عناصر تصمیم گیری در انتخاب شغل

تصمیم گیری در مورد انتخاب شغل به ندرت از یك توالی منطقی و برنامه ریزی شده پیروی می كند افراد نسبت به رویدادها واكنش نشان می دهند فرآیند های فكری آنها تحت تاثیر احساسات و عواطفشان قرار می گیرد و شاید آنها گاهی به مراحل قبلی این فرآیند باز گردند

بعضی‌ها استدلال می‌كنند كه كارهایی كه جوانان وارد آنها می‌شوند ، به میزان زیادی توسط وضع موجود جامعه تعیین می‌شوند ، و اینكه برای بسیاری از جوانان راههای انتخاب وجود ندارد . عده‌ای دیگر ، كه شامل بسیاری از متخصصان مشاور هم می‌شود ، با این استدلال مخالفند . استدلال این افراد این است كه بیشتر جوانان راههای معنی داری دارند كه می‌توانند یكی از آنها را برگزینند . این افراد وظیفه مشاوران شغلی را آگاه ساختن جوانان از این راههای انتخاب و توانا ساختن آنها برای انتخاب از میان این راهها با توجه به ویژگی‌های فردی خود می‌دانند .

با این وجود ، گروهی دیگر دیدگاهی ” میانه رو ” دارند و تاكید آنها بر نفوذ افراد مهم و تاثیر سایر منابع در انتخاب شغل می‌باشد .

به احتمال قوی ، یك مشاوره خوب باید بر پایه هر سه این دیدگاهها بنا شود :

۱) وضع موجود جامعه

۲) عوامل موثر فوری تر

۳) ویژگیهای فردی

▪ وضع موجود جامعه :

در گسترده‌ترین سطح ، فرهنگ ما مجموعه پیچیده‌ای از انتظارات اجتماعی را منتقل می‌سازد . جایگاه جوانان و خانواده‌هایشان در ساختار اجتماعی جامعه ، دیدگاههای آنها را نسبت به خودشان و دنیای كار ، تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه آرمانها و انتظارات آنان را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد

وضعیت‌های مختلفی كه می‌تواند گستره امكانات و راههای انتخاب جوانان را محدود كند ، شامل موارد زیر می‌شود :

الف) سطح شغلی والدین :

جوانانی كه والدین آنها در شغل‌های تخصصی و مهارتی فعالیت داشته‌اند ، در مقایسه با افرادی كه والدینشان در شغل‌های كمتر تخصصی یا ساده‌تر فعالیت داشته‌اند یا برای مدتی طولانی بیكار بوده‌اند ، به سوی آرمانهای جاه طلبانه‌تر گرایش پیدا می‌كنند و دسترسی به فرصت‌ها و امكانات بیشتری دارند .

ب) جنسیت :

افراد هر دو جنس شاید نسبت به انتخاب شغل‌هایی كه به طور سنتی به جنس مخالف بیشتر مربوط می‌شود ، مقاومت نشان دهند . تعصبات جنسیتی نسبت به انتخاب شغل مناسب به همان اندازه می‌تواند برای پسرها محدود كننده باشد كه برای دخترها

ج) ویژگی‌های قومی و نژادی :

منشاء قومی افراد می‌تواند آرمان‌های شغلی آنها را تحت تاثیر خود قرار دهد و بدلیل شبكه‌های محدود‌تر برخی از گروههای قومی اقلیت ، می‌تواند فرصت آزمایش آرمان‌ها و شانس استخدام آنها را محدود‌تر سازد . یكی از وظایف اصلی خدمات شغلی و حرفه‌ای این است كه این محدودیت‌ها را كاهش دهند و در مقابل ، گستره امكانات را برای همه جوانان افزایش دهند . این د) وظایف شامل موارد زیر می‌شود :

مبارزه با نگرش قالبی و كلیشه‌ای به جنسیت ، گروههای قومی و سایر تعصبات اجتماعی

فراهم آوردن دسترسی به افراد نمونه ، مثلاً‌ زنان و سیاهپوستانی كه در شغل‌های غیر سنتی به موفقیت دست یافته‌اند . حمایت از افرادی كه با وجود داشتن راههای انتخاب فراوان ،‌ راههای سنتی را انتخاب كرده‌اند .

