هایدگر و تاثیرگذاری بر تفکر فلسفی‏

مارتین هایدگر، فیلسوف شهیر آلمانی در روز ۲۶ سپتامبر سال ۱۸۸۹ میلادی در جنوب غربی آلمان و در یک خانواده کاتولیک به دنیا آمد. هایدگر پس از آموختن الهیات در دانشگاه فرایبورگ مابین …

مارتین هایدگر، فیلسوف شهیر آلمانی در روز ۲۶ سپتامبر سال ۱۸۸۹ میلادی در جنوب غربی آلمان و در یک خانواده کاتولیک به دنیا آمد. هایدگر پس از آموختن الهیات در دانشگاه فرایبورگ مابین سالهای ۱۹۰۹ تا ۱۹۱۱، به فلسفه روی آورد و در باب ریاضیات و علوم طبیعی نیز مطالعاتی به عمل آورد.‏

هایدگر در آخرین سال جنگ جهانی اول در ارتش آلمان و در جبهه های غربی ۳ ماه به عنوان هواشناس خدمت کرد. پس از پایان جنگ به فرایبورگ رفت و از ژانویه ۱۹۱۹ به عنوان دستیار ادموند هوسرل شروع به فعالیت نمود. ادموند هوسرل ( ۱۹۳۸ -۱۸۵۹) فیلسوف اگزیستانسیالیست آلمانی واستاد فلسفه مارتین هایدگر، در زمره تاثیر گذارترین فیلسوفان اخیر می باشد. اکثر فلاسفه معاصر نیز به عمق و اهمیت اندیشه های هوسرل اعتراف دارند. با این وجود درباره میزان تاثیر هوسرل بر شکل دهی تفکر فلسفی هایدگر اختلاف نظر وجود دارد. این اختلاف نظر، بیشتر حول و حوش نحوه تاثیر پدیدار شناسی هوسرل بر هایدگر قرار دارد.‏هانس گئورگ گادامر، در مورد روابط این دو اندیشمند، این گونه اظهار نظر می کند: "زمانی که از پدیدارشناسی پرسیده می شود، هوسرل در این پاسخی که بلافاصله پس از جنگ جهانی اول داد، محق است: پدیدارشناسی، عبارت است از من و هایدگر". با ابن حال گادامر متذکر می شود که هایدگر دستیار چندان بردباری برای هوسرل نبود و ارتقای سریع هایدگر، خودشیفتگی عجیب، و خلق و خوی تند وی، هوسرل را نسبت به هایدگر بدگمان می ساخت.‏هایدگر از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۸ در دانشگاه ماربورگ به تدریس تاریخ فلسفه، زمان، منطق، پدیدارشناسی، افلاطون، ارسطو، آکویناس، کانت و لایب نیتز پرداخت. هایدگر در سال ۱۹۲۷، کتاب پرآوازه "وجود و زمان" را منتشر ساخته و آن را تقدیم استاد خود، هوسرل نمود.

عده ای از صاحب نظران، تاثیر هوسرل بر هایدگر را چشمگیر می دانند. هایدگر، هرمنوتیک خود را بر شالوده روایتی از زمان قرار داد که نه تنها از بسیاری جهات با تعریف هوسرل، یکسان است، بلکه به نظر می رسد که از همان شیوه پدیدارشناسانه هوسرل، بهره جسته است. شماری از شارحان نیز ادعای هایدگر مبنی بر فاصله گیری از هوسرل را ارائه نادرست کارهای هوسرل بر می شمارند. درست است که اختلافات فکری هوسرل و هایدگر، فراوان است ولی اگر در نظر نگیریم که پدیدارشناسی هوسرل تا چه مقدار، چارچوب نگرش هایدگر را فراهم می کند، نخواهیم توانست ماهیت دقیق پروژه هایدگر در "وجود و زمان" را مورد شناخت قرار دهیم.‏

این کتاب به عنوان یکی ار کتابهای فلسفی تاریخ ساز قرن بیستم محسوب می گردد. در پاییز همان سال، هایدگر منصب استاد تمام فلسفه در دانشگاه ماربورگ را به دست آورد و سال بعد، پس از بازنشسته شدن هوسرل، صاحب کرسی فلسفه دانشگاه فرایبورگ شد. در واقع هایدگر از سال ۱۹۱۶ و از دانشگاه فرایبورگ، دانش آموختن در محضر هوسرل را آغاز نموده و از اوایل سال ۱۹۱۹، به عنوان دستیار استادش مشغول به کار شد. هوسرل نیز با پشتیبانی از هایدگر، مقدمات تصاحب کرسی فلسفه دانشگاه فرایبورگ توسط هایدگر پس از بازنشستگی خود را فراهم نمود. این چنین بود که به دنبال بازنشسته شدن هوسرل در سال ۱۹۲۸، هایدگر کرسی تدریس استاد خود را به دست آورد. ‏

هایدگر با آنکه در سه دهه آخر عمرش یعنی بین سال های ۱۹۴۰ تا ۱۹۷۰ آثار زیادی را تالیف نمود ولی در مقایسه با دهه های اولیه فلسفه ورزی اش، تغییر چندانی در فلسفه وی پدید نیامد. وی در سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۷ دوبار از یونان دیدار نمود. هایدگر نهایتا در روز ۲۶ می ۱۹۷۶، دیده از جهان فرو بست.‏

هایدگر یکی از تاثیر گذارترین فلاسفه قرن بیستم می باشد. مشهورترین اثر وی "وجود و زمان" یکی از مهم ترین آثار فلسفی این قرن محسوب می شود. هایدگر در حوزه های مختلف اندیشه ای همانند پدیدار شناسی، اگزیستانسیالیسم، هرمنوتیک، نظریه سیاسی، روانشناسی، الهیات و پست مدرنیسم، بر افرادی همچون مرلوپونتی، ژان پل سارتر، اورتگایی کاست، هانس گئورگ گادامر، پل ریکور، هانا آرنت، هربرت مارکوزه، پل تیلیخ، ژاک دریدا و... تاثیر گذار بوده است. وی در مهمترین رساله خویش "وجود و زمان"، تلاش نمود تا بوسیله تحلیل پدیدار شناسانه وجود انسانی، به بررسی پدیده وجود بپردازد. وی در آثار پایانی خود، بر پوچی جامعه تکنولوژیک مدرن تاکید ورزید و تلاش نمود تا سنت فلسفی غرب را به سوی مطالعه مسئله وجود متوجه سازد. وی در این راستا جایگاه خاصی برای زبان به عنوان وسیله رمزگشایی از مسئله وجود، قائل بود.

یعقوب نعمتی وروجنی