پیامبر و بیگانه

بسیاری از خاورشناسان غربی به پیام حضرت محمد ص به دیده تحسین می نگرند

از آن روزگار که اروپاییان یارای آن یافتند با گام نهادن در عصر رنسانس و در پی آن روزگار مدرن، سستی و فترت قرون وسطایی خود را وانهند و از خواب پرکابوس هزارساله خویش برخیزند، کم نبوده‌اند اندیشمندان و خردورزانی که شیفته و شیدای شناختن هر چه بهتر مشرق زمین، گهواره تمدن، شده‌اند.

آنچه هویدا می‌نماید، شمار بسیاری از این خاورشناسان فرنگی کند و کاو در تاریخ اسلام را پیشه خویش ساختند و تلاش کردند رمز و رازهای تمدن اسلامی را برگشایند. از این رهگذر، گروه افزونی از آنان در پی آن شدند تا زندگانی و اندیشه شخصیت‌های برجسته تاریخ اسلام را موضوع پژوهش‌های خویش قرار دهند و صدالبته بسیاری از آنان توجهی خاص به زندگی پیامبراسلام(ص) و بازخوانی اندیشه‌های آن حضرت نمودند.

در این کوتاه جستار بنا بر آن است تا به بیان دیدگاه برخی از این پژوهشگران نامدار غرب درباره پیغمبر گرامی اسلام(ص) پرداخته شود. هرچند ناگفته پیداست این مختصر را مجالی برای معرفی تمام این پژوهشگران و ارائه دیدگاه همه آنان فراهم نیست و این مهم خود مثنوی هفتاد من کاغذ را می‌طلبد. خوانندگان ارجمند برای آگاهی بیشتر در این باره می‌توانند به کتاب «محمد(ص) در نزد دانشمندان غرب» اثر نویسنده لبنانی، خلیل یاسین یا مجموعه مقالاتی که علی دوانی با عنوان «پیامبر در نظر دانشمندان غرب» در شماره‌های مختلف ماهنامه «درس‌هایی از مکتب اسلام» در سال ۱۳۵۲ نگاشته‌اند مراجعه فرمایند. البته در نگارش این وجیزه از مقالات مرحوم دوانی بهره افزون برگرفته شده است.

نگاهی هرچند گذرا به گفته‌های دانشمندان غربی که در این باره قلم فرسایی نموده‌اند، پژوهشگر را به این باور رهنمون می‌سازد که عمده اینان، بجز اندکی که کینه توزانه و عنادآمیز سخن گفته‌اند، به پیامبر بزرگوار اسلام و ظهورشان و تعالیم عالیه و کارهای ایشان با دیده اعجاب و تحسین نگریسته و درباره عظمت و نبوغ بی‌مانند حضرت محمد(ص) و اقدامات برجسته و گفتار نغز ایشان زبان به اعتراف‌ گشوده‌اند.

ویلیام مویر، خاورشناس و اسلام‌پژوه اسکاتلندی که در سده نوزدهم میلادی می‌زیست، به‌رغم آن که برخی پژوهشگران نوشته‌های او درباره اسلام را عاری از غرض و بی​طرفانه نمی‌پندارند، در کتاب «زندگی محمد(ص)» نظر خود را درباره نبی مکرم اسلام چنین بیان داشته است: «محمد با سخنان‌ روشن و عمیق دینی‌اش ممتاز بود. او کارهایی انجام داد که عقل‌ها را حیران ساخت، تاریخ‌ مصلحی را به یاد ندارد که مانند محمد در اندک زمانی‌ نفوس بشری را بیدار کند و اخلاق نیکو را زنده‌ گرداند و مقام فضیلت را بالا برد.»

تاریخ‌پژوه فرانسوی: پیش از آن​که دین را بشناسیم واجب است آورنده آن را بشناسیم. از روی حق می‌گویم که در زنجیره پیامبران و شرایع کسی مانند محمد را نمی‌‌یابم. اگر بگوییم محمد بهترین کسی است که با شریعت آمده مبالغه نکرده‌ایم

آلفونس ماری لویی دوپرات دو لامارتین، شاعر برجسته قرن نوزدهم فرانسه و از بزرگان مکتب رمانتیسم نیز در کتابی که با عنوان «سفر به شرق» نگاشته، محمد(ص) را ستوده و اذعان داشته «محمد بالاتر از بشر و پایین‌تر از خداست. او به حکم عقل و معجزاتی‌ که عقل آن را تقویت می‌کند، پیغمبر است، مشکلی‌ که محمد در دعوت خود به حل آن نایل گشت و ارزش معنوی آن را آشکار ساخت و به​عنوان دین‌ آسمانی به پیروان خود عرضه داشت و آنها نیز بسرعت آن را پذیرفتند، بهترین و بالاترین دستورالعملی است که خدای خالق برای اولاد آدم صادر نموده است.»

