علائم و نشانه های سرطان لوزالمعده

محققان می گویند در ۱۰ سال آینده سرطان در ایران رشد ۳ برابری خواهد داشت و هم اکنون روزانه ۱۰۰ نفر بر اثر سرطان در کشور جان خود را از دست می دهند

محققان می گویند در ۱۰ سال آینده سرطان در ایران رشد ۳ برابری خواهد داشت و هم اکنون روزانه ۱۰۰ نفر بر اثر سرطان در کشور جان خود را از دست می دهند. به گفته دکتر رضا ملک زاده، رئیس مرکز تحقیقات گوارش و کبد ایران به ایسنا ۵۰ درصد سرطان ها در ایران مربوط به دستگاه گوارش است و سالانه ۱۰ هزار نفر به سرطان معده مبتلا می شوند که ۸ هزار نفر آن ها می میرند.به جز سرطان معده، سرطان های دیگر دستگاه گوارش مانند مری و لوزالمعده نیز در ایران شایع است و متاسفانه تاکنون تلاش ها برای مهار سرطان های دستگاه گوارش نتیجه مثبتی نداشته است. تلاش ما در صفحه خانواده و سلامت اطلاع رسانی درباره سرطان های شایع، شناسایی عوامل خطر و راه های پیش گیری به منظور بهبود سلامت جامعه است. به این منظور این بار به تشریح سرطان لوزالمعده یا پانکراس می پردازیم.

سرطان لوزالمعده تمامی گروه های سنی از جوان ۱۵ ساله تا سالمند ۹۰ ساله را درگیر می کند اما حداکثر شیوع آن در سنین۵۵ تا ۸۵ سالگی است. علت واقعی بروز این سرطان هنوز ناشناخته است اما طبق تحقیقات سیگار کشیدن می تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد. درباره این سرطان با دکتر نادر میثاق، متخصص گوارش و کبد گفت و گو کردیم. وی درباره عملکرد لوزالمعده در بدن به خراسان می گوید: لوزالمعده یکی از ضمائم و یکی از غدد ترشحی خارج از دستگاه گوارش است که عملکرد آن به ۲ بخش برون ریز و درون ریز تقسیم می شود. بخشی از ترشحات لوزالمعده برون ریز است و به داخل دستگاه گوارش می ریزد که شامل آنزیم های دخیل در هضم مواد غذایی ازجمله پروتئین هاست.

مواد غذایی حاوی چربی و نشاسته نیز با آنزیم های درون ریز لوزالمعده توسط دستگاه گوارش هضم می شوند. ترشحات درون ریز لوزالمعده به طور مستقیم وارد خون می شود و معروف ترین ترشح آن انسولین است که باعث کاهش قند خون می شود. لوزالمعده در قسمت فوقانی پشت شکم و روی ستون مهره هاست که انتهای آن به سمت چپ ناحیه طحال است و سر آن به سمت راست شکم قرار دارد. لوزالمعده هم چنین در ترشح دی کربنات نقش دارد که چون قلیایی است وقتی وارد معده می شود اسید معده را خنثی می کند.در مورد سرطان لوزالمعده باید متذکر شد که سرطان لوزالمعده مثل سایر سرطان های دستگاه گوارش علت مشخصی ندارد اما گفته می شود که عوامل ارثی در ابتلا به آن نقش مهمی دارد و عوامل محیطی موثر از جمله عادات تغذیه ای در بروز این سرطان نقش دارند. مصرف سیگار و تنباکو نیز در ابتلا به این سرطان موثر است به علاوه عواملی نظیر عفونت های تکرارشونده لوزالمعده، سنگ های صفراوی، وجود سنگ در مجرای صفرا و لوزالمعده، بعضی مواد شیمیایی، آلودگی هوا، آلودگی آب و مصرف الکل می تواند فرد را به ابتلا به سرطان لوزالمعده مستعد کند، در نتیجه بروز سرطان تومور به وجود می آید و بسته به محل قرار گرفتن تومور، علایم متفاوتی نشان می دهد. مواردی از سرطان که در سر لوزالمعده بروز پیدا می کند و روی ترشح لوزالمعده تاثیر می گذارد، به زردی تبدیل می شود. زردی پیش رونده همراه با خارش، مدفوع بی رنگ و ادرار پررنگ علایم اصلی سرطان سر لوزالمعده است.

علاوه بر این ها بی اشتهایی، کاهش وزن بی دلیل و درد شکمی مبهم که به پشت منتشر می شود از دیگر علایم این سرطان است. در برخی موارد سرطان باعث انسداد مجرای لوزالمعده می شود و ترشحات آنزیمی وارد روده ها می شود و اگر این ترشحات در لوزالمعده باقی بماند بیماری دیگری به نام پانکراتیک (ورم لوزالمعده) ایجاد می کند که خودش بیماری خطرناکی است.این متخصص گوارش و کبد درباره خطر ورود ترشحات آنزیمی لوزالمعده به حفره شکمی توضیح می دهد: ورود این ترشحات به داخل حفره شکمی باعث تخریب بافت های شکم می شود و چربی ها، روده ها و عضلات را تخریب می کند و از این لحاظ عارضه فوق العاده خطرناکی است و این سرطان یکی از بدترین سرطان های دستگاه گوارش است زیرا علائم اختصاصی ندارد و از این جهت دیر تشخیص داده می شود به ویژه سرطان هایی که در تنه پانکراس یا دم پانکراس بروز پیدا می کند بسیار دیرتشخیص داده می شود و تا زمانی که بیمار مراجعه می کند کار زیادی نمی توان برای او انجام داد.

