وزن مناسب, تغذیه مناسب

انرژی لازم برا ی تامین نیازهای بدن انسان از خوراكی ها دریافت می شود در صورتیكه این انرژی دریافتی بیش از انرژی لازم برای بدن باشد, بدن پس از دریافت نیاز خود, انرژی اضافی را به صورت بافت چربی در مناطق مختلف بدن ذخیره نموده و سبب چاقی می شود

اگر انرژی دریافتی كمتر از نیاز باشد بدن برای تامین نیازخود از چربی‌های ذخیره شده در بدن استفاده می‌نماید. نیاز هر انسان به انرژی بستگی به وزن-قد- سن- میزان فعالیت و جنسیت او دارد.

عوامل موثر در ایجاد چاقی :

این عوامل به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شود كه عوامل خارجی عبارتند از :

۱) اشتها و عادات غذایی

مصرف بیش از حد غذا، شیرینی، مواد غذایی پرچرب، مصرف غذا در هنگام استراحت، طی كار یا مطالعه (در حالیكه احساس گرسنگی وجود نداشته باشد) و استفاده از میان وعده‌های برنامه ریزی نشده، موجب چاقی می‌شود.

۲) وضعیت اقتصادی اجتماعی

در برخی خانواده‌ها و جوامع ، چاقی علامت برتری و رفاه و حتی سلامتی محسوب می‌شود و لذا انگیزه برای چاق بودن می‌باشد. از طرفی در طبقات اقتصادی – اجتماعی پائین به دلیل عدم آگاهی از انتخاب درست غذا و نیز بخاطر مصرف بیشتر چربی و مواد قندی و نشاسته‌ای ، چاقی نسبتا زیاد است.

۳) میزان فعالیت فیزیكی

اگر میزان دریافت انرژی با مصرف آن در بدن متعادل نباشد چاقی و اضافه وزن ایجاد می‌گردد.

و عوامل داخلی عبارتند از :

۱) ژنتیك (وراثت)

۲) اختلالات متابولیك

اختلالات متابولیك كه زمینه را برای چاقی مساعد می‌كند عبارتند از :

كم كاری تیروئید ، آسیبهای هیپوتالاموس مغز ، كم كاری غدد جنسی ، پركاری بخش قشری غده فوق كلیه و ....

عوارض چاقی :

این عوارض شامل عوارض متابولیك ، قلبی عروقی ، پوستی ، تنفسی ، روحی و غیره است.

با كم شدن تحرك ، اضافه وزن بیشتر شده و بدن بار فوق العاده‌ای را تحمل می‌كند و عوارضی مانند سائیدگی استخوانها بخصوص در مفصل زانو ، ران و مهره‌های كمری در افراد چاق شایع می‌باشد.

شیوع بیماری فشارخون بالا در افراد چاق در همه سنین بیشتر از افراد با وزن طبیعی است.

ذخیره بیش از حد چربی زیر پوست در فصلهای گرما مشكل زیادی ایجاد می‌كند و نیز استعداد ابتلا به عفونتهای پوستی را هم افزایش می‌دهد.

در افراد چاق بدلیل دفع كمتر CO۲ (دی اكسیدكربن) عوارض تنفسی ایجاد می‌شود.

بسیاری از افراد چاق به خاطر از دست دادن تناسب اندام و زیبایی خود و یا تلاش ناموفق برای كاهش وزن ، دچار افسردگی و ناامیدی می‌شوند.

علاوه بر موارد ذكر شده تحقیقات نشان داده كه چاقی با سرطان روده بزرگ، ركتوم ، پروستات در مردان و سرطان كیسه صفرا، پستان و تخمدان در زنان مرتبط است. نقرس و آرتروز هر دو با اضافه وزن همراه بوده و تشدید می‌شود.

از نظر علم پزشكی افرادی چاق هستند كه بیش از ۱۵% اضافه وزن دارند. معمولاً برای تعیین میزان توده بدنی (body mass index) از فرمول زیر استفاده می‌شود:

قد(متر)*قد(متر) / وزن (کیلوگرم)=BMI

۸/۱۹>BMI........................................... لاغر

۲۰> BMI>۸/۱۹............................. طبیعی

۲۹>< BMI۲۰............................ اضافه وزن

۲۹< BMI............................................. چاق

روش‌های مختلفی جهت كاهش وزن وجود دارد كه از جمله رژیم‌های غذائی است. ورزش، سونا، استفاده از دارو، جراحی، طب سوزنی، آب درمانی، دستگاه‌های لرزان، كمربندهای لاغری، ژل‌ها و محلول‌های لاغری دستگاه‌های مدرن افزایش جریان خون، آموزش تغذیه صحیح و... می‌باشد. رژیم‌های غذایی خود انواعی دارد كه شامل:

قطع كامل كربوهیدرات ها

استفاده از پروتئین خالص و قطع كربوهیدرات ها

استفاده از چربی خالص و حذف كامل كربوهیدرات و پروتئین

استفاده از هر گروه غذائی به میزان كم

با افزایش فعالیت بدنی می‌توان وزن را كاهش داد كه پیاده روی سالمترین و در دسترسترین نوع ورزش است. اما ورزش بدون رژیم غذائی برای كاهش وزن نتیجه مناسبی ندارد و خصوصاً اگر ورزش كردن پس از نیم الی یك ساعت سبب افزایش اشتها و مصرف غذای بیشتر گردد، نه تنها سبب كاهش وزن نخواهد شد، بلكه پس از مدتی منجر به افزایش وزن نیز می‌شود. سونا از روش هائی است كه بعضاً به افراد چاق جهت كاهش وزن توصیه می‌شود، ولی سونا خصوصاً سونای خشك با كاهش آب و نمك بدن و نه كاهش چربی، سبب كاهش وزن می‌شود. بنابراین پس از جایگزینی مجدد آب و نمك كه گریزناپذیر است، وزن به حالت اول خود بر خواهد گشت. داروها و روش‌های جراحی استفاده شده در چاقی نیز دارای عوارض جانبی متعددی می‌باشند كه علاوه بر اینكه اثر آنها موقت است می‌توانند به عوارض متعددی منتهی شوند، عمل‌های لیپوساكشن نیز كه اخیراً متداول شده دارای عوارض خطرناكی از جمله آمبولی و... می‌باشد. دستگاه‌های لرزان نیز دارای اثرات زیان آورند، زیرا گاهاً باعث تغییر محل چربی از شكم به سمت سینه و قلب شده و عملاً باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی می‌شود. به نظر می‌رسد بهترین راه حل جهت كاهش وزن تغذیه صحیح است و این به معنی گرسنگی كشیدن نمی‌باشد. به عبارتی تغذیه صحیح یعنی تنظیم برنامه‌غذایی نه حذف مواد غذایی ضروری.

منابع :

۱- wBsaunders co, Phyladelphia ۲۰۰۰ Krauses Food nutrition Diet, therapy.

۲- تنظیم برنامه‌های غذایی در دوره‌های مختلف زندگی. میرمیران پ، آزاد بخت دل.

۳- معجزه‌ای برای چاقها و لاغرها، دكتر كرمانی

دکتر ممتازپور