان یک کودک ناقص الخلقه، استعاره ای از رژیم صهیونیستی است که با دزدیدن اجزای سایرین در پی زنده نگاه داشتن خود است.

این فیلم همچنین بر این واقعیت که اسرائیل بزرگ ترین قاچاق کننده اعضای بدن کودکان است صحه می گذارد.