بازشناسی انقلاب اسلامی ایران از منظر آموزه مهدویت

آموزه های موعودگرایی و ولایت فقیه پویایی مکتب تشیع

آموزه ظهور منجی، از آموزه‌ های مشترک و فراگیر ادیان آسمانی است. ظهور منجی موعود، تحقق بخش آرمان دیرپای بشری برای زندگی در یک مدینه فاضله است. هر چند چنین آرمانی تا کنون محقق نشده؛ ولی مؤمنان در راستای تعالیم پیامبران خود، همواره چشم به راه آن بوده ‌اند. با وجود آنکه تحقق چنین جامعه ای به طول انجامیده است؛ اما با این حال این آموزه از آرمانهای تغییر نیافته و پایدار انسان در طول قرنها و از مسلمات اعتقادی مشترک ادیان مختلف آسمانی بوده است؛ بدان خاطر که پیامبران گذشته در میان امتهای خویش از اصلاح اساسی و اجرای عدالت همگانی سخن می ‏گفتند و وعده ظهور مصلح بزرگ را به پیروان خود می‏دادند.

از سوی دیگر انتظار در اندیشه عالمان فرهیخته، کیفیتی روحی است که موجب به وجود آمدن حالت آمادگی انسانها برای آنچه انتظار دارند، می ‏شود و ضد آن یأس و ناامیدی است. هر چه انتظار بیشتر باشد، آمادگی نیز بیشتر است. آنچه در این تعریف نمایان است این است که انتظار حقیقی سبب تلاش برای تعلیم، آمادگی و کوشش هماهنگ در راستای آرمان «منتظر» است و شاید یکی از علل این گونه آموزشها این بوده است که پیروان امام مهدی (ع) بکوشند تا خود را به امامشان نزدیک کنند، مانند او بیندیشند و در راستای اهداف او حرکت کنند. در هر حال، غافل بودن و همه امور را رها کردن و دست روی دست گذاشتن، به معنای غفلت و بی ‏خبری و بی ‏تفاوتی نسبت به «منتظَر» و اهداف اوست.

پس چگونه می ‏توان خود را با این عقیده منتظر دانست؟! ممکن است سبب تأخیر در فرج، عدم وجود یارانی باشد که جامعه و دنیا را برای ظهور امام و قیام فراگیر وی آماده سازند و پشتیبان و تکیه‏ گاه انقلاب امام تلقی شوند. از این رو چاره ‏ای جز اقدام و تجهیز وآمادگی و امر به معروف و نهی از منکر به منظور برپایی اقتدار حق بر زمین و حصول فرج امام (عج) نیست.

با مشاهده تاریخ می فهمیم که از صدر اسلام تا ‌کنون، شیعه به عنوان مکتبی انقلابی و تحول ‌آفرین، هیچ ‌گاه ولایت ظالمان را برنتابیده و در برابر سلطه و اقتدار سیاسی نامشروع، موضع رد و منفی داشته است. بر همین مبنا وجود آموزه‌ هایی همچون «موعودگرایی»، «انتظار فعال»، «اجتهاد سازنده» و «مرجعیت و ولایت ‌فقیه»، پویایی خاصی به مکتب تشیع بخشیده و این مذهب را به دکترین پیشرو جهان اسلام مبدل ساخته است.

