ترکیه در مسیر آزادی بیشتر به مخالفان و جامعه مدنی

ترکیه برای این که موفقیت هایش در بلندمدت در حد دیپلماسی موفق و اتحادهای منطقه ای موثر تقلیل نیابد و به مثابه پیشروترین کشور اسلامی نشان دهد که تناقضی ماهوی بین اسلام و دموکراسی و احترام به حقوق بشر و کلیه حقوق انسانی وجود ندارد, باید گام هایی بزرگتر بردارد گام هایی که در بسیاری از موارد مهمتر از تیزاندیشی و دوراندیشی به انعطاف های مناسب و به موقع بستگی دارد

ترکیه برای این که موفقیت هایش در بلندمدت در حد دیپلماسی موفق و اتحادهای منطقه ای موثر تقلیل نیابد و به مثابه پیشروترین کشور اسلامی نشان دهد که تناقضی ماهوی بین اسلام و دموکراسی و احترام به حقوق بشر و کلیه حقوق انسانی وجود ندارد، باید گام هایی بزرگتر بردارد. گام هایی که در بسیاری از موارد مهمتر از تیزاندیشی و دوراندیشی به انعطاف های مناسب و به موقع بستگی دارد.

چنان که قبلاً نیز خاطر نشان کردم، چالش اصلی دولت اسلام گرای ترکیه نه در فراسوی مرزها که درون مرزهایش قرار دارد. حقوق اقلیت های قومی و دینی باید به طور کامل و با شرایطی مساوی با اکثریت مسلمان سنی رعایت شود. کلیه روزنامه نگاری که در زندان هستند، مشمول عفو قرار گیرند، چون روزنامه نگاران در همه جای دنیا چریک های جامعه مدنی هستند که تنها دولت های دیکتاتور یا نیمه دیکتاتور، آنان را به مثابه تهدید و دشمن شان می بینند. درضمن، در قوانین نیز تغییراتی برای حقوق کردها اعمال شود و در سرمایه گذاری ها نیز به بخش کردها بیشتر توجه شود، چنان که همین عدم توازن در توسعه شرق و غرب ترکیه می تواند مشکل ساز گردد.

اگر امروز قبرس جنوبی با اسرائیل قرادادی امضاء می کند که نیروهای اسرائیل برای حفاظت از تأسیسات استخراج نفت و گاز در قبرس مستقر شوند، رخدادی است که حاصل مواضع گذشته ترکیه نسبت به قبرس بوده است. قبلاً خاطر نشان ساختم که قبرس نیاز به تهدید ندارد و بدست گرفتن ریاست چرخشی در اتحادیه اروپا برای شش ماه، چیزی نیست که ترکیه برای مقابله با آن به اقدامات قهری روی آورد. ترکیه به هر میزان در سیاست های خارجی اش در منطقه و جهان موفق بوده و بسیار بیش از برآوردها ظاهر شده، متأسفانه در مسئله قبرس پیشرفتی نداشته است. بن بست قبرس تنها با انعطاف ترکیه و فشار به دولت ترک بخش شمالی قبرس برای تعامل و مذاکره با بخش یونانی نشین عملی خواهد بود. ترکیه به سبب همین مشترکاتی که در قالب ترک های شمال قبرس با آن کشور دارد، نباید بگذارد که آن به جای فرصت به مثابه یک تهدید برای ترکیه ظاهر شود که تاکنون چنین بوده است و هم یکی از فاکتورهای مهم عدم پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا بوده و هم عاملی تا دیگر رقبای منطقه ای –مثل اسرائیل- از این فرصت به نفع خود استفاده کنند. توجه کنید که برخی از موارد اختلاف دو بخش قبرس از عدم درک درست شرایط ناشی می شود؛ مثلاً حتی اگر بخش ترک نشین قبرس به اتحادیه اروپا می پیوست، آن به نفع قبرس و به خصوص بخش ترک نشین نبود و شما می بینید که امروزه کشورهایی که به سرعت مایل به پیوستن به اتحادیه اروپا بودند، حالا به سرعت دنبال راه فرار لااقل از بابت بحران های اقتصادی اش هستند و حتی برخی حاضرند، به قیمت خروج از اتحادیه اروپا دست به چنین کاری بزنند. در حالی که کشوری مثل قبرس که تنها نیمی از آن به اتحادیه اروپا پیوسته می تواند بسیار انعطاف پذیر از پس بحران های آن برآید و شرکت هایی که توان رقابت با اتحادیه اروپا را نداشته باشند، به بخش ترک نشین (آسیایی) منتقل شده یا شرکت های تازه تأسیس ترجیح می دهند، در ابتدا در آن بخش شروع به فعالیت کنند تا توان رقابت داشته و زمین نخورند. اتحاد دوباره قبرس با این شرایط یک پیروزی بزرگ برای ترکیه و قبرس خواهد بود و امکان استخراج مشترک را از منابع نفت و گاز را در آن منطقه به هر دو کشور خواهد بخشید.