نویسنده آمریکایی سده نوزدهم، جورج دی تولدز در کتاب «زندگی» نظر خویش درباره پیامبر اکرم(ص) را چنین ابراز نموده است: «تردید درباره پیامبری محمد، به منزله تردید در قدرت خداوند است که همه کائنات را فراگرفته است.»

فیزیکدان، اخترشناس و فیلسوف پرآوازه فرانسوی قرن نوزدهم، پیر سیمون لاپلاس، دیگر اندیشمند برجسته اروپاست که محمد(ص) را ستوده است. وی به‌رغم آن که مادیگرا بود، در بخشی از کتاب «ادیان» خود چنین گفته است: «ما هرچند عقیده به ادیان آسمانی نداریم، ولی آیین محمد و تعالیم او دو نمونه‌ اجتماعی برای زندگی بشری است، بنابراین اعتراف می‌کنیم که ظهور محمد و دین و احکام عقلانی او ارجدار و بزرگ است. به همین جهت از پذیرش تعالیم محمد بی‌نیاز نیستیم.»

زویمر ساموئیل، خاورشناس انگلیسی و مدیر مسئول مجله «جهان اسلام» که در حد فاصل سال‌های ۱۹۰۴ ـ ۱۸۴۳‌ می‌زیست هم در کتاب عیسی در احیاء العلوم غزالی به ستایش پیامبر اکرم(ص) پرداخته و در بخشی از آن آورده «نبوغ محمد(ص) عامل اساسی پیروزی وی و بالا گرفتن کارش بود، که باید آشنایی کامل او را به ادیان عصر خویش و نیروی معنوی شگرف او را در جلب قلوب و توانایی‌ وی در اداره امور مردم و جنگ‌ها و پختگی او را در امر سیاست بر آن افزود.»

دانشمند مشهور فرانسوی سده بیستم، ژول لابوم که عالم به علوم اسلامی و از دقایق و رموز قرآن باخبر بود، یکی دیگر از اندیشه‌ورزان باختر زمین است که بر عظمت محمد(ص) مهر تائید نهاده است. وی در مقدمه فهرستی که بر قرآن مجید ترتیب داده باور خود را چنین مشروح داشته است: «من ظهور محمد را چنان می‌بینم که‌ جهان از نو پدید آمده و چشم خود را به روی مبادی عالی درخشانی گشوده است.»

خاورشناس نامی فرانسه، هلمان کوار که در سال۱۸۵۴ چشم به جهان گشود و در سال ۱۹۲۷ دیده از دنیا فرو بست، از دیگر مشاهیر دنیای غرب است که پیامبر(ص) را واجد خصایص و ویژگی‌هایی ارزنده و والا دانسته است. او که به واسطه نگارش کتاب «ایران و تمدن ایرانی» در ایران زمین دارای اشتهاری افزون است، در کتاب «تاریخ عرب» دیدگاه خویش را چنین آشکار کرده است: «محمد در مرحله والایی از شرافت نفس قرار داشت و به لقب امین شهرت یافت. یعنی مردی که به‌ حد نهایی اعتماد و وثوق رسیده بود، زیرا نمونه اعلای پایمردی و استقامت بود.»

دیسلانماک گوکین، تاریخ پژوه فرانسوی سده نوزدهم که کتاب مشهور ابن خلدون «مقدمه» را به فرانسوی برگردان کرده، در مقدمه و حاشیه‌هایی که بر این اثر نگاشته از محمد(ص) به نیکی سخن گفته است و از آن جمله می‌توان به​ این گفتار اشاره کرد: «پیش از آن​که دین را بشناسیم واجب است تا آورنده آن را بشناسیم. از روی حق می‌گویم که در زنجیره پیامبران و شرایع کسی مانند محمد را نمی‌‌یابم. اگر بگوییم که محمد بهترین کسی است که با شریعت آمده، مبالغه نکرده‌ایم.»

امیر نعمتی‌لیمایی