▪ عوامل موثر فوری‌تر :

جوانان برای انتخاب شغل ، به گستره وسیعی از منابع اطلاعاتی دسترسی دارند منابعی كه نفوذ مستقیم دارند ، شامل این موارد می‌شوند :

الف) والدین و سایر خویشاوندان

ب) دوستان و گروه همسالان

ج) متخصصان حرفه‌ای

د) معلمان موضوعی

و) تماس با كارمندان و استفاده از تجارب مستقیم آنها از استخدام

افراد همچنین از طریق آگهی‌های شغلی و راههای عمومی ‌تر تحت تاثیر كتابها ، بروشورها ، نرم افزارهای شغلی و رسانه‌ها قرار می‌گیرند .

تحقیقات نشان می‌دهد كه :

جوانان برای انتخاب شغل بیشتر روی نصیحت‌های ” غیر رسمی ” و حمایتهای والدین و دوستان تكیه می‌كنند تا اینكه بروند و از مشاوره ” رسمی ” مانند مشاوران شغلی و معلمان استفاده كنند .

دیده شده كه والدین به عنوان مفید‌ترین منبع موثر روی فرد اعمال نفوذ دارند و پس از آنها مشاوران شغلی و سپس معلمان قرار دارند .

این منابع مختلف ، نفوذ خود را به گونه‌های مختلفی اعمال می‌كنند :

۱) والدین و خویشاوندان فرد ، دانش دست اولی درباره مشاغل خاص و شغل به طور كلی ارائه می‌كنند . همچنین تحقیقات نشان می‌دهد كه نصایح و حمایت‌های خانواده ، روی تصمیم‌ فرد برای ادامه تحصیل بعد از ۱۶ سالگی مؤثر‌تر از نصایح متخصصان حرفه‌ای است . ولی این خطر وجود دارد كه با در نظر گرفتن آهنگ تغییرات در بازار كار ، دانش والدین و خویشاوندان ، قدیمی باشد .

برخی از والدین شاید آرمانهای نامناسبی برای فرزندانشان داشته باشند و آنها را برای استفاده از فرصت‌های نامناسب تحت فشار قرار دهند .

خانواده‌ها می‌توانند دیدگاههای جوانان را نسبت به كار به گونه‌های غیر عمدی‌تری نیز تحت تاثیر قرار دهند . تحقیقات نشان می‌دهد كه :

تجارب اولیه جوان در خانواده ، رشد و توسعه ، علاقه او به مشاغل خاص و اینكه آیا جوان تحصیلات خود را ادامه خواهد داد یا نه را تحت تاثیر قرار می‌دهند .برای دختران ، انتخاب مشاغل غیر سنتی تحت تاثیر نگرشهای والدین نسبت به كار قرار می‌گیرد و به نوع رابطه‌ای كه آنها با هر یك از والدین خود دارند نیز بستگی دارد .

۲) دوستان و گروه همسالان ، در دوران بلوغ كه جوان درك قوی‌تری از هویت خود پیدا می‌كند نفوذ قوی‌تری روی جوان اعمال می‌كنند. برای بسیاری افراد ، صحبت با دوستان درباره شغل ، یك منبع مهم از نظریات و ایده‌های جدید می‌باشد . افرادی كه در سن ۱۶ سالگی تحصیل تمام وقت را به اتمام می‌رسانند غالباً اولین چیزهایی كه درباره شغل می‌شنوند ، از زبان دوستانشان بیان می‌شود . آن دوستانی كه در حال كار كردن می‌باشند ، اطلاعات شغلی خوبی به فرد می‌دهند ؛ آن دوستانی كه در حال گذراندن تحصیلات بالاتر می‌باشند نیز در وضعیت خوبی برای دادن ارزشیابی صادقانه از دوره‌ها و موسسات آموزشی خاص ، قرار دارند .