ترکیه در حوزه قفقاز می تواند فعال تر ظاهر شود، به خصوص که اخیراً قفقاز به یکی از حوزه های نفوذ اصلی اسرائیل بدل شود. کشوری که هیچ سابقه تاریخی و فرهنگی ای در این منطقه ندارد و تنها دلیل حضورش می تواند دشمنی ظاهری اش با حکومت ایران باشد. ترکیه در مورد اسرائیل به هیچ وجه نباید انعطافی به خرج دهد. ترکیه باید به مقامات آمریکایی بفهماند که هر گونه انعطافی که به خاطر همکاری آمریکا با ترکیه انجام می دهد، باید انتظار انعطاف در سیاست های ترکیه نسبت به آمریکا را داشته باشد، نه اسرائیل. این روش آمریکا، از اسرائیل یک کشور یاغی در منطقه ساخته که هر کاری دل اش می خواهد می کند و سپس آمریکا با فشار به دیگر کشورها، آن ها را وادار به عادی سازی روابط نسبت به اسرائیل آن هم در مقابل هیچ می کند. ترکیه باید مسأله کشته شدگان کشتی آزادی اش را بدون هر گونه تعللی پیش برد. آن چون به جان انسان ها مربوط می شود، معامله پذیر نیست، مگر این که خود بازماندگان قربانیان بخواهند بخششی صورت دهند. توجه کنید که وقتی پای جان انسان ها به میان می آید، موضوع دوست و هم پیمان دیگر مطرح نیست و حتی اگر نه اسرائیل، بلکه حکومت قبرس شمالی و دولتمردی ترک، در کشتار مردم بی سلاح دست داشته است، پرونده اش بدون هر گونه معامله ای باید دنبال شود. به خصوص که می دانیم که مقامات اسرائیلی به خوبی واقف بودند که کشتی های این چنین فاقد سلاح بودند و تعمداً آن رفتار را انجام دادند تا زهر چشم گرفته باشند. تداوم این رفتار و کوتاه آمدن شما موجب می شود که جنایتکاران وقاحت خود را مشروع جلوه دهند، در حالی که دقیقاً باید برعکس باشد و با تداوم چنین رفتارهایی است که باید این جنایتکاران باشند که از عواقب اعمال شان بترسند و دیگر دست به چنین رفتاری نزنند. مقامات ترک باید به مسئولان آمریکایی خاطر نشان سازند که سوریه از متحدان قبلی شان بود، اما چون به جنایت دست زد، اینک ترکیه در مقابل آن است، و ترکیه برخلاف برخی از کشورها سیاست یک بام و دو هوا ندارد. مقامات ترکیه باید به آمریکا خاطر نشان کنند که رفتار یک سویه شما از اسرائیل همچون یک بچه لوس و بی مسئولیت ساخته که به خود اجازه می دهد، هر کاری که دوست دارد بکند و عواقبی جدّی را متحمل نشود و سپس آمریکا با فشار به دیگر کشورها، خرابکاری های اش را جبران کند و این سیاست حالا می رود که دامان آمریکا را نیز بگیرد و اگر مقامات آمریکا هوشیار نباشند، آخرین قربانی شان خودشان هستند و اسرائیل چیزی نمانده که آن ها را به سوی جنگی ویرانگر با کانون خاورمیانه و گستره تمامی کره زمین بکشاند. باز به تمامی کشورهای منطقه تأکید می کنم که اسرائیل تا تغییر رفتار عملی ندهد، در انزوا می ماند.

کمک های کشورهای اسلامی و عربی نیز باید امروز بیشتر از گذشته به دولت خودگردان ارسال شود تا در این شرایط حساس آن تشکیلات مجبور نباشد به خاطر قطع کمک های کشورهای غربی از برخی از حقوق اش صرف نظر کند، یا آن را به تعویق بیاندازد. فتح نیز هر چه زودتر برای ارائه درخواست کشور فلسطینی در مجمع عمومی اقدام کند و بیش از این منتظر وعهدهای آمریکا که هیچ فشاری به اسرائیل نمی آورد، نماند و به مقامات آمریکایی بفهماند که تنها زمانی انعطاف به خرج می دهد که همزمان آمریکا، اسرائیل را نیز ملزم به انعطاف سازد و نه یک طرفه! محمود عباس توجه کند که اگر منتظر آمریکا ایستاده بود، نباید درخواست اش را به شورای امنیت می داد و نه عضویت در یونسکو و سایر کمیته های سازمان ملل را داشت و نه وجهه ای که از آن طریق نزد فلسطینیان و اعراب یافت. فرصت بهار عربی از دست می رود و شما متأسفانه هنوز مشغول گُل گفتن و گُل شنفتن با آمریکایی ها و کمیته چهارجانبه هستید! این اقدامات عملی تان است که به آن ها فشار می آورد تا در مذاکرات و هر انعطاف و پیشرفتی جدّی باشند و نه تهدیدهای لفظی صرف شما. عضویت فلسطین در سازمان ملل، یک حق است و هر کشوری که مانع آن شود، اقدامات اش مفید نیست و نه برعکس و اگر اسرائیل چنان که در نامه نتانیاهو ادعا کرده موافق تشکیل کشور فلسطین است، باید خودش نیز در روز رأی گیری در مجمع عمومی بدان رأی مثبت دهد.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

عضو هیئت علمی دانشگاه آبردین با رتبه پروفسوری

عضو جامعه شناسان بدون مرز