نقطه شکوفایی و اوج این تفکر در عصر پیروزی انقلاب اسلامی ایران نمودار گشت. در دوران تاریک و پر از ظلم و فساد رژیم پهلوی و آگاهی افزونتر علما و عموم شیعیان، زمینه برای ظهور و بروز آثار و پیامهای اصلی «انتظار» فراهم‏ شد و این رژیم که به سرعت‏ به سمت دین ستیزی، ترویج مفاسد، ارزش زدایی، خفقان، استبداد و... پیش می‏ رفت، با غفلت از باورهای عمیق و درونی مردم متدین به روحیه ظلم ستیزی، شهادت‏طلبی و نتایج اصلاح گرایانه آنان توجهی نداشت. در حالی که آحاد مردم، در پشت گرایش ظاهری به رسوم وعادات غربی به اسلام وفادار بودند و این پدیده خلاف قاعده ‏ای بود که بسیاری از روشنفکران ایرانی و خارجی را بر آن داشت تا تصور کنند گرایشهای مذهبی رو به افول است. در این وضعیت زمانی، امام خمینی (ره) با طرح اندیشه حکومت اسلامی در عصر غیبت به «انتظار»، معنا و مفهوم تازه ‌ای بخشید. ایشان ضمن مقابله با دیدگاههایی که انتظار را «تن دادن به وضع موجود» می‌ دانستند، فرمودند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور، ان‌ شاء الله تهیه شود.

با توجه به شرایط عمومی انقلابها، ظهور و انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج)، علی رغم اینکه برنامه ای الهی و آسمانی است، همچون سایر انقلابها و تحولات تاریخی و اجتماعی، به یک سلسله شرایط و موقعیتهای عینی و خارجی، محیط مساعد و فضای عمومی مناسب بستگی دارد که بدون فراهم شدن آن شرایط ، تحقق نمی یابد. لذا باید مؤمنان به وظایف خود عمل کنند و آماده ظهور آن حضرت بوده و با حرکتهای انقلابی و اصلاحی خویش علیه فساد و طاغوت و آگاهی و بیداری بشریت، زمینه را برای ظهور منجی آسمانی فراهم سازند. تا اینکه اراده خداوند متعال با توجه به اوضاع و شرایط جامعه و مناسب بودن زمینه ها و بسترها و بر اساس نیاز جامعه جهانی به ظهور آن حضرت تعلق گرفته و اذن قیام را صادر کند.

در این راستا انقلاب اسلامی ایران با نارضایتی از وضع موجود، به مقابله با رژیم پهلوی پرداخته و این انقلاب در اثر تلاشهای انقلابیون به رهبری امام خمینی (ره) نه تنها نظام سلطنتی را برچید؛ بلکه برپا ساختن یک نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جدید را بر اساس آموزشهای دین اسلام بخصوص آموزه انتظار، هدف خود قرار داد. هنگامی که می ‏گوییم نهضت امام خمینی زمینه ساز انقلاب بزرگ مهدوی است، مقصود این است که این نهضت در ادامه و در مراحل گوناگون خود و با تلاش رهبران و حامیان انقلاب و حتی نسلهای آینده، زمینه ظهور امام مهدی (عج) را فراهم می کند. بررسی آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی، مبین این واقعیت است که این اهداف در راستای زمینه سازی و تحقق اهداف انقلاب جهانی امام مهدی (عج)، شکل گرفته و تعقیب می شود؛ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران در سال ‌۱۳۵۷، نه‌ تنها یک انقلاب سیاسی جهت‌ ساقط کردن‌ و فروپاشی‌ رژیم‌ پهلوی بود؛ بلکه به منظور استقرار نظام‌ سیاسی‌ اسلام‌ و تحقق آموزه های متعالی اسلام در عرصه های مختلف و بنا نهادن‌ ساختارهای‌ اجتماعی‌، اقتصادی‌ و فرهنگی‌ نوین‌ در چارچوب‌ ارزشها و احکام‌ اسلامی‌ نیز شکل‌ گرفت‌. حضرت امام ‌(ره) با وقوف‌ بر رسالت‌ خطیر و الهی‌ خود، هدف‌ نهایی انقلاب‌ اسلامی‌ را امری‌ فراتر از تغییر حکومت و مسائل اقتصادی؛ یعنی‌ زمینه ‌سازی‌ انقلاب‌ جهانی‌ اسلام‌ و فراهم‌ آوردن‌ مقدمات‌ ظهور منجی‌ عالم‌ بشریت،‌ حضرت‌ ولی ‌عصر (عج) می ‌دانستند و بر اساس‌ همین‌ اعتقاد، به‌ هدایت‌ و رهبری‌ انقلاب‌ اسلامی‌ و تحولات‌ ناشی‌ از آن‌ پرداختند. حضرت آیت الله خامنه ای نیز انقلاب ایران را امتداد حرکت انبیا (ع) و مقدمه‏ ظهور امام عصر (عج) می دانند و می فرمایند: «انقلاب ما در راه آن هدفی که امام زمان (عج) برای تأمین آن هدف مبعوث می ‏شود و ظاهر می‏ شود یک مقدمه‏ لازم و یک گام بزرگ بوده . ما اگر این گام بزرگ را برنمی‏ داشتیم، یقیناً ظهور ولی‏عصر (عج) به عقب می‏ افتاد. شما مردم ایران و شما مادران شهید داده و پدران داغدار و افرادی که در طول این مبارزه زحمت کشیدید، بدانید؛ و شما ای امام بزرگوار امت بدانید (که بهتر از همه‏ ما می ‏دانید) شما موجب پیشرفت حرکت انسانیت به سوی سرمنزل تاریخ و موجب تسریع در ظهور ولی‏ عصر (عج) شدید. شما یک قدم، این بار را به منزل نزدیکتر کردید. با این انقلاب که مانع را که همان دستگاه و نظام پلید ظلم در این گوشه‏ دنیا بود و سرطان بسیار خطرناک و موذی و آزار دهنده ‏ای بود، این را کندید و قلع و قمع کردید.»