با وجود این ، شواهد نشان می‌دهد كه گروه همسالان می‌تواند در تطبیق دادن جنسیت فرد با شغلش و سایر تعصبات در آغاز تصمیمات بر روی فرد اعمال فشار كند

۳) مشاوران شغلی اساساً نقش خود را كمك به جوانان برای كند و كاو و اكتشافات در اهداف و آرمانها ، وسعت دادن به ایده‌ها و نظریات به چهارچوب در آوردن انتخابها و افزایش برنامه‌هایشان برای آینده می دانند . آنها منبعی از اطلاعات درباره فرصتها و امكانات هستند و با وجود این باز هم افراد را به جستجو و كاوش درباره اطلاعات شغلی مورد نیاز خود ترغیب می‌كنند . این مسئله شاید برای جوانانی كه انتظار دارند در گفتگوها و مشاوره‌های شغلی خود چنین اطلاعاتی را جمع آوری كنند ، نا امید كننده باشد .افزایش خودآگاهی ، دانش استفاده از فرصتها و مهارتهای تصمیم‌گیری ، همگی از تاثیرات اثبات شده مشاوره شغلی می‌باشند . تحقیقات همچنین نشان می‌دهد كه جوانانی كه از خانواده‌‌های محروم و فقیر بوده‌اند ، شاید بیش از دیگران به مشاوره شغلی نیاز داشته باشند و یا به آن متكی باشند .

در نتیجه شاید خدمات شغلی مشخصاً برای بر آوردن نیاز چنین گروههایی بوجود بیایند

۴) شواهد نشان می‌دهد كه صحبت با مشاوران شغلی هنگامی موثرتر است كه با آموزش مشاغل همراه باشد .

آموزش مشاغل همچنین به نحو مثبتی دیدگاه جوانان را نسبت به اهمیت بدست آوردن تحصیلات دانشگاهی و قابلیتهای علمی وحرفه‌ای تحت تاثیر قرار می‌‌دهد .

۵) معلمان موضوعی ، كه نقش مشاوران رسمی را ندارند ، روی تصمیمات افراد جوان برای ورود به آموزش‌های بالاتر و بیشتر و انتخاب مسیرشان ، نفوذ خاصی دارند .

افراد همچنین از متخصصان موضوعی اطلاعات مفیدی درباره قوتها و ضعف‌های خود كسب می‌كنند . هر چند ، برخی جوانان از فشار بیش از اندازه معلمانشان برای ماندن در مدرسه و یا ادامه تحصیل در رشته خاص شكوه دارند و معتقدند كه معلمان این كار را بخاطر افزایش تعداد دانش آموزانشان انجام می‌دهند .

۶) تماس با كارمندان ( مثلاً صحبت با آنان ) می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره مشاغل و محیطهای كاری مختلف در اختیار جوانان قرار دهد ؛ با این وجود این خطر وجود دارد كه آنان را دچار پیش داوری و جبهه گیری كند چون مثلاً این امكان وجود دارد كه كارمندان از سازمان خود بیش از حد تعریف كنند .

۷) تجارب كارآموزی تقریباً برای همه دانش آموزان در هنگام تحصیل وجود دارد . این تجارب می‌تواند تاثیر مهمی روی تصمیمات شغلی داشته باشد . ”تصمیمات مربوط به كارهای جاری یا تصمیمات مربوط به فرصتهای جدید و یاحتی رد اولویت‌های قبلی و بوجود آمدن اولویتهای جدید

این مسئله بستگی زیادی به این داردكه چگونه این تجارب با آموخته‌های قبلی فرد تلفیق می‌شوند.

مرجع: خانه کارآفرینان ایران

---