مختصری در مورد تعزیه

در مورد تعزیه و تاریجچه آن و اسیب شناسی

● یکی از شیوه های مناسب برای رفع این عطش سیرابی ناپذیر برپایی آیین شبیه خوانی و تعزیه بود

تعزیه یکی از اشکال شبیه خوانی است که به آن سوگواره نیز می گویند. غم نامه یا سوگ نامه بیان تصویری و نمایشی از شرح بلایا و مصائبی که بر امام حسین(ع) و یاران با وفایش گذشته است و نمایش رادمردی ، دلاوری ، حماسه سازی در راه دین و از همه مهمتر ظلم ستیزی آن امام همام و یارانش را نمایش میدهد و در نقطه مقابل پستی و زبونی ستمکاران خونخوار وبیرحمی و شقاوت و عاقبت ظالم که جز پیروزی حق بر باطل نیست را برای عموم به نمایش میگذارد.

● تعزیه یکی از شیوه های مناسب برای اشاعه فرهنگ کربلا است

باتوجه به اینکه در سالیان گذشته مردم کمتر از نعمت سواد خواندن و نوشتن برخوردار بودند و بخصوص در شهرها و دهات کوچک و دور از مرکز علاوه بر سطح سواد ، نبود دسترسی کافی به علما و دانشمندان و همچنین منابع و مآخذ لازم، امکان مطالعه در خصوص وقایعه عاشورا کمتر و یا اصلا وجود نداشت و بدلیل عطش مردم برای شنیدن و دیدن وقایع عصر عاشورا بخصوص در ایام سوگواری یکی از شیوه های مناسب برای رفع این عطش سیرابی نا پذیر برپایی آیین شبیه خوانی و تعزیه بود که گامی در جهت اشاعه فرهنگ کربلا و شهادت و زنده نگه داشتن آن است که لرزه بر اندام ظالمان و استکبار می اندازد امروزه تعزیه با استفاده از وسایل خوب از متون خوب و سالن ها ممتاز بصورت زیبا و مدرن و کلاسیک اجرا میشود.

● قبل از زمان معزالدوله بن بویه ارادت مردم به خاندان نبوت بخصوص به سیدالشهدا(ع) بصورت پنهان و آشکار وجود داشت

در مورد تاریخ تعزیه ، ادوارد بروان در کتاب تاریخ ادبیات آورده که :« احمد معزالدوله بن بویه در ایام ده روز اول تا شب دهم ماه محرم در مساجد و منابر مردم را تشویق به عزاداری و پوشیدن لباس مشکی و تعزیه برای امام حسین(ع) می نمود (۳۵۲ هجری ) و این رسم در بغداد و ایران و سایر مناطق شیعه نشین تا اوایل سلطنت طغرل سلجوقی برقرار بود.

آنچه که تاریخ به آن گواه است این است که عزاداری ، شبیه خوانی، روضه خوانی و تعزیه ریشه در اعماق اعتقادات و باورهای دینی مردم دارد و با امر ونهی فردی ابقا نشده است برعهده تاریخ است که غبار روی آن وقایع را بروبد و به آینه ی دل سیقل دهد تا حماسه عظیم عاشورا بر پرده آن اکران یابد .

اولین سوگواره تتاتر سال۱۳۸۵ خوی

وجود داشت بعنوان مثال: شبیه خوانی زنان در مجالس عروسی قریش و بعدها در مولودی خوانی ها (مولودی خوانی ولادت پیامبر اکرم (ص) که امروزه هم اجرا میشود)

در دوران دیلمیان چون حاکمان شیعه و ایرانی بود رونق تعزیه عاشورا زیادتر شد و در زمان صفویان هم همینطور وبرگزاری تعزیه عاشورا ،واقعه خوانی، مداحی وذکر مصیبت فراوانی یافت دیگر شیعه آزاری کمتر شده بود ستمگران در محو و نابودی ارزشهای اخلافی و ایمانی واقعه ی کربلا ناکام مانده بودند مردم بیش از پیش تعزیه و شبیه خوانی را محترم می شمردند بدین ترتیب ریشه های تعزیه و شبیه خوانی قوت یافت و سینه به سینه نقل گردید تا به امروز رسید.

