چالش تامین امنیت المپیک در روسیه

از زمانی که اتحاد جماهیر شوروی منحل شد, تروریست ها با روسیه در جنگ بوده اند

زمانی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در سال ۲۰۰۷ به گواتمالاسیتی سفر کرد تا از پیشنهاد کشورش درباره میزبانی بازی‌های المپیک زمستانی در سوچی حمایت کند، به خوبی می‌دانست که تصاحب امتیاز میزبانی، ساده‌ترین مرحله در مسیر المپیک است.

بسیاری از افراد به شوخی مطرح می‌کردند که فقط روسیه می‌تواند یک تفرجگاه ساحلی نیمه گرمسیری را برای المپیک زمستانی پیشنهاد دهد. بعد از اینکه میزبانی بازی‌ها به روسیه واگذار شد، نگرانی‌ها درباره کمبود برف در کوه‌های اطراف و توانمندی روسیه در احداث زیرساخت‌های مورد نیاز، به تدریج کمتر شد و تنها یک هراس بزرگ باقی ماند و آن چیزی نبود جز تهدیداتی که از سوی تروریست‌ها صورت می‌گرفت.

سوچی در منطقه قفقاز شمالی واقع شده است. این سرزمین به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شورش‌های نظامی بی‌رحمانه و بلندمدتی را در جمهوری خودگردان چچن تجربه کرده است؛ به‌ویژه هنگامی که همسایه‌اش داغستان به خاستگاه اسلام‌گرایان افراطی و تروریسم تبدیل شد. حقیقت این است که پوتین به واسطه تجزیه‌طلبی قاطعانه‌اش، حمایت گسترده مردم را به دست آورد و به همین ترتیب بود که بوریس یلتسین در سال ۱۹۹۹ او را به عنوان جانشین خود انتخاب کرد.

پوتین، با در دست داشتن یک چیرگی نظامی و سیاست آشتی، به آرام ساختن منطقه چچن پرداخت و آن را بیشتر به منطقه خانات فئودال تبدیل کرد تا بخشی واقعی از فدراسیون روسیه. در نتیجه، طی ۱۲ سال اخیر، آرامش در منطقه چچن برقرار بوده است.

تروریسم به صورت چالشی ستیزه جویانه ظهور پیدا کرد. درحالی‌که جنگ چچن در سال ۲۰۰۲ رو به پایان بود، تروریست‌های قفقاز شمالی، صدها نفر را در سالن تئاتر مسکو به گروگان گرفتند. نمونه مشابه آن در سال ۲۰۰۴ رخ داد، صدها دانش آموز در شهر بسلان اوستیای شمالی، مورد تهاجم گروهی مسلح قرار گرفتند.

در سال ۲۰۰۵، اسلام‌گرایان مسلح، به نالچیک که منطقه‌ای مرکزی در قفقاز شمالی است حمله کردند و به مدت یک روز آن را به تسخیر خود درآوردند. در سال ۲۰۱۰، حادثه انفجار بمب در متروی مسکو به وسیله بمب‌گذاران انتحاری اهل داغستان، دست‌کم جان ۴۰ نفر را گرفت. یک‌سال بعد، در حادثه‌ای مشابه، ۳۷ نفر در فرودگاه دموددف مسکو کشته شدند. به‌رغم اعلام پوتین مبنی بر برخورد با مظنونان به حملات تروریستی، حمله‌ها همچنان ادامه داشته است.

منصفانه است اگر بگوییم از زمانی که اتحاد جماهیر شوروی منحل شد، تروریست‌ها با روسیه در جنگ بوده‌اند. اما این جدال‌ها به‌منظور دستیابی به استقلال در بخش خاصی از قفقاز نیست، بلکه جنگی برای برپایی «خلافت قفقاز» بر پایه قانون شریعت است.

