اولین گناه و گناهکار جهان

● سوره‌ی اعراف
اعراف سوره‌ای مکی است که ۲۰۶ آیه دارد و هدف کلی آن با وجود طولانی بودنش، تذکر به مومنان و اتمام حجت با غیر مومنان است.
● دو موضوع اساسی:
▪ اول- دلایلی که انسانها …

سوره‌ی اعراف

اعراف سوره‌ای مکی است که ۲۰۶ آیه دارد و هدف کلی آن با وجود طولانی بودنش، تذکر به مومنان و اتمام حجت با غیر مومنان است.

دو موضوع اساسی:

اول- دلایلی که انسانها را به تبعیت دعوت می‌کند مانند حجتها، موعظه‌ها، حکمتها، قصه‌ها و عبرتها. مانند قصه آدم و ابلیس، نوح، هود، صالح، لوط، شعیب و موسی -علیهم ‌السلام-

دوم- آیاتی که به فراموشی عهد الهی توسط انسان اشاره می‌کند.

سوره اعراف، شامل مطالب بلندی از معارف الهی چون وصف میزان، اعراف، ذکر اسمای حسنی الهی، عرش، عالم ذرّ و میثاق، داستان تجلی و وصف ذاکرین می‌باشد.

این سوره، عهده الهی از انسان را که تنها پروردگار را بپرستد و به او شرک نورزد اصل قرار می‌دهد و موضوعات خود را براساس این اصل طرح می‌کند. داستان جامعه‌هایی را نقل می‌کند که این پیمان را شکسته و آن را فراموش کرده، و جز گروه اندکی، همگی آیات تذکر دهنده و انبیای الهی را تکذیب نمودند و متذکر نشدند.۱

عهد الهی:

عهد الهی همان عبودیت و شرک نورزیدن است که عصاره‌ی دعوت انبیاست.جانهای مردم، در ردّ و قبول این عهد مختلف است. در جانهای پاک که بر اصل فطرت و نهاد خویش باقی مانده‌اند نتیجه بخش بوده و ثمره‌اش هدایت به سوی ایمان به پروردگار و آیات و نشانه‌های اوست.

از سوی دیگر، در جانهای آلوده به دنیا، فرو رفته در زمین، و غرق شده در شهوات، نتیجه‌اش فقط کفر و طغیان و گردنکشی است.

اولین گناهی که ظاهر شد ادعای «انانیت» از جانب ابلیس بود. و انانیت یعنی...

ثمره‌ی این امر، فرود آمدن الطاف خدا برای مومنان از جمله نصرت و پیروزی در دنیا، نجات از آتش و رستگاری در بهشت و بهرهمندی از انواع نعمتهای جاودانه آخرت است. و برای کافران لعنت و عذاب، هلاکت دسته جمعی، انقطاع نسل، نابودی نام و نشان، و در آخرت، خواری و عدم نصرت است.

این، سنت خدای سبحان در بین امتها است و این‌گونه نیز خواهد بود و حکم الهی تغییر ناپذیر است. وقتی این سنت ‌الهی به طور تفصیلی برای مومنان بیان شود، برای آنان تذکر و تعلیم معارف الهی، معرفت به پروردگار و اسما‌ی حسنا، صفات عُلیا و سنت جاری او در دنیا و آخرت است و این مطلب در طلیعه سوره به چشم می‌خورد: «لتنذر به و ذکری للمومنین».۲

نکته‌ای کلیدی درباره‌ی ابلیس:

در اصول کافی از امام صادق -علیه‌السلام- روایت شده است که: اولین گناهی که ظاهر شد ادعای «انانیت» از جانب ابلیس بود. هنگامی که ملائکه از جانب پروردگار به سجده بر آدم امر شدند و اطاعت کردند ابلیس سرپیچی کرد. منظور از «انانیت» در این روایت شریفه ادعای استقلال نمودن است. پروردگار در آیات بسیاری بیان نموده،او مالک هستی همه موجودات عالم است و هر کس هر چه دارد از آن اوست. این حکم موجب می‌شود بیننده، خودش و عالم هستی را غیرمستقل،فقیر و وابسته به پروردگار ببیند. اگر خود و عالم را مستقل دید از پروردگار غافل شده و این منشاء و سرچشمه پیدایش همه‌ی گناهان است. هیچ گناهی رخ نمی‌دهد مگر با غفلت از مقام پروردگار و این غفلت ناشی از ادعای استقلال و دعوی انانیت است.۳

حسین رحیمی

۱- المیزان ج۸ص۶

۲- المیزان ج۸ص۸

۳- البیان ج۴ص۲۰۲