همچنین ایشان انقلاب اسلامی را نمونه‏ کوچکی از انقلاب مهدوی می خوانند و می فرمایند: «همه‏ خصوصیاتی که در ظهور مهدی (عج) هست در یک مقیاس کوچک در انقلاب اسلامی ملت ایران هم هست. در آنجا هم مخاطب حضرت بقیة الله، همه مردم عالمند؛ یعنی در آن لحظه‏ ای که به خانه کعبه پشت می ‏دهد و تکیه می ‏کند و دعوت خود را با صدای بلند فریاد می ‏کند، صدا می ‏زند؛ «یا اهل العالم». انقلاب اسلامی ما هم از آغاز اعلام کرد که مخصوص یک ملت و یک قوم و یک کشور نیست. همچنانی که آن بزرگوار با همه‏ قدرتهای بزرگ جهان ستیزه می‏ کند و در می‏ افتد، انقلاب ما هم با دست خالی و فقط با تکیه به نیروی ایمان با همه‏ قدرتهای عظیم جهانی مقابل شد. همان طوری که ظهور حضرت مهدی هم حسابهای مادی و معمولی را به هم می‏ ریزد، انقلاب ما هم همه‏ حسابها را به هم ریخت.»

حکومت امام عصر (عج)، معیار عملی جمهوری اسلامی است. رهبر معظم انقلاب در این باره نیز تصریح می کنند: «در نظام اسلامی که مظهر کامل آن، حکومت حضرت بقیة الله (عج) است، فریب و حیله ‏گری برای جلب آرای مردم، خودش جرم است. استفاده از قدرت برای به دست آوردن پول، یکی از بزرگترین جرایم است. آنجا یاران حضرت مهدی موظفند در سطوح پایین زندگی کنند. نظام اسلامی ما پرتو کوچکی از آن حقیقتی درخشان است. ما هرگز این ادعا را نکردیم و نمی‏ کنیم؛ اما باید نشانه ‏ای از او داشته باشیم. در نظام اسلامی، مراکز قدرت و کسانی که دستگاههای مختلف و مدیریتها و

امضا ها را در اختیار دارند، باید به جمع ثروت شخصی برای خود، به عنوان یک گناه نگاه کنند... اگر خدای نکرده چنین چیزی برای ملت ما رواج پیدا کند، یک فاجعه است. این چیزی است که با نظام اسلامی و با انتظار مهدی موعود کاملاً منافات دارد.»

