مافیای ورزش ایران در فوتبال

بررسی زوایای مختلف «جامعه شناسی ورزش در ایران» در دانشگاه تهران

دکتر سید مهدی آقاپور، مدیر گروه جامعه شناسی ورزش و استادیار دانشگاه تهران در بررسی آسیب شناسی ورزش در چالش های ساختار اجتماعی ایران که آن را به بخش های تاخر فرهنگی و تهاجم فرهنگی، اقتصاد بانکی و تبلیغات تجاری، جنگ احزاب و ستیزه قدرت، مافیای پول، قدرت و رسانه، تناقض نظام ارزشی و نظام ورزشی و فرهنگ پهلوانی نیمه جان تقسیم کرده بود، اظهار کرد: در بحث تاخر فرهنگی ملاحظه می شود که فاصله بین مناسبات اجتماعی در رفتارها با تکنولوژی جدید در حوزه ورزش نیز وجود دارد و فاصله بین مدرن کردن ورزش و مناسبات موجود در ساختار ورزش ایران به چشم می خورد.

وی با اشاره به تهاجم فرهنگی در ورزش گفت: الگوهای کاذب منفی که وارد جامعه می شود؛ ورزش را با توجه به این که بحث دوربین و جذابیت های آنی وجود دارد، تحت تأثیر قرار داده و در بسیاری مواقع به جای این که ورزش جنبه های انسانی را تحت تأثیر قرار دهد، تحت تأثیر الگوهای بی پایه و ناهنجار قرار می دهد.

آقاپور در رابطه با اقتصاد بانکی و تبلیغات تجاری که سبب لوکس گرایی در ورزش شده است، توضیح داد: اقتصاد دولتی ایران سبب شده تا ورزش به سوی لوکس گرایی برود. ورزش مفهومی مردمی دارد اما وقتی پول در دست دولت است و مردم به بانک ها وابسته اند، مردم از توان مالی لازم برخودار نیستند تا از طریق بخش خصوصی امکانات ورزشی را توسعه بخشند. بی تردید اقتصاد بانکی موجب کمرنگ شدن ورزش صحیح می شود. این در حالی است که تبلیغات جدید ورزش را کالایی بسیار ارزان و سریع معرفی می کند.

استادیار دانشگاه تهران به توضیح جنگ احزاب و ستیزه قدرت در جامع ایران پرداخت و افزود: تحقیقات نشان می دهد که سیاست حرف اول را در ورزش می زند. از طرفی متاسفانه در بخش های کلان جامعه شاهد گرایش های دوگانه هستیم و این گرایش ها متضاد سیاسی در ورزش نیز وجود دارد. وی این وضعیت را در فوتبال کشور برجسته تر دانست و به توضیح مافیای پول، قدرت و رسانه پرداخت و گفت: هم اکنون شرایطی را شاهد هستیم که افرادی که دارای قدرت زیادی هستند و پول زیادی دارند، به راحتی می توانند ورزش را بخرند. در ادامه رسانه ها نیز ورزش را به جایی که می خواهند سوق می دهند نه جایگاه واقعی ورزش.

وی به تناقض نظام ارزشی در نظام ورزش اشاره کرد و گفت: سعی شده نظام ورزشی ایران براساس یک نظام ارزشی پایه گذاری شود و ورزش را به عنوان یک موضوع ارزشی مطرح کنند، در حالی که مسائل ارزشی در ورزش موضوعیت ندارد اما در حال حاضر ورزش مخالف با مسائل ارزشی در ورزش نیست. بلکه بر اساس نظریه اندیشمندان موجب تحقق و انتقال ارزش ها در جامعه خواهد شد.

مدیر گروه جامعه شناسی ورزش دانشگاه تهران در رابطه با فرهنگ پهلوانی نیمه جان گفت: وقتی تاریخ ورزش را بررسی می کنیم مشخص است که ریشه ورزش در تمام جوامع یکی است و فرهنگ پهلوانی ریشه در تمام فرهنگ جوامع دارد؛ علی رغم این که ورزش ایران یک نظام ارزشی را معرفی می کند فرهنگ پهلوانی در آن به حالت پوسته ای و نیمه جان است.

وی با بیان این که هرم ورزش در دنیا به صورت ورزش پایه، همگانی، قهرمانی و حرفه ای طی می شود؛ اما این سلسله مراتب هرمی در ایران کاملاً به صورت معکوس است و پیامدهای آسیبی گوناگونی را در پی دارد.