شگرد تروریست‌ها نیز تغییر کرده است. تاکتیک انتخابی آنها دیگر شورش مسلحانه (همانند سال ۱۹۹۰) یا یورش‌های گروهی توسط شبه نظامیان (همانند سال ۲۰۰۰) نیست، بلکه مدت‌ها است شیوه‌های منحصربه‌فردی از ترور را در پیش گرفته‌اند. محدوده هدف تروریست‌ها، از مراکز پلیس و مشروب فروشی‌ها در قفقاز، تا مسیرهای اصلی عبور و مرور روحانیون مسلمان در تاتارستان یا در میان مردم عادی، در هر نقطه‌ای از روسیه گسترده است. برادران تسارنائف که عاملان بمب‌گذاری سال گذشته در ماراتن بوستون بودند، مثالی برای شیوه‌ای از تروریسم هستند که در آن، جامعه مدرن سکولار، در

ملأ عام مورد هدف قرار می‌گیرد، خواه در روسیه، خواه در هر نقطه دیگری از جهان.

از همان ابتدا واضح بوده است المپیک سوچی که تمام گزینه‌های مورد مخالفت تروریست‌ها را یکجا متمرکز می‌کند، هدف احتمالی تروریست‌ها خواهد بود. بمب‌گذاری‌های اخیر ولگاگراد در جنوب روسیه و پیاتیگورسک در قفقاز شمالی احتمالا به این دلیل طراحی شده است که بی‌دفاع بودن روس‌ها را گوشزد کند و همچنین به جهان اعلام کند که سوچی منطقه‌ای بسیار خطرناک است.

تروریست‌ها تا حدودی در این زمینه موفق بوده‌اند. با وجود محکوم کردن حمله‌ها توسط جامعه بین‌الملل و همچنین تعهداتی که در رابطه با مبارزه علیه تروریسم داده شد، عده‌ای از ورزشکاران، سفر خود به سوچی را لغو کردند. چاک هیگل، وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا، اخیرا به خبرنگاران گفته است که آمریکا در حال همکاری با مقامات امنیتی روسیه است و آماده خواهد بود تا در صورت وقوع حمله، ورزشکاران خود را از مهلکه بیرون بکشد.

اما حقیقت این است که در حال حاضر، منطقه سوچی، تنها مکانی در روسیه است که به بهترین شکل ممکن حفاظت شده است. با ایستادگی شخصی پوتین بر مواضعش، اولویت نیروی پلیس و سرویس‌های امنیتی روسیه، حصول اطمینان از امنیت مسابقات خواهد بود.

البته این مساله وقوع خطر دیگری را به دنبال دارد؛ با تمرکز بخش عمده نیروهای اجرای قانون، در منطقه سوچی، این امکان وجود دارد که تروریست‌ها در خلال بازی‌های المپیک، به نقاط دیگری از روسیه ضربه وارد کنند. گذشته از این، روسیه کشور پهناوری است و از طرفی لانه‌های تروریست‌ها کوچک و رخنه به آن دشوار است؛ این مساله بیشتر به این دلیل است که شیوه‌های ارتباطی تروریست‌ها بدوی است، درنتیجه، پیدا کردن آنها به سختی امکان‌پذیر است. با وجود اینکه همکاری‌های بین‌المللی برای مبارزه با تروریسم، مفید بوده است، اما سوءظن و عدم اعتماد، همچنان گریبانگیر ما است؛ چرا که بمب‌گذاری ماراتن بوستون همچنان در یادها مانده است.

همزمان با رقابت‌های المپیک سوچی، مسابقه‌ای دیگر شکل گرفته است؛ رقابتی که یک سوی آن تروریست‌هایی هستند که می‌خواهند بازی‌ها را مختل کنند یا حداقل فضای المپیک را متشنج سازند و در سوی دیگر نیروهای دولتی روسیه که وظیفه دارند نقشه تروریست‌ها را باطل کنند. رقابتی که روسیه با قاطعیت باید پیروز آن باشد همین است.

نویسنده: دیمیتری ترنین، مدیر مرکز کارنگی در مسکو

منبع: پراجکت سندیکیت

مترجم: سمانه فیاضی