تریاك چیست و چگونه بدست می آید

تریاك به شكل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیك وجود دارد تریاك شیره الكالویید داری است كه از تیغ زدن گرز خشخاش و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید

تریاك به شكل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیك وجود دارد. تریاك شیره الكالویید داری است كه از تیغ زدن گرز خشخاش و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید. تخمدان حاوی دانه های خشخاش، بیضی شكل است كه گلبرگهای صورتی رنگ دارد. وقتی این گلبرگها رو به پژمردگی می رود، با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی شروع به تراوش می كند كه در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت یك شبانه روز به رنگ قهوه ای و گاهی سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند كه آن را تراشیده و جمع آوری می كنند.

این گیاه را در انگلیسی ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسی كوكنار و دانه های خشخاش را به انگلیسی ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوری شده را تریاك كه از تریاكا (Theriaca) یونانی گرفته شده و در عربی افیون، ابیون، تریاق، دریاق و در انگلیسی ((Opium)) می نامند، ابیون یا افیون نیز از ریشه یونانی اپیون ((Opion)) اقتباس شده است.

●تاریخچه تریاك

بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است. (مارسل گرانیرد وایه) (Marcel Granin Doyeux) معاون سابق بخش كنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلایی در این باره گفته است كه:

(در لوحه های سومری متعلق به سه یا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون گیاه تریاك نوشته شده و آن را (گیاه شادی بخش) نامیده اند. متون آشوری، مصری و یونانی در مورد استفاده تریاك در زمانهای قدیم مطالب بسیاری دارند).

در كتاب ادیسه هومر آمده است كه (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتی به (تلماكو) (Telemaco) داد. از جستجوی بی حاصل پدر غمگین بود، (مروفه) (Morfer) خدای رویا و خیال در داستانهای اساطیری یونان – گل خشخاش بدست می گیرد.

هرودت، ارسطو و هیپوكرات در كتابهایشان از تریاك بسیار سخن گفته اند. زنان مصری از شربت تریاك برای فرونشاندن خشم و تسكین غم استفاده می كرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ویرژیل) شاعر رومی و دیگر نویسندگان یونان و رم همواره از خشخاش و تریاك سخن گفته اند. صحبت از آن، در قرون وسطی نیز ادامه یافت.

برخی مطالعات نشان می دهد، این ماده در قرن هشتم (میلادی) در هند رایج شده و عده ای عقیده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشكر كشی اسكندر مقدونی می رسد.

●گیاه خشخاش

به نظر می رسد اولین تركیب دارویی تریاك در قرن ۱۶ میلادی به دست آمد و آن را به نام كاشف سوئیسی اش نامیدند كه دكتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr. Paracelsus)

یك پزشك انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) كه افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م. داروی جدیدی را با تریاك تهیه كرد.

در قرن نوزدهم م. بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، كدئین و... ) كشف گردید.

گیـــــاه خشخاش از ناحیــــــه آسیای صغیر به یونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــی منــــابع آمــــده است كه در اروپـــــا مجـــــارها اولین ملتی هستند كه با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این كشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند. ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی كه احتمالا ۶۰۰ سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می كند كه در باغهای شهر روم كشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاك سخن گفته اند، می توان گفت كه حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد.

●گیاه خشخاش

بقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاك برای درمان اسهال و رفع درد استفاده می كرده اند.از نوشته های پاپیروس بر می آید كه مصری ها از زمانهای قدیم (اپیوم) استعمال می كرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است كه در آنجا خشخاش نیز می كاشتند.

در ژاپن تا قرن پانزدهم میلادی گیاه خشخاش كشت نشده بود، در دایره المعارف بریتانیكا آمده كه تریاك در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در چنین كشت می شده و به وسیله تركها و عربها در قرون ۶ و ۷ به چین برده شده و تا قرن هفدهم میلادی برای تسكین دردها و به طور محدود مورد استفاده بوده است. در قرن هیجدم م. مصرف دارویی تریاك در دنیا حدود ۱۷۰۰ تن بود.

