وزارت نیرو باید نسبت به کیفیت برق تحویلی نیز پاسخگو باشد

انرژی الكتریكی, انرژی پاك و با سهولت تبدیل به انواع دیگر انرژی است كه روز به روز نقش بیشتری در زندگی افراد برعهده می­گیرد اگر زمانی قطع برق و در دسترس نبودن آن برای چند ساعت, قابل تحمل بود اما امروزه حتی برای زمان­های بسیار كوتاه نیز, قطع برق موجب ایجاد خسارت­های قابل توجه می­گردد

در این مقاله مفهوم کیفیت برق، كه مفهومی بسیار وسیعتر از قطع و وصل برق است مورد بررسی قرار می‌گیرد که متأ‌سفانه جامعة ما با آن آشنا نیست و سخن آن است كه چگونه می­توان مسئولیت­پذیری وزارت نیرو، در برابر دوام و كیفیت برق تحویلی را افزایش داد:

کیفیت برق یعنی چه؟

در گذشته­ای نه چندان دور، مفهوم " كیفیت برق " چندان مطرح نبود؛ در واقع کیفیت برق تحویلی، معادل با وصل بودن یا قطع بودن برق در نظرگرفته می­شد. اما در سال­های اخیر، غیر از وجود برق، پارامترهای دیگر برق تحویلی نیز دارای اهمیت شده است. این مسئله دو دلیل دارد:

اول آنكه تجهیزاتی وارد بازار شده­اند كه نسبت به برق ورودی بسیار حساس هستند؛ تجهیزاتی مانند كامپیوترهای خانگی، لوازم الکتریکی خانگی و ادوات اتوماسیون خطوط تولید از جملة این تجهیزات هستند كه به دامنة برق ورودی و اعوجاج شكل موج آن نیز حساس هستند و در صورت بروز اشكال در كیفیت برق ورودی، كاركرد‌ آنها دچار مشكل خواهد شد. دلیل دوم استفاده بیشتر از تجهیزاتی مانند كنترل­كننده­های سرعت، كوره­های القایی و امثال آن است که با تولید هارمونیك‌های جریان، كیفیت برق تحویلی را مختل می‌كنند.

عواقب کاهش كیفیت برق

پایین‌تر آمدن كیفیت برق از مقدار مجاز، غیر از آنكه موجب اختلال در كاركرد تجهیزات می‌شود و عمر مفید آنها را كاهش می­دهد، موجب افت راندمان تجهیزات شده و باعث می­شود این تجهیزات نسبت به حالت كاركرد نرمال، مصرف انرژی بیشتری داشته باشند. این موارد در نهایت به ضرر و زیان مشتركین منجر می‌شود. در مورد مشتركین صنعتی، این ضرر و زیان قابل‌توجه­تر است؛ چرا كه موجب اختلال در تولید و توقف خط تولید می­شود. به همین دلیل، در كشورهای توسعه­یافته علاوه بر الزام سازمان‌های خدمات‌دهنده بر رعایت استانداردهای كیفیت برق و قابلیت اطمینان، برای مشتركینی كه به جهت حساسیت شرایط كاری، برق مورد نیاز آنها باید قابلیت اطمینان و كیفیت بالاتری نسبت به حدود استاندارد داشته باشد، تعرفه­های مخصوصی وجود دارد كه می­توانند با پرداخت هزینه­های بالاتر، برقی با كیفیت و قابلیت اطمینان بالاتر خریداری نمایند.

کیفیت برق در ایران

البته شاید کسی اعتقاد داشته باشد که در شرایط فعلی، کشور ما باید "كیفیت برق" را همچنان به معنی سنتی آن، یعنی قطع بودن یا وصل بودن برق در نظر بگیریم. دلیل این اعتقاد آن است که متوسط قطعی برق در کشور ما همچنان قابل توجه است و از این ناحیه آسیب زیادی به تجهیزات و به خصوص صنعت وارد می‌شود. متوسط قطعی برق در کشور ما روزانه یك دقیقه است كه سالانه بالغ بر شش ساعت می­شود؛ یعنی چند ده برابر استاندارد جهانی!

اما نکته مهم این است که هر چند قطعی برق، عامل بسیار خسارت‌باری است و کاملاً محسوس و ملموس نیز می‌باشد، اما پارامترهای دیگر " کیفیت برق " نیز تأثیر زیادی در کاهش عمر تجهیزات و خرابی آنها، افزایش مصرف انرژی، افزایش تلفات برق در شبکه و غیره می‌گذارد که ابعاد اقتصادی این موارد نیز در سطح کلان کشور بسیار قابل توجه است.

فقدان روال

در شرایط حاضر، روالی برای پاسخگویی حقوقی وزارت نیرو به مشتركینی كه از قطعی یا كیفیت پایین برق متضرر شده­اند و جبران این ضرر و زیان وجود ندارد و مشتركین نمی­توانند به خاطر انحراف برق تحویلی از حدود استانداردی كه خود توانیر وضع کرده است و یا قطع برق خارج از استاندارد، از این سازمان شكایت کنند و ادعای خسارت نمایند. درحالیكه اگر سازوكاری برای مسئولیت­پذیری بیشتر توانیر در برابر خدمات تحویلی به وجود بیاید، به مروز زمان بر كیفیت برق تحویلی و قابلیت اطمینان آن افزوده خواهد شد. لازم به یادآوری است تاكنون توانیر فقط دربارة برخی موارد خاص مانند خاموشی سراسری شبكه در تابستان سال گذشته، حاضر به جبران ضرر و زیان شده است.

برای حل چنین مشکلاتی، اولاً باید احساس مسئولیت سازمان توانیر را نسبت به كیفیت و قابلیت اطمینان برق تحویلی، با ایجاد سازوكاری برای پاسخگویی و جبران ضرر و زیان مشتركین افزایش داد و دیگر آنكه باید سازمان توانیر ملزم شود تا برای مشتركینی كه برق با كیفیت و قابلیت اطمینان بالاتر نیاز دارند، به ارایة تعرفه­های منعطف بپردازد.