انقلاب اسلامی ایران نقطه عطفی در جریان مهدویت است که با تأثیرات جهانی خویش، نقشی مهم در زمینه سازی برای ظهور و انقلاب مهدوی(عج) ایفا می کند. در این راستا مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی را می توان احیای ارزشها، گسترش بیداری اسلامی، برانگیختن روح حقیقت طلبی و جهاد در راه خدا، ترویج تفکر اسلام سیاسی و تقابل آن با ایدئولوژی حاکم بر جهان دانست.یکی از مهمترین دستاوردهای نهضت امام خمینی (ره)، زنده کردن روح فداکاری و فرهنگ شهادت بود که از نهضت

امام حسین (ع) الهام گرفته است. این روحیه، قدرت اثرگذاری خود را چه قبل از پیروزی انقلاب، چه بعد از آن، در مبارزه ‏های بسیار سختی که استبداد داخلی و استعمار جهانی با اتحاد وسیع خود بر ضد آن انجام داده‏اند، نشان داده است.

روشن است که زنده شدن این روحیه عامل بسیار مهمی در زمینه سازی انقلاب مهدوی دارد که همانا نابودی ستم، شرک و آزادی مستضعفان و پایان دادن به حاکمیت مستکبران و ستمگران است و این مأموریت دشواری است که موفقیت در آن بدون چنین روحیه جهادی استوار ممکن نیست، بویژه آنکه میدان مبارزه ‏ای که در آن خواهد جنگید، بسیار گسترده است. انقلاب اسلامی ایران ثمره جوشش خونهای عاشورا و رویش شکوفه ‌های انتظار است و آموزه مهم و حیاتی «عاشورا و انتظار»، تأثیر شگرفی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشتند؛ عاشورا به عنوان الگوی مبارزه با زشتیها، ستمها و انحرافات و انتظار نیز زمینه سازی برای پذیرش رهبری نایب عام امام زمان بوده است. با توجه به تحولات به وجود آمده پس از انقلاب اسلامی، جهان‌ معاصر، آبستن‌ تحولات عظیمی بوده‌ و عصر نوینی‌ که‌ انقلاب اسلامی با رهبری امام‌ خمینی‌ (ره‌) آغازگر آن‌ بود، در حقیقت‌ مقدمه ای برای انقلاب جهانی حضرت‌ مهدی ‌(عج‌) می ‌باشد.

انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره)، هویت مصلح بزرگ را به جهان معرفی نمود و آثار این امر در زیاد شدن پرسشها در میان مسلمانان و غیر مسلمانان از هویت مهدی منتظر (عج) و تلاش برای شناختن و انتظار ظهور او بعد از دیدن دستاوردهای انقلاب نایبش به خوبی قابل مشاهده است. انقلاب اسلامی با حرکت خود نه تنها در ایران بلکه در جهان تأثیری عمیق در حوزه مهدویت گذاشت. مسئله ای که به نام انتفاضه و مقاومت در فلسطین و لبنان و امروز در تونس مطرح می شود و یا در سایر کشورها چون مصر در مقابل حاکمیت ظالم ایستادگی می کنند حقیقتی است که تا حد زیادی نشأت گرفته از پیام انقلاب اسلامی ایران است. مبانی حق طلبی و عدالتخواهی، آزادی، تمسک به اسلام و قرآن و حفظ عزت مسلمانان، همه از جمله پیامدهای گرانقدر انقلاب اسلامی است که سایر ملتها از آنها به عنوان متد و روش مبارزه و هدف نهایی استفاده می کنند. فضای آخرالزمانی جهان امروز به گونه ای است که باید اندیشه مهدویت را پخته تر و پرداخته تر مطرح کنیم و آن را تبلیغ و ترویج کنیم تا مقدمه ای باشد برای تعجیل در ظهور امام عصر (عج).

ویدا حسین زاده