تریاك خام (طبیعی) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبی، آجری و حتی به صورت پودر عرضه می گردید و در قدیم برای تسكین درد به طور مایع و جامد استفاده می شده است.

در ایران، پزشكان عالی قدری مانند شیخ الرییس ابوعلی سینا (۳۷۰ – ۴۲۷ ه. ق) و ابوبكر محمد بن زكریای رازی (۲۵۱- ۳۱۳ ه. ق) از تریاك در مواد گوناگون بیماری ها استفاده كرده اند و در اشعار شعرایی كه پس از این دو دانشمند می زیسته اند، به موارد طبی تریاك اشاراتی شده است.

اگر چه خوردن تریاك در چیــــن معمول بود، ولی دود كردن و كشیدن تریاك از آمریكای شمالی به چین رسید و رایج گردید. بعضی از مــــردم تــــریاك را با توتون مخلوط می كردند، و بزودی كشیدن تریاك به حدی بین مردم گسترش یافت و عمومی شد كه حتی به درباریان هم سرایت كرد و به عنوان یك مشكل بزرگ اجتماعی چین در آمد كه در سال ۱۷۲۹ م. توسط امپراطور (یانگ چینگ، ۱۷۳۵ – ۱۷۲۳ م.) ممنوع اعلام شد.

فروش و كشیدن تریاك ممنوع گردید و موقتا به تجارت تریاك لطمه زد. با وجود این لطمه، كمپانی انگلیسی هند شرقی به كشت تریاك در ایالت بنگال هند ادامه داده و آن را در سال ۱۷۷۵ م. به وسیله (ناركی وارن هستینگ) كه از صورت یك كارمند ساده به حكمرانی كلیه املاك انگلیس در هند رسیده بود، در انحصار خود گرفت و او این ماده را با نرخی ارزان و مقدار فراوان عرضه می كرد.

كمپانی ، خود مستقیما در چین فعالیت فروش نداشت و تریاك را به بازرگانان بزرگ و خصوصی چین در ساحل تحویل می داد و بازرگانان یاد شده آن را در بازارهای چین به فروش می رساندند، و در ازای فروش تریاك، طلا و نقره و گاهی هم چای، كتان، ابریشم به نمایندگان كمپانی تحویل می دادند.

مقدار تریاكی كه كمپانی یاد شده در سال ۱۷۲۹ م. به چین داده، ۲۰۰ صندوق بود كه در سال ۱۷۶۷ م. به ۱۰۰۰ و در سال ۱۸۲۰ م. به ۱۰۰۰۰ و از ۱۸۳۰ تا ۱۸۳۸ م . به ۴۰۰۰۰ صندوق افزایش یافت.

در ماه مارس ۱۸۳۹ م. امپراطور وقت، (لین چه هسو) را كه مردی قاطع بود به كانتون فرستاد و او پس از گفتگوهای بی نتیجه با تجار خارجی و چینی دستور داد بیش از ۲۰۰۰۰ صندوق كه حاوی حدود یك میلیون و نیم كیلو تریاك بود، مصادره شود. صندوقها را به ساحل بردند و (لین) شخصا در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی كه ۲۰ روز روشن بود.

به موازات انگلیس ها و همراه با آنها پرتغالیها و دیگر كشورهای غربی حتی ایالات متحده آمریكا از تركیه و هند تریاك تهیه كرده و به تجارت آن در چین می پرداختند. مشكل تریاك سرانجام منجر به جنگهای تریاك در سالهای ۴۲- ۱۸۳۹ م . و ۶۰- ۱۸۵۶ م. شد.

در فاصله جنگ های اول و دوم، تجارت تریاك در چین از ۵۰۰۰۰ به ۶۰۰۰۰ صندوق افزایش یافت.

در ســــال ۱۹۰۷. (چینگ) توانست جلوی ورود تریاك را به داخل چین بگیرد و تا سال ۱۹۱۷ م. ورود تــریاك از هند به چین ممنوع بود ولی چینی ها خود مبادرت به كشت خشخاش در داخل كشورشان كردند.

