ایران در آستانه بحران بنزین

قیمت بنزین از تنی ۵۰۰ دلار گذشت در شرایطی كه ایران با مشكل كمبود بودجه واردات بنزین روبه رو شده, رشد جهانی قیمت نفت و فرآورده های آن نیز هر روز به این مشكل دامن می زند قیمت بنزین كه در بودجه ,۸۳ تنی ۲۷۰ دلار پیش بینی شده بود حالا به دو برابر این قیمت نزدیك می شود

اوضاع به گونه ای شده كه اگر بودجه لازم برای واردات كسری تولید بنزین تامین نشود، روزهای سخت زمستان با كمبود بنزین سخت تر می شوند. ایران روزانه ۶۳ میلیون لیتر بنزین می سوزاند، از این مقدار ۴۰ میلیون لیتر در داخل تولید و ۲۳ میلیون لیتر به كشور وارد می شود. رشد ناگهانی قیمت جهانی بنزین تا جایی ادامه یافته كه قاعده بازی به هم ریخته است. امسال برخلاف سال های گذشته، عوامل خارجی مانع از تحقق پیش بینی ارقام واردات شد. در چنین شرایطی دولت ناچار برای حل این مشكل لایحه ای به مجلس برده كه براساس آن یك میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار برای واردات بنزین از حساب ذخیره ارزی برداشت شود. متاسفانه این رقم نیز در شرایطی به دست آمده كه قیمت بنزین تنی ۴۷۰ دلار بوده است. در واقع حتی در صورت تصویب كل رقم لایحه دولت نیز، احتمالاً كسری بودجه واردات بنزین تا حدی رخ می نماید. مهدی آستانه معاون پارلمانی وزارت نفت درخصوص لایحه دولت می گوید: «بحث های مفصلی در این باره در كمیسیون بودجه و كمیسیون های ذی ربط صورت گرفته است. اطلاعات ریز كارشناسی نیز در هر زمینه ای كه مجلس، كمیسیون های تخصصی و كمیته تخصصی كمیسیون بودجه خواسته، در اختیارشان قرار گرفته است. ما در مجلس استدلال كردیم كه با توجه به رشد هر روزه قیمت نفت و فرآورده های آن به سختی می توانیم با یك میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار به اندازه لازم بنزین وارد كنیم.» در صورت ادامه روند موجود رشد قیمت ها، احتمالاً باید باز هم لایحه جدیدی برای برداشت بیشتر از حساب ذخیره ارزی به مجلس برود. این اولین اثر منفی افزایش قیمت نفت برای تولیدكننده بزرگ نفت، ایران است. مشكلی كه بسیاری بدون در نظر گرفتن آن، استدلال می كردند كه رشد قیمت نفت تا بشكه ای ۱۰۰ دلار به نفع ایران خواهد بود. حال آنكه با رشد باند قیمتی اوپك باز هم قیمت های فعلی، توجیهی برای اقتصاد كشورهای در حال توسعه ندارد، چه رسد به قیمت های ۱۰۰ دلاری و یا حدود آن. از سویی امكان دارد تعلل در تصویب لایحه به بهانه های غیركارشناسانه باعث شود حتی در صورت تصویب در زمان نامناسب، ایران با مشكلات ناشی از كمبود بنزین مواجه شود. آستانه می گوید: «خرید بنزین تا رسیدن محموله به كشور پروسه ای طولانی است. باید از هم اكنون برای جبران كمبود بنزین در فصل زمستان اقدام كرد. از خرید بنزین تا حمل آن از طریق كشتی به بنادر، تخلیه آن از طریق خط لوله، تانكر حامل و یا قطار به مراكز پخش و توزیع مدت زیادی از دست می رود. لذا در صورت تاخیر در خرید و اقدام عملی در زمان بروز مشكل، دیگر امكان ندارد بتوانیم نیاز مردم را تامین كنیم.» در صورت تاخیر در تصویب و یا تصویب نشدن این رقم احتمالاً گزینه جایگزین سهمیه بندی و تشكیل صفوف طولانی در خیابان است. جیره بندی تجربه نامناسبی است كه علاوه بر فراهم كردن زمینه های رانت و فساد، امكان اجرای طولانی مدت ندارد. نكته دیگر آن است كه بنزین علاوه بر پوشاندن نیازهای حمل و نقلی، آثار روانی بسیاری در جامعه دارد. از هم اكنون شایعاتی چون اتمام ذخایر استراتژیك بنزین كشور دهان به دهان می چرخد. شایعاتی كه آستانه آنها را تایید نمی كند اما لحن سخنش به گونه ای است كه شاید در درازمدت چنین شایعاتی به تحقق بپیوندد. همچنین باید به خاطر داشت در صورت تكرار خاطرات ناگوار جیره بندی بنزین و احتمال حمل ظروف محتوی آن توسط خودروهای شخصی چه خطراتی شهرها و شهروندان ایران را تهدید می كند. بحران بنزین اگر به وقوع بپیوندد، زمستان امسال علاوه بر سرما و مشكلات ناشی از آن، سختی های دیگری را هم به مردم تحمیل می كند. هزینه روانی جامعه ای كه نمی تواند نیازهای حمل و نقل خود را تامین كند، خود بحث جدیدی است كه باید به آن توجه داشت. «ارز تخصیص داده شده برای واردات بنزین در بودجه ۸۳ اواسط شهریورماه به طور كامل به اتمام رسید.» حجت الله غنیمی فرد، مدیر امور بین الملل وزارت نفت، اوایل مهرماه با اعلام این خبر، دلیل آن را رشد قیمت های منطقه ای در ۶ ماه اول و افزایش مصرف اعلام كرده بود. از آن زمان تاكنون حدود یك ماه گذشته و چاره قطعی این مشكل _ برای امسال _ مشخص نشده است. این درحالی است كه امسال دولت ۵ ماه زودتر لایحه تامین ۳/۱ میلیارد دلار بودجه اضافی را به مجلس تقدیم كرده است. در شرایطی كه بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت وضعیت ذخایر استراتژیك بنزین كشور را بحرانی توصیف كرده، تعدادی از نمایندگان معتقدند با صرفه جویی در هزینه های جاری و جلوگیری از افزایش روزافزون مصرف بنزین، می توان بخشی از اعتبار مورد نیاز واردات را جبران كرد. كمال دانشیار، رئیس كمیسیون انرژی مجلس نیز از تریبون رسمی كشور اعلام كرده تنها با برداشت ۹۰۰ میلیون دلار از حساب ذخیره ارزی موافقت می كند. اما سه روز پس از او، به نقل از حسین آفریده خبری در جراید درج می شود كه كمیسیون انرژی مجلس با تصویب لایحه دولت برای واردات بنزین موافقت كرده است و از دولت خواسته شده استفاده از كارت هوشمند در جایگاه های عرضه بنزین را تا پایان سال ۸۳ اجرایی كند. از سویی بنابر بند(س) تبصره ۱۲ بودجه ۸۳ به شركت ملی نفت اجازه داده شده در مقابل صادرات نفت خام و معاوضه آن نسبت به واردات بنزین مورد نیاز كشور اقدام نماید. اختیار تعیین رقم مورد نیاز واردات بنزین نیز به دولت سپرده شده و رقم ۳/۱ میلیارد دلار براین اساس اعلام شده است، هرچند دانشیار با استناد به اینكه مجلس نباید تاوان اشتباه مجلس را بدهد تنها با تخصیص بخشی از آن موافقت كرده است. بحث در مجلس شورای اسلامی ادامه دارد و تا زمانی كه در كمیسیون های برنامه و بودجه و اقتصادی تصویب نشود، در صحن علنی مطرح نخواهد شد. كارشناسان بازار نفت درباره رشد غیرمنتظره نفت و فرآورده ها در جهان معتقدند اضطراب ناشی از كمبود احتمالی میزان سوخت حرارتی در آمریكا سبب شده است تا قیمت های نفت همچنان در محدوده بشكه ای ۵۵ دلار سیر كند. انتشار آمارهای وزارت انرژی آمریكا (DOE)، در هفته گذشته حاكی است كه برای پنجمین هفته متوالی میزان ذخیره سازی های تجاری فرآورده های میان تقطیر این كشور شامل سوخت حرارتی و سوخت دیزل كاهش یافته است. این موضوع سبب شد تا كاهش تدریجی قیمت های نفت تداوم نداشته باشد و قیمت ها مجدداً افزایش یافته و برای نخستین بار از سطح ۵۵ دلار در هر بشكه نیز عبور كند. برابر گزارش های منتشره تاكنون حدود ۷۵ درصد از تاسیسات آسیب دیده صنعت نفت خلیج مكزیك بازسازی شده ولی همچنان حدود ۴۳۰ هزار بشكه در روز از سطح تولید ۷/۱ میلیون بشكه در روز نفت این منطقه به تولید مجدد نرسیده است.» میزان تولید گاز طبیعی این ناحیه نیز در حال حاضر حدود ۸۸ درصد كل میزان تولید گاز آن پیش از وقوع توفان ایوان بوده و همین موضوع نیز سبب شده تا قیمت تك محموله ای گاز طبیعی در دهانه HENRY HUB به بیش از هفت دلار و در جنوب كالیفرنیا (S.CALIF) به سطحی بالاتر از شش دلار برای هر یك میلیون BTU برسد. میزان كاهش سطح ذخیره سازی های فرآورده های میان تقطیر در آمریكا ۱/۱ میلیون بشكه برآورد شده بود ولی وزارت انرژی آمریكا (DOE) این رقم را ۹/۱ میلیون بشكه اعلام كرد كه متعاقب آن نیز روند افزایش قیمت ها مجدداً آغاز شده است. با وجود اینكه سطح ذخیره سازی های سوخت حرارتی آمریكا معادل ۵/۴۹ میلیون بشكه اعلام شده و برای مصرف زمستان امسال این كشور كافی است، ولی احتمال كمبود این سوخت باعث شده بهای هر گالن آن با ۶۱ سنت افزایش نسبت به دوره مشابه سال گذشته به حدود دو دلار برسد كه نسبت به قیمت هفته گذشته آن نیز هشت درصد گرانتر شده و این در شرایطی است كه هنوز فصل زمستان در نیمكره شمالی آغاز نشده است. همچنین نماینده ایران در اوپك دیروز در یك موضع گیری اعلام كرد: بالا بودن سطح قیمت جهانی نفت انگیزه سرمایه گذاری برای ایجاد ظرفیت جدید در تمام كشورهای نفت خیز دنیا را افزایش داده است. حسین كاظم پور اردبیلی افزود: « شرایط فعلی بازار نفت انگیزه كافی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت ایجاد می كند و ایران نیز بایستی حداكثر سرمایه گذاری را برای حداكثر كردن تولید نفت و گاز خود انجام دهد.» مشاور عالی وزیر نفت با اشاره به ۱۰میلیارد دلار درآمد مازاد نفتی كشور خاطرنشان كرد: «این اضافه درآمد فعلی نفت باید صرف ظرفیت سازی برای تولید آتی شود، ولی متاسفانه درآمدهای اضافی نفت صرف پرداخت یارانه ها و افزایش ارقام حساب ذخیره ارزی می شود كه این منابع نیز صرف سرمایه گذاری های توسعه ای در صنعت نفت و گاز كشور نمی شود.» مجلس - تصمیم دارد معاوضه نفت خام با بنزین را امروز در كمیسیون برنامه و بودجه بررسی كند. عضو كمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی گفت: روز یكشنبه قرار است در خصوص لایحه یك فوریتی برداشت ۳/۱ میلیارد دلاری از حساب ذخیره ارزی برای واردات بنزین تصمیم گیری شود. مرتضی تمدن افزود: در جلسه روز یكشنبه كمیسیون برنامه و بودجه طرح الزام وزارت نفت جهت معاوضه نفت خام با بنزین مطرح خواهد شد و اگر قرار باشد بنزین در شش ماهه دوم سال جاری وارد كشور شود، باید از این طریق صورت گیرد.

منبع: بهناز صادق پور، شرق، یكشبنه 3 آبان