از طرفی لوزالمعده بافتی است که برداشتن آن با جراحی بسیار دشوار است و مستلزم اعمال جراحی بسیار پیچیده است به ویژه سرطان هایی که در ناحیه سر لوزالمعده وجود دارد به خاطر چسبیدگی به روده باریک روده را درگیر می کند و طی عمل جراحی لوزالمعده و روده باریک باید برداشته شود و یک عمل بزرگ به بیمار تحمیل می شود. به این ترتیب در بسیاری از موارد مبتلایان پس از تشخیص طول عمر کمتر از ۶ ماه دارند. بنابراین توصیه اکید ما این است که مردم هرگونه درد در ناحیه فوقانی شکم که به پشت منتشر می شود و همراه با علائمی است مثل تهوع، استفراغ، زردی پیش رونده، خارش غیرطبیعی در بدن، مدفوع کم رنگ و ادرار پررنگ، کاهش وزن بی دلیل ، بی اشتهایی و کم خونی های توجیه نشده را جدی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند. معمولا سرطان لوزالمعده در دهه های میانسالی بروز پیدا می کند و این سرطان با سونوگرافی، آندوسکوپی، ام آر آی، رادیوگرافی و سی تی اسکن قابل تشخیص است. از طرفی از آن جا که تومورها یک سری ترشحات بیوشیمی دارند می توان با آزمایش خون پی به سرطان برد.دکتر میثاق ادامه می دهد: اگر تومور در مراحل اولیه باشد و پیشرفت نکرده باشد و در قسمت دم پانکراس باشد می توان راحت تر برداشت اما اگر در ناحیه سر پانکراس باشد نیاز به عمل جراحی بسیار بزرگی دارد که ۱۰ تا ۱۲ ساعت طول می کشد و فوق العاده پرعارضه است اما اگر در مراحل اولیه کشف شده باشد در درمان بیماری موثر است.اما متاسفانه اکثر مبتلایان دیر مراجعه می کنند و در زمان مراجعه عمل جراحی کمکی به آن ها نمی کند.

یکی دیگر از بیماری های خطرناک لوزالمعده ورم لوزالمعده است که طیف گسترده ای دارد اما اغلب اوقات خطرناک و پرعارضه است. اگر به هر دلیلی ترشحات آنزیمی پانکراس احتباس پیدا کند و نشت کند و وارد حفره شکمی شود می گوییم پانکراتیک یا ورم لوزالمعده رخ داده است.

مهم ترین علت بروز این عارضه در کشور ما سنگ صفراست. سنگ های صفراوی به دلیل مجاورت صفرا با لوزالمعده وارد مجرای لوزالمعده می شود و اگر سنگ در این مسیر گیر کند مجرای لوزالمعده را مسدود می کند و عارضه بروز پیدا می کند. به این دلیل کسانی که سنگ صفراوی دارند باید دقت کنند که در مراجعه به پزشک به این بیماری بدخیم دچار نشوند.عفونت های ویروسی مثل اوریون در کودکان، برخی داروها مثل ترکیبات کورتن، هورمونی داروهای ادرارآور یا مدر، داروهای آرام بخش،داروهای ضدسل، ممکن است به ورم لوزالمعده منجر شود.

عوامل ارثی نیز در بروز این عارضه نقش دارند همین طور افزایش چربی خون و مصرف بی رویه کلسیم که جزو عوامل قابل پیش گیری هستند. از آن جا که طیف بیماری بسیار گسترده است علایم هم می تواند بسیار خفیف یا بسیار شدید و دردناک باشد. درد بالای شکم به صورت کمربندی که به سمت پشت کشیده می شود که با دراز کشیدن تشدید می شود و با نشستن بهتر می شود، همراه با تهوع و استفراغ به ورم شکم، کم شدن آب بدن، نارسایی کلیه و ریه ها، کم شدن املاح و یون های بدن، بالارفتن قند خون و ابتلا به دیابت حاد و عفونت های داخل شکمی منجر می شود و همگی از عوارض جدی و خطرناک ورم لوزالمعده است. در موارد حاد بیماری به کما، اغما و مرگ بیمار می انجامد.بنابراین باید عوامل ایجادکننده بیماری مثل سنگ صفرا، مصرف الکل، چربی خون بالا، مصرف بی رویه کلسیم را جدی گرفت و دردهای غیرطبیعی را پی گیری کرد.دکتر میثاق با اشاره به روش تشخیص این بیماری می گوید: اندازه گیری آنزیم های مختلف در خون مثل لیپاز یکی از این روش ها است که با سونوگرافی، سی تی اسکن و معاینه شکمی نیز می توان به این بیماری پی برد و درمان در مرحله اولیه، دارویی است و بیمار مطلقا نباید چیزی بخورد و مواد غذایی باید از طریق خون به بدن برسد تا پانکراس استراحت کند. مسکن و داروهای کاهش دهنده ترشحات لوزالمعده نیز برای بیمار تجویز می شود. در موارد دیگر مثل عفونت و آبسه نیاز به جراحی پیدا می شود تا فرد بهبود پیدا کند.