بخشی از ریشه نمایش تعزیه را باید در شبیه خوانی جستجو کرد دکترجابر عناصری محقق بنام نمایش های آیینی میگویند:« که تعزیه شکلی از شبیه خوانی است که بصورت منظوم و منثور از شرح بلایا و مصائبی که بر پیامبران عظیم الشان و بر شهسوار اسلام اسوه علم و تقوا و یگانه منظور و مقصود آفرینش حضرت علی(ع) واهل بیت آن بویژه جگر گوشه رسول اکرم (ص) سالار شهیدان و خواهر گرانقدر ایشان حضرت زینب کبری (س) وارد شده است و منظور از اجرای این متون زنده نگهداشتن کیفیت این وقایع و یادآوری مظلومیت آنهاست»

بد نیست که به آفات های نمایشی تعزیه نیز نگاهی کوتاه داشته باشیم .

● تعزیه عاشورایی نیزاگر منحرف شود قطعاً جامعه هنری و دینی متضرر خواهد بود

یکی از نکات مهم در مورد تعزیه این است که ما باید بر کیفیت آن دقت کافی داشته و بر آن اصرار داشته باشیم نگاه به کمیت آن و در نتیجه اجراهای زیاد بد ونا آگاهانه باعث لوث و از دست دادن اثرات دینی و اخلاقی تعزیه خواهد بود همانطوری که استاد مطهری در مورد واقعه ی کربلا میفرمایند « حادثه کربلا ، حادثه بزرگ اجتماعی است یعنی در تربیت وخلق وخوی ما اثر دارد و بدون اینکه هیچ قدرتی ما مردم را مجبور کرده باشد میلیونها نفر وقت و پول خود را در این راه خرج میکنیم واگر کوچکترین دخل و تصرفی از طرف ما در این حادثه صورت بگیرد و حادثه را منحرف میکند و بجای اینکه ماز واقعه کربلا استفاده کنیم قطعاً ضرر خواهیم کرد» تعزیه عاشورایی نیزاگر منحرف شود قطعاً جامعه هنری و دینی متضرر خواهد بود .

اگر بخواهیم از مقصود دور نشویم باید برای تعزیه متونی را بنویسیم و یا اجرا کنیم که سطحی نباشد

ما برای یک اجتماع سعادتمند و بهتر به درس گرفتن از واقعه کربلا نیاز داریم و آیندگان نیز همینطور لذا هرگونه تحریفی چه تحریف لفظی و چه تحریف معنوی در مورد این موارد زیان جبران ناپذیری به جامعه و آیندگان خواهد زد. نویسندگان و شعرا و کارگردانان و حتی بازیگران عرصه تعزیه باید شناخت و معرفت کامل به واقعه ی کربلا و امام حسین (ع) داشته باشند و بفرموده امام صادق (ع) :کسی که عملی را بدون بصیرت و آگاهی انجام دهد مانند رهروی است که راه را اشتباه پیموده است و هر چه که تند رود از مقصود دورتر میشود. لذا اگر بخواهیم از مقصود دور نشویم باید برای تعزیه متونی را بنویسیم و یا اجرا کنیم که سطحی و مبلغه آمیز نباشد از منابع محدود نوشته نشود و متن و نظم و نثرنمایش تعزیه از منابعی که عمیقاً عاشورا را تحلیل کرده و آورده است انتخاب کنیم در نوشتن متن نمایشی تعزیه به تحریفات دقت کنیم از حرکات زاید و غلو آمیز در اجرا که ایجاد تحریف معنوی کند پرهیز کنیم اهداف عاشورا را بیشتر بررسی و کندوکاو کنیم و همچنین از تحریفات لفظی نیز حذر کنیم و آنچه که در نوشته به امام منصوب است همانطور بیان کنیم تا اثر معنوی واقعی داشته باشدو در استفاده از موسیقی دقت کنیم که موسیقی سنگین باشد در خور احترام تعزیه باشد و در حفظ موسیقی سنتی تعزیه کوشش کنیم و و در اجرای تعزیه نیت قربت الله داشته باشیم و تعزیه را برای خدا اجرا کنیم نه برای نمایش و جشنواره ، در نوشتن متن صادق باشیم و مراسم تعزیه را به عنوان سوگواره ساده و صمیمی همان طوریکه در بعضی از مناطق دور افتاده کشور اجرا میشود حفظ کنیم و از تتاتری محض کردن آن پرهیز کنیم تا بصورت یک آیین مذهبی برای آیندگان باقی بماند.

پیمان پیمان