اسلیمی ‌/‌ آرابسک Arabesque

نوعی از نقش و نگار مرکب از خط‌های منحنی مارپیچ با شاخه‌های کوتاه و برگ و گل که در کتیبه‌ها و بعضی دیگر از کارهای نقاشی و کاشیکاری و گچبری ترسیم می‌کنند.
اسلیمی، از جمله طرح‌های …

نوعی از نقش و نگار مرکب از خط‌های منحنی مارپیچ با شاخه‌های کوتاه و برگ و گل که در کتیبه‌ها و بعضی دیگر از کارهای نقاشی و کاشیکاری و گچبری ترسیم می‌کنند.

اسلیمی، از جمله طرح‌های اساسی و قراردادی هنرهای تزئینی ایران است و مرکب از پیچ و خم‌های پیاپی از نقش‌های گل و بوته و خط‌های منحنی مارپیچ که انواع مختلف دارد: اسلیمی ماری (براساس خزیدن مار طرح‌ریزی شده است)، اسلیمی بند رومی، اسلیمی سروی، اسلیمی و خطایی.

اسلیمی نوعی نقش اسلیمی که دو سر آن به دو طرف امتداد دارد، بخش میانی آن با گره کوچکی تزئین شده و طرح آن به گونه‌ای است که حرکت خزشی مار را تداعی می‌کند.

با این‌که شاخه‌های کوتاهِ برگ و گل از ساقه‌های مارپیچی اسلیمی منشعب می‌گردد، اما بوده‌اند کسانی که میان طرح اسلیمی و شکل خمیده خرطوم فیل نوعی مشابهت پیدا کنند.

برخی از نقاشان قدیم، (شاید به دلیل مشابهت طرح‌های اسلیمی با حروف «کوفی درهم» می‌گفتند که واضع اسلیمی حضرت علی(ع) بوده) و نیز گفته‌اند که نقش اسلیمی اصلا از خط کوفی استخراج شده و لفظ اسلیمی را همان اسلامی دانسته‌اند (در مقابل طرح ختایی که با مغول از چین به ایران آمده بود). اما حقیقت این است که این طرح از ابتکارات هنرمندان عصر اشکانی و ساسانی است و نوعی اقتباس از پیچ و تاب‌های درخت «مو» به حساب می‌آید که نمونه‌های بارز آن را می‌توان روی آثار سیمین ساسانی مشاهده کرد.

نقشمایه اسلیمی کم‌کم بسط یافته و از آن اشکال گوناگونی ساخته شده است. امروزه بیش از ۵۰ شکل اسلیمی وجود دارد.