با وجود ممنوعیت هـــای فرمانروایان چین، در اوایل جنگ جهانی اول باز هم بیش از هفتاد میلیون كیلو تریاك وارد چین شد.گویا در سال ۱۹۳۷ م. حدود ۴ میلیون نفر چینی به تریاك معتاد بوده اند كه نامشان ثبت شده بود و در سال ۱۹۳۸ م (مائو) رهبر حزب كمونیست چین می شود.

در دهه های ۱۹۴۰ تا ۱۹۸۰ م مبارزه شدید علیه اعتیاد و درمانهای اساسی و گسترده برای معالجه اعتیاد در چین جریان داشته و این كشور تجربیات با ارزشی در این زمینه دارد.هم اكنون در ناحیه یونتان در جنوب غربی چین كه در مجاورت برمه، لائوس و تایلند (مثلث طلایی) قرار دارد، كشت خشخاش برای استفاده دارویی مجاز است و همین امر موجب بقای اعتیاد در این ناحیه شده و ضمنا گزارش شده تریاك از این منطقه تا حدودی به صورت غیر قانونی از بنادر چین به هنگ كنگ و غیره قاچاق می شود.

●تاریخچه تریاك در ایران

در ایران كشت تریاك در دوره سلسله صفویه برای مصرف داخلی كه در ایران گسترش سرسام آوری داشته، تا حدی كه بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بودند، ولی با دقت در اشعار شعرای پیش از این تاریخ گویا ایرانیان پیش از این دوره هم تریاك خواری داشته اند.

تاورنیه و شاردن كه در زمان صفویه از ایران دیدن كرده اند، می نویسند: (خوردن تریاك و كوكنار در ایران رایج است).

فریر (Freyer) طبیب و جراح كمپانی انگلیسی هند شرقی كه در سال ۱۰۸۷ ه. ق از ایران دیدن كرده، در سفر نامه خود می نویسد: "ایرانیها هر وقت بخواهند كیفور شوند، تریاك مصرف می كنند" و اضافه می نماید: " كه معتادین می توانند مقدار زیادی از این ماده مصرف كنند بدون آنكه ناراحتی پیدا نمایند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می كنند و در بین آنان ضرب المثلی وجود دارد كه می گویند: در كرمان از هر سه نفر چهار نفرشان تریاكی هستند".

استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند، بر آن شد كه میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار كند و برای این هدف می بایست از ایران بهره می گرفت. بنابراین، موضوع را به ناصر الدین شاه گوشزد كرد و آن را عملــی ساخت و از این رو سیم بانان و كارگران هندی خط ارتباطی، از بزرگترین عوامل گسترش و آمــــوزش تریاك كشی در ایران گردیدند و خراسان دروازه تریاك كشی شد، به طوری كه از سال ۱۲۳۰ ه. ش پیشقراولان قاچاقچیان این ماده مخدر در لباس دراویش هندی در خراسان و كرمان پراكنده شدند و به تریاك كشی پرداختند.

این سوداگران انگلیسی بودند كه از یكسو به طور غیر مستقیم سعی در تشویق كشت و تولید بیشتر تریاك نموده و از سویی دیگر تریاك كشی را در سطح گسترده ای در سراسر ایران گسترش دادند تا بتوانند سلطه خود را در كشور های تحت استعمار بیشتر كنند.

بنابراین همراه با رشد استعمار در جوامع در حال توسعه، كشت خشخاش و اعتیاد به تریاك نیز در روستــاهای ایران متداول گشت و خرید و فروش آن معمول گردید و از آنجا كه انگلیسی ها تریاك ایران را به قیمت خوبـــی می خریدند، كشاورزان دست از كاشت گندم و دیگر محصولات كشاورزی كشیدند و قسمت زیادی از كشتزارهای گندم را به كشت خشخاش اختصاص دادند، به طوری كه تریاك به صورت یكی از مهم ترین كالاهای صادراتی ایران در آمد.

---