استادیار دانشگاه تهران در بخش دیگری از بررسی های خود پیرامون آسیب شناسی ورزش به صف مدیران غیرورزشی، فقر حرکتی مردم، غوغا سالاری رسانه ای، ورزش ویترینی بانوان، وندالسیم، خشونت، پرخاشگری و هرج و مرج تماشاگری اشاره کرد. آقاپور می گوید: صف مدیران غیر ورزشی به اندازه ای است که نوبت به ما ورزشی ها نمی رسد. این قضیه سال هاست که در ورزش وجود دارد و شاهد مدیریت از سوی غیرورزشی ها در ورزش هستیم و هیچ گاه متخصصان متعهد ورزش مانند برخی بخش های دیگر در جایگاه اصلی خود قرار نگرفته اند. وی در رابطه با فقر حرکتی مردم گفت: طبق مطالعه ای که روی اوقات فراغت نوجوانان ایرانی صورت گرفت تنها برای اوقات فراغت ۳۵ درصد نوجوانان برنامه ریزی شده و مشخص نیست برای ۶۵ درصد بقیه چه برنامه ای تدوین شده است.

وی غوغاسالاری رسانه ای را مقوله ای دانست که در تلویزیون و به خصوص مطبوعات به چشم می خورد و تنها به سطوح سطحی و حاشیه ای ورزش می پردازند تا مسائل عمیق، علمی و پایه ای.

آقاپور ورزش بانوان را در حد ویترین در ورزش کشور دانست و گفت: ورزش بانوان در میان دیگر بخش های ورزش اصلا اهمیتی ندارد و در حد یک کالای ویترینی باقی مانده است. اخبار تلویزیون و مطبوعات نیز در حد یک ویترین است و اطلاع رسانی جامعی از ورزش این قشر نداریم. در مطبوعات که مشخص نیست چه بخشی مختص به بانوان است و در تلویزیون نیز تنها دقایقی به پخش اخبار قهرمان بانوان اقدام می شود.

آقاپور، خشونت، پرخاشگری و هرج و مرج تماشاگری را از دیگر آسیب های جامعه شناختی ورزش دانست.

مدرنیته بی قواره ای ایران بخش دیگری از این سخنرانی بود.

وی در این بخش به ورزش های انگلیسی به جای ورزش های سوئدی اشاره کرد و افزود: ورزش های انگلیسی بیشتر مانند فوتبال و بسکتبال است و در پی این است که زودتر و به صورت هجومی به نتیجه برسد؛ اما ورزش های سوئدی بیشتر زیبایی های ورزش را دنبال می کند تا رقابت های پربرخورد. در ورزش های سوئدی رشته هایی مانند دو و میدانی، شنا و ژیمناستیک می گنجد.

وی در رابطه با تقلید بی قواره از شاخص های ورزش در جامعه مدرن گفت: ما از شاخص های ورزش انگلیسی به صورت بی قواره استفاده می کنیم که در این شاخص عامل زمان خیلی مهم است. یعنی بهترین اجرا در کمترین زمان. در رشته های انگلیسی مفهوم رهبری و مدیریت بسیار مهم است. فرهنگ انگلیسی یک فرهنگ مهاجم بوده و عامل سرعت و دقت خیلی مهم است.

استادیار دانشگاه تهران در رابطه با مقایسه فوتبال در ساختار اجتماعی ایران و اروپا گفت: اگر فوتبال در هر کشوری را مورد بررسی قرار دهیم هر کدام از آنها سبک رهبری در فوتبال شان نشات گرفته از فرهنگ حاکم بر آن کشور است. در آلمان فرهنگی نظامی - فلسفی، در فرانسه فوتبالی لوکس، در انگلیس فرهنگی تجربی و هجومی، در هلند بازی نرم و لطیف، در ایتالیا فرهنگ حقه بازی به گونه ای که سیاست و مذهب به بدترین صورت به هم گره خورده، در اسپانیا فرهنگی طبقاتی. بی تردید این فرهنگ ها در سبک و ساختار فوتبال آنها خود را نشان می دهد؛ اما در ایران تلفیقی بی قواره از این سبک ها در حال جریان است، با وجود این که مربیان خوب و زحمتکش بسیاری در حال فعالیت هستند اما شاهد فوتبالی بی کلاس در کشورمان هستیم. ما دارای مدرسه فوتبال هستیم؛ اما به کسب پول از این مدارس می اندیشیم نه چیز دیگر. ما شاهد سبک های مختلف در ایران هستیم؛ اما جریان عمومی دارای سبک خاصی نیست و همین امر بی قوارگی را دامن می زند و در نهایت متاسفم که در توصیف شرایط حاکم بر ورزش ایران باید بگویم: «مافیای ورزش ایران در فوتبال